https://abadgar-q.com/wiki/Bayat_(tribe)

https://www.ilna.news/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-6/988361-%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF-%D8%A7%DA%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D8%B4%D8%AF-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%AD%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%AC%D9%84%D8%A8-%D9%85%DB%8C-%DA%A9%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%84%D8%A8%D9%88%D9%85-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%A2%D9%84%D8%A8%D9%88%D9%85-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87

مقام بیات در خراسان _ محمد کلابی _ گروه ژیار

قوم قره بیات در ناحیه نیشابور ساکن می باشند. زمانی که شاه اسماعیل اول (1501 – 1524) خراسان را در سال 1510-11 فتح کرد آنها سلطنت صفویه را تصدیق کردند. (بیات را ببینید) در طول حکومت محمد خدابنده (1578-88) قوم قره بیات در مقابل تهاجم ازبک ها با چنان نیرویی مقاومت کرد که کل قبیله را از پرداخت های دیوانی معاف کردند و جنگجویان قوم به عنوان سربازان رسمی در ارتش صفویه استخدام شدند (اسکندر بگ صفحه 1035). در 1582 رئیس یا امیر آنها محمد بگ در توطئه برای بدست گرفتن کنترل قندهار در افغانستان شرکت کرد که در این راه او زندگی خودش را از دست داد (یاته صفحه 74).

در طول حکومت شاه عباس اول (1588-1629 م) امیر قره بیات محمد سلطان بیات (وفات 1610) حاکم موفق اسفراین، سبزوار و نیشابور بود (اسکندربگ صفحه 1035). بعد از آن امرای قره بیات حاکمان نیشابور تا زمان سقوط سلسله قاجار بودند.

در آن زمان که ملک محمود، حاکم سیستان، نیشابور را در سال 1722 میلادی در زمان حکومت طهماسب دوم (1722-32 م ) فتح کرد امیر قره بیات، فتح علی خان بیات تسلیم او شد. او بعدها علیه حاکم سیستان شورش کرد و گردن زده شد (یاته صفحات 84-86).

بمحض مرگ نادرشاه در 1747 میلادی، امیر قره بیات عباس قلی خان که بوسیله حدود 10000 هزار خانواده قبیله اش حمایت می شد یک حکومت نیمه مستقل را در ناحیه نیشابور برقرار کرد.

در 1751 میلادی نیشابور بوسیله احمد شاه دورانی تسخیر شد (حکومت بین 1747-72) او عباس قلی خان را با خود به کابل به عنوان یک اسیر برد. عباس قلی خان موفق شد که مورد توجه اسیرکننده خود قرار بگیرد تا آن حدی که یک ازدواج بین احمد شاه و دختر او و همچنین بین دختر حاکم افغان و بزرگترین پسر عباس قلی خان صورت گرفت.

عباس قلی خان اجازه پیدا کرد که به نیشابور باز گردد و باقی زندگی خودش رو به بهتر کردن شهر و ناحیه حاکم بر آن اختصاص داد (مالکولم، ج دوم، صفحات 149-41).

در 1973 قره بیات به آقا محمد خان قاجار گردن نهاد. با این وجود امیر آنها یعنی جعفر خان که بر پدرش فائق آمد، عباس قلی خان همچنان متمرد باقی ماند. در بهار 1799 نیروهای فتحعلیشعاه قاجار (1797-1834) نیشابور را محاصره کردند. اگرچه دومین پسر جعفرخان بعنوان گروگان در اردوی شاه نگهداری می شد اما در حال مرگ قرار گرفت و شهر بوسیله توپخانه به توپ بسته شد، حاکمان قره بیات تا چهل روز مقاومت کردند.

در زمانی که نهایتا جعفر خان مجروح شد، شاه او را بخشید و به او خلعت افتخار داد و او را دوباره به عنوان حاکم نیشابور منصوب کرد. او لشکر خودش را برای بازسازی باروی به او بخشید (بریدس صفحات 79-82 : حسن فسایی صفحه 247) و بعدها جعفرخان را برای سکونت در کاخ خود در تهران مجبور کرد(مالکوم صفحه 331)

نویسنده: دکتر عقیل تقوی پژوهشگر و استاد دانشگاه