بیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدبیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدمحمد فضولی
محمد فضولی
در این مطلب به زندگی ملا محمد فضولی از افتخارات ایل بیات و از
بزرگترین شاعران زبان و ادبیات ترکی خواهیم پرداخت وی از بیات های
شمال کشور عراق(کرکوک) می باشد
پدر فضولی به گفته صادق بیگ افشار صاحب تذکره مجمع الخواص
که به زبان ترکی می باشد از ایل بیات بوده است
درست همان سالی که کریستف کلمب قاره آمریکا را کشف کرد،
یکی از بزرگترین شعرای ادبیات ترکی، در خانه ملا سلیمان بیات کرکوکی
چشم به جهان گشود.
آن روزها کرکوک گرفتار وبا بود و خانواده ملا سلیمان چندی پیش از
تولد محمد فضولی به بغداد گریخته بودند.
فضولی ده ساله بود که کرکوک و بغداد به تصرف صفویها
درآمد و چهل ساله بود که به دست عثمانیها افتاد.
فضولی 63 ساله در کربلا گرفتار
طاعون شد و بدرود حیات گفت. سی‌و‌سه سال بعد از وفاتش،
خطاطان بغداد متن کامل دیوان وی را به طرز زیبایی گردآوردند
که این نسخه همچنان در موزه آسیای لنینگراد نگهداری میشود.
بعدها این دیوان بارها توسط خطاطان نگارش شد تا اینکه
اولین نسخه چاپی آن در سال 1828؛ سال قرارداد ترکمنچای،
به همت عباس میرزا در تبریز به چاپ رسید و تا امروز آثار
کمتر کسی از لحاظ گستره توزیع و چاپ به مرز
آثار فضولی رسیده است.
هرچند فضولی از سرآمدان نثر رمانتیک ترکی نیز میباشد،
اما شهرت او به شاعریست و عشق جانمایه شعرهای اوست.
او اولین طنز پرداز و نمایشنامه‌نویس و بانی ادبیات کودک
در میان ترکهاست.
نمایشنامه وی به زبان تمثیل و طنز او افشاگرانه است.
او جنبه‌های منفی طبقه حاکمه و ماموران دولتی را با طنز شرح
داده است. کتاب صحبت الاثمار فضولی به بیانی ساده و زبانی
کودکانه به گفتگوی میوه‌ها پرداخته است،
که هر میوه‌ای از خود تعریف و از حریف تنقید میکند و عجیب
آنکه از خواص پزشکی میوه‌ها نیز صحبت به میان آمده است.
فضولی سراینده اولین لغتنامه منظوم است که در آن
لغات ترکی و معادلهای فارسی آنها در قالب شعر به خوانندگان
آموزش داده میشود.
این کتاب در کتابخانه دانشگاه پنجاب لاهور نگهداری میشود.(1)
به افتخار وی شهر فضولی در کشور آذربایجان و همچنین
انستیتو نسخ خطی محمد فضولی در شهر باکو در کشور آذربایجان
به اسم او نام گذاری شده است
همچنین چندی قبل خیابانی در شهر تبریز به نام وی نام گذاری گردید
منبع(1) : http://baydaq.com/2017/10/18/5453/
در تصویر زیر مجسمه ای از محمد فضولی بیاتلی را در کشور آذربایجان مشاهده می نمایید
در عکس زیر مزار محمد فضولی بیاتلی را مشاهده می نمایید که در
شهر کربلا و در نزدیکی درب حرم امام حسین(ع) قرار دارد
هم ایلی های بیات که به زیارت امام حسین(ع)
مشرف می شوند نایب الزیاره بنده هم باشند و فاتحه ای بر سر مزار
محمد فضولی بیاتلی هم ایلی عزیزمان و افتخار ایل بیات بخوانند
لازم به ذکر است در بعضی منابع گفته شده
که فضولی فرزندی به اسم فضلی بیات داشته است
فضلی بیات هم به مانند پدرش از شاعران زبان ترکی بوده است
قبر او در کنار قبر پدرش می باشد که متاسفانه از بین رفته ،
و اثری از آن بجای نمانده است
تیلیم خان
تیلیم خان
در این مطلب به معرفی تیلیم خان بیات شاعر بزرگ زبان و ادبیات ترکی
و از افتخارات ایل بیات(بایات) خواهیم پرداخت
تیلیم خان از شعرای مشهور ترک و متولد روستای مراغه بخش
نوبران ساوه می باشد
اما اصالت وی از ایل بیات می باشد پدر یا پدربزرگ
تیلیم خان به همراه تعداد زیادی از بیات های شمال عراق
در زمان نادرشاه به ایران کوچ می کنند
قابل ذکر است که ترک ها در کشور عراق به ترکمان
هم معروفند
این گروه از بیات ها که توسط نادرشاه به ایران مهاجرت داده
شده اند به بیات قارا اولی مشهور هستند قبلا در مطلبی
تحت عنوان بیات قارا اولی به این موضوع مفصل پرداخته ام
تیلیم خان در شعری این موضوع را نیز بیان کرده است :
| اؤلکه‌میز عراق‌دیرشهریمیز ساوا | مزلقان چاییندان گؤتؤردؤم هاوا | |
| عاشیقلار دردینه اِیلرم داوا | من طبیبم هندوستاندان گلیرم | |
| بیلن‌لربیلسین‌لرمن تیلیم خانام | بیلمیین‌لربیلسین، گؤوهرم، کانام | |
| مرغی ساکینی، اصلی تؤرکمانام | گزه‌گزه بو جهاندان گلیرم |
| هر مصلحت اولسا ائلینن گرک | مثلدیر بو، بیر گولونن یاز اولماز |
پسرانش به نامهای «ابوالقاسم بگ»، «غلامحسین بگ» و «شکرالله بگ» بوده اند.
نام یکی از دخترانش «زرافشان» و نام دختر دیگرش مشخص نیست.
همسرش” «مختومه خانم», خواهر کوچکتر «مهری خانم»
دختر حاجی محمّدرضاخان بوده است.
شخصی به نام «صفی‌الله خان» که از مقامات بلندپایه نظامی آن دوره
بوده ازدواج کرده و به شیراز می رود.
تیلیم‌خان نیز به شیراز رفته و در آنجا به شغل نجاری و منبت کاری
مشغول میشود و بعد از مدّتی به دیار خود بر می‌گردد و
با مختومه خانم ازدواج میکند.
آمده از کلمه های اصیل ترکی و به معنی زیاد، تمام، کامل، همیشه،
دائم، با پایه و اساس و ابدی می باشد.
(دیوان الغات التّرک جلد ۱ صفحه ۵۱۴-۳۹۷)
در همانجا دفن می‌گردد ، قبر وی در قبرستان همان روستا واقع میباشد
که در سال ۸۹، بارگاهی بر روی آن برپا گردید.
آشنایی لازم را داشته و بر بعضی اشعار آنان نظیره نوشته است.
از شاعرانی که تیلیم خان از اشعار آنان در شعرش به انحاء مختلف
استفاده کرده می توان به شاعران زیر اشاره کرد:
2- عمادالدین نسیمی بنیانگذار فرقه‌ی حروفیه (قرن هشتم هجری)،
3- ملاپناه واقف (که معاصر تیلیم‌خان و وزیر ابراهیم خلیل‌خان حاکم وقت
منطقه‌ی قاراباغ آذربایجان و مستقر در قلعه‌ی شوشا بوده است)،
4- شاه اسماعیل ختایی (بنیانگذار سلسله صفویه)،
5- مختوم‌قلی فراغی شاعر بزرگ ترکمن (که چند دهه قبل از تیلیم‌خان
دار فانی را وداع گفته است)،
6- تیکمه‌داشلی خسته‌قاسم (که در دوره‌ی صفویه و
پذیرفته، برشاعران بعد از خود نیز تاثیراتی داشته است.
این امر را می‌توان در آثار شعرایی نظیر
مأذون قشقایی, ترکمن محمود (از نوادگان تیلیم خان),
حکیم هیدجی و شاعران دیگر منطقه به خوبی مشاهده نمود.
(مخصوصا منطقه ساوه و همدان) استفاده های فراوانی برده است؛
مانند استفاده از امثال و حکم،
معروف “بیرگولونن یازاوْلماز”(با یک گل بهار نمی‌‌شود),
در یک بیت شاعر را شاهد می‌آوریم.
«یئر ایله گؤیون بحثی- مباحثه ی زمین و آسمان» از داستانهای قدیمی
مانند بحث «درخت خرما و بز» الهام گرفته است .
ادبیّات عرب و فارسی تسلط کافی داشته
و اشعاری نیز به این زبانها سروده است .
دارای مفهوم مذهبی، اجتماعی و پند و اندرز و حکمت می باشند.(1)
(1) : نوشته : اسدالله امیری
منبع : http://durnanews.ir/?p=7970
رسم کری حضرت ابوالفضل(ع) در بیات ها
رسم کری حضرت ابوالفضل(ع) در بیات ها
قبل از معرفی این رسم ابتدا به چند نکته اشاره می نمایم همانطور که قبلا گفتم ایل ترک بیات یکی از 24 ایل ترک اوغوز
می باشد که در زمان سلجوقیان به همراه دیگر ایلات ترک غزتبار
به غرب رودخانه جیحون و فلات قاره ایران وارد شدند و
بنا به دلایلی دچار فروپاشی گردید
بنده قبلا در مطلبی تحت عنوان " فروپاشی ایل بیات " که در
وبلاگ قرار دادم در این مورد توضیح داده ام
بعد از فروپاشی ایل بیات طوایف مختلف بیات در مناطق
مختلف یا ساکن شدند یا به زندگی عشایری خویش ادامه دادند
از میان طوایف مختلف طایفه بیات تعداد اندکی از این طوایف
در زمان های بعد جذب اتحادیه های ایلیاتی تازه تاسیس
مانند ایناللو گردیدند
ولی اکثر طوایف بیات بصورت مستقل به زندگی خویش ادامه داده اند
در این میان تعداد اندکی از بیات هایی که به ایل ایناللو پیوستن
دارای چند رسم اعتقادی هستند که در ایل ایناللو وجود دارد
مانند مراسم اجاق و رسم حضرت ابوالفضل (ع) کرسی یا به عبارتی
کری حضرت عباس قبلا مفصلا در مورد رسم اجاق توضیح داده ام
و در این مطلب به بررسی مراسم کری حضرت عباس(ع) خواهیم پرداخت
ترک ها ارادت خاصی به امام حسین(ع) و علی الخصوص حضرت
ابوالفضل العباس(ع) دارند.
"کره ی حضرت عباس" یکی از این باورهاست که نمایانگر
اعتقادی راسخ در قلب مالامال از عشق مردم ایل نسبت به
قمربنی هاشم(ع) می باشد.
این علامت به این گونه است که چند عدد سنگ را روی هم گذاشته و
برای محافظت از سرقت و دزدی، مقابل مکان مورد نظرشان قرار می دهند.
سارقین نیز هنگامیکه این علامت را ببینند به خاطر ارادتی که
به حضرت ابوالفضل دارند،
هیچگاه به خود جرات تجاوز و دست درازی به آن مکان را نمی دهنددر نقاشی زیر اثر مرحوم بهادری کشکولی یک کری حضرت عباس(ع) را
مشاهده می نمایید
بیات های ایل ایناللو هم این مراسم را اجرا می کردند اما
نکته ای که در مورد این رسم جالب است این نکته می باشد که
این رسم در مذهب تشیع و دین مبین اسلام وجود ندارد
پژوهشگران بر این اعتقادند که رسم کری حضرت عباس (ع)
در واقع رسمی اعتقادی است
که ترک ها از اجداد خویش در آسیای میانه به ارث برده اند
و پس از تشرف به دین اسلام و مذهب تشیع به این رسم رنگ اسلامی
داده اند گفتن این نکته ضروری است که ترک های آسیای میانه عمدتا
دارای مذهب گوک تانگری و شامانیسم بوده اند
اما اعتقادات گوناگون هم در بین آن ها وجود داشته است همانطور
که ابن فضلان در سفرنامه خویش به این نکته اشاره می نماید
(پژوهشگران معتقدند آیین شامانیسم بعد دیگری از آیین
گوک تانگری بوده است)
در عکس بعد هم مراسم عروسی ترک ها در جنوب ایران را می بینید
که ردپای آیین شامان در آن دیده می شود
توتم بیات (بایات)
توتم بیات (بایات)
در این جا به مبحث توتم طایفه بیات(بایات)
یا به ترکی بایات اونقونو خواهیم پرداخت
در ابتدا لازم است در مورد توتم توضیح دهیم توتم به معنای سمبل
می باشد در اسنادی که مربوط به طوایف ترک غزتبار است
برای طایفه بیات(بایات) توتم(سمبل) زیر کشیده شده است
از جمله در کتاب مجمع التواریخ نوشته رشیدالدین فضل الله
به نظر تعداد اندکی از محققین تاریخ ترک های غزتبار این توتم
پرنده عقاب است
اما اکثریت محققین معتقدند توتم(سمبل) قوم بیات
پرنده شاهین می باشد
معتقد است توتم(سمبل) قوم بیات(بایات) عقاب فرود آمده
با گردنی افراشته است
اما به نظر می رسد نظریه ای که توتم قوم بیات را پرنده شاهین می داند
صحیح تر است در میان ترک های آسیای میانه از قدیم تا اکنون
پرندگان شکاری احترام ویژه ای داشته و دارند
برادر و هم طایفه ای گرامی آقای روح الله میرزایی از بیات های منطقه
چادگان استان اصفهان عکس سنگ قبری متعلق به یکی از افراد
طایفه بیات که مربوط به دوره فتحعلی شاه قاجار می شود را
برای بنده ارسال نمودند که در بالای آن طرحی از
یک پرنده شکاری رسم شده است
در اینجا ممکن است این سوال برای خوانندگان وبلاگ ایجاد شود
طایفه بیات بوده که منحصر به این قوم بوده است و
در بین دیگر اقوام وجود نداشته است
مانند اثر انگشت که برای هر شخصی خاص می باشد
اما توتم(سمبل) ممکن است در بین
دیگر اقوام هم وجود داشته باشد و فراگیر باشد
همچنین ضروری است که بگویم
تامغای بیات در واقع نگارش کلمه بایات به خط باستانی
ترکان در آسیای مرکزی است
محققین معتقدند قدمت توتم در بین ترکان غزتبار
مانند طایفه بیات(بایات) بیشتر از قدمت تامغا در بین آنان است
در واقع توتم به گفته آنان مربوط به زمانی است
که الفبا و نگارش در بین ترکان غزتبار وجود نداشته است
قبلا مفصل در مورد تامغای بیات در مقاله ای تحت عنوان
تامغای طایفه بیات در وبلاگ توضیح داده ام
تامغای ایل بیات (نشان بیات) محبوب در کشور ترکیه
تامغای ایل بیات(نشان بیات) محبوب در
کشور ترکیه
در کشور ترکیه تامغاهای طوایف ترک غزتبار مخصوصا تامغاهای
مربوط به قوم قایی و قوم بیات(بایات) در بین مردم محبوب می باشند
تصاویر زیر مربوط به تامغای قوم بیات(بایات) است
قوم ترک بیات(بایات) می باشد
در مطلبی تحت عنوان " تامغای بیات " که قبلا نوشتم
و در وبلاگ قرار دادم کاملا درباره آن توضیح دادم
در زیر صحنه ای از فیلم قیام ارطغرل را مشاهده می کنید
که در این صحنه تامغای قوم بیات روی پرچم بیات ها قرار دارد
و بیات ها متحد ارطغرل هستد
لازم به ذکر است ارطغرل پدر عثمان یکم بنیانگذار سلسله عثمانی است
سلسله عثمانی از نسل قایی بودند و قایی برادر بایات جد اعلای قوم بیات است
در واقع بیات ها و قوم قایی عموزاده و هر دو از نسل گون خان و نوه اوغوزخان هستند
