بیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدبیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدپنج علامت مشهور بیات ها
پنج علامت مشهور بیات ها
در این مبحث به معرفی پنج علامتی خواهیم پرداخت که بر طبق منابع
مختلف متعلق به ایل بیات می باشد
1_
این علامت که به تامغای بیات معروف است در واقع علامت نمی باشد
بلکه شکل نوشتاری کلمه " بایات " به خط باستانی ترک ها در آسیای میانه است
که بعد از مسلمان شدن ترک های اغوز و پذیرش رسم الخط عربی
نسل های بعدی بیات ها به علت ناآشنایی با این خط آن را به اشتباه
علامت متصور شده اند
لازم به ذکر است قبلا در مطلبی که تحت عنوان " تامغای بیات " نوشتم
و در وبلاگ قرار داده ام در مورد آن مفصلا توضیح داده ام
بیات ها تامغای بیات یا اشکال تغییر یافته آن را بر روی
سنگ قبرها رسم می کردند
تامغای بیات در کتاب " دیوان لغات الترک " محمود کاشغری که
از کتاب های مرجع در مورد ترک های اغوز می باشد آمده است
http://bayatqashqai.mihanblog.com/post/17
منبع عکس :
علامت بالا مشهور به توتم بیات است که در واقع سمبل ایل بیات
بوده است بیشتر محققین آن را پرنده شاهین ولی تعداد اندکی
از محققین آن را عقاب می دانند بنظر می رسد نظریه ای که
آن را پرنده شاهین می داند صحیح تر است
تصویر بالا در کتاب " جامع التواریخ " نوشته رشیدالدین فضل الله
آورده شده است
قبلا درمبحثی تحت عنوان توتم بیات که در وبلاگ
قرار دادم مفصل در این باره توضیح داده امhttp://bayatqashqai.mihanblog.com/post/68
3_ 
این علامت در کتاب هنر نامه که در دوره عثمانی تالیف گردیده
به عنوان علامت ایل بیات آمده است
Bayat / Afyonkarahisar
4_ 
علامت فوق در کتاب " تاریخ آل سلجوق (سلجوق نامه) " که در زمان
سلسله سلجوقی توسط علی یازیچی اوغلو نوشته شده
و یکی از کتاب های مرجع در مورد ترک های اغوز است
به عنوان علامت ایل بیات آمده است
لازم به ذکر است است با توجه به گفته رشیدالدین فضل الله که
ادیب بزرگ ترکان اوغوز دده قورقود را منتسب به ایل بیات دانسته
از این علامت در معماری مقبره دده قورقود و شهر قورقود که منتسب
به او در کشور قزاقستان می باشد استفاده شده است
http://bayatqashqai.mihanblog.com/post/76
5_
این علامت هم بر روی قبر بعضی از افراد ایل بیات در آسیای میانه
دیده شده است این علامت در کتاب " شجره تراکمه "
نوشته ابوالغازی بهادرخان به عنوان علامت ایل بیات آمده است
منبع عکس :
https://turkcetarih.com/kazakistan-ustyurttaki-turk-tarzi-mezar-yapilari-3/در مورد علامت های شماره 3 و 4 و 5 دو نظریه وجود دارد :
1_نظریه اول این است که آن ها شکل تغییر یافته تامغای بیات
(تصویر شماره یک) می باشند
2_ دومین نظریه این است که این سه علامت شکل تیر می باشند و
در واقع اشاره به داستانی دارد که اغوز خان ( جد بیات ها ) بین
فرزندان خویش تیر و کمانش را تقسیم می نماید
رسم کری حضرت ابوالفضل(ع) در بیات ها
رسم کری حضرت ابوالفضل(ع) در بیات ها
قبل از معرفی این رسم ابتدا به چند نکته اشاره می نمایم همانطور که قبلا گفتم ایل ترک بیات یکی از 24 ایل ترک اوغوز
می باشد که در زمان سلجوقیان به همراه دیگر ایلات ترک غزتبار
به غرب رودخانه جیحون و فلات قاره ایران وارد شدند و
بنا به دلایلی دچار فروپاشی گردید
بنده قبلا در مطلبی تحت عنوان " فروپاشی ایل بیات " که در
وبلاگ قرار دادم در این مورد توضیح داده ام
بعد از فروپاشی ایل بیات طوایف مختلف بیات در مناطق
مختلف یا ساکن شدند یا به زندگی عشایری خویش ادامه دادند
از میان طوایف مختلف طایفه بیات تعداد اندکی از این طوایف
در زمان های بعد جذب اتحادیه های ایلیاتی تازه تاسیس
مانند ایناللو گردیدند
ولی اکثر طوایف بیات بصورت مستقل به زندگی خویش ادامه داده اند
در این میان تعداد اندکی از بیات هایی که به ایل ایناللو پیوستن
دارای چند رسم اعتقادی هستند که در ایل ایناللو وجود دارد
مانند مراسم اجاق و رسم حضرت ابوالفضل (ع) کرسی یا به عبارتی
کری حضرت عباس قبلا مفصلا در مورد رسم اجاق توضیح داده ام
و در این مطلب به بررسی مراسم کری حضرت عباس(ع) خواهیم پرداخت
ترک ها ارادت خاصی به امام حسین(ع) و علی الخصوص حضرت
ابوالفضل العباس(ع) دارند.
"کره ی حضرت عباس" یکی از این باورهاست که نمایانگر
اعتقادی راسخ در قلب مالامال از عشق مردم ایل نسبت به
قمربنی هاشم(ع) می باشد.
این علامت به این گونه است که چند عدد سنگ را روی هم گذاشته و
برای محافظت از سرقت و دزدی، مقابل مکان مورد نظرشان قرار می دهند.
سارقین نیز هنگامیکه این علامت را ببینند به خاطر ارادتی که
به حضرت ابوالفضل دارند،
هیچگاه به خود جرات تجاوز و دست درازی به آن مکان را نمی دهنددر نقاشی زیر اثر مرحوم بهادری کشکولی یک کری حضرت عباس(ع) را
مشاهده می نمایید
بیات های ایل ایناللو هم این مراسم را اجرا می کردند اما
نکته ای که در مورد این رسم جالب است این نکته می باشد که
این رسم در مذهب تشیع و دین مبین اسلام وجود ندارد
پژوهشگران بر این اعتقادند که رسم کری حضرت عباس (ع)
در واقع رسمی اعتقادی است
که ترک ها از اجداد خویش در آسیای میانه به ارث برده اند
و پس از تشرف به دین اسلام و مذهب تشیع به این رسم رنگ اسلامی
داده اند گفتن این نکته ضروری است که ترک های آسیای میانه عمدتا
دارای مذهب گوک تانگری و شامانیسم بوده اند
اما اعتقادات گوناگون هم در بین آن ها وجود داشته است همانطور
که ابن فضلان در سفرنامه خویش به این نکته اشاره می نماید
(پژوهشگران معتقدند آیین شامانیسم بعد دیگری از آیین
گوک تانگری بوده است)
در عکس بعد هم مراسم عروسی ترک ها در جنوب ایران را می بینید
که ردپای آیین شامان در آن دیده می شود
تامغای ایل بیات (نشان بیات) محبوب در کشور ترکیه
تامغای ایل بیات(نشان بیات) محبوب در
کشور ترکیه
در کشور ترکیه تامغاهای طوایف ترک غزتبار مخصوصا تامغاهای
مربوط به قوم قایی و قوم بیات(بایات) در بین مردم محبوب می باشند
تصاویر زیر مربوط به تامغای قوم بیات(بایات) است
قوم ترک بیات(بایات) می باشد
در مطلبی تحت عنوان " تامغای بیات " که قبلا نوشتم
و در وبلاگ قرار دادم کاملا درباره آن توضیح دادم
در زیر صحنه ای از فیلم قیام ارطغرل را مشاهده می کنید
که در این صحنه تامغای قوم بیات روی پرچم بیات ها قرار دارد
و بیات ها متحد ارطغرل هستد
لازم به ذکر است ارطغرل پدر عثمان یکم بنیانگذار سلسله عثمانی است
سلسله عثمانی از نسل قایی بودند و قایی برادر بایات جد اعلای قوم بیات است
در واقع بیات ها و قوم قایی عموزاده و هر دو از نسل گون خان و نوه اوغوزخان هستند
سنگ نگاره مرد و تامغای بیات
سنگ نگاره مرد و تامغای بیاتدر این مطلب به معرفی سنگ نگاره ای خواهیم پرداخت که
در منطقه تیمره در استان مرکزی کشف گردیده است
لازم به ذکر است که در منطقه تیمره تعداد خیلی زیادی
سنگ نگاره با طرح ها و نقوش مختلف کشف گردیده است
اما در میان این همه نقوش وجود تامغاهای بایات و قایی
بسیار جالب توجه می باشد
علاوه بر وجود چندین تامغای بایات و قایی که متعلق به
ترک های غزتبار بیات و قایی است نقاشی زیر دیده می شود
در این نقاشی سنگ نگاره ای منحصر به فرد ، تامغای بیات
به عنوان جزیی از یک نقاشی در معنا و مفهوم
خویش به کار گرفته شده است
نقش معروف به مرد بایات(بیات)
محل کشف تیمره خمین در استان مرکزی
همانطور که قبلا گفتیم تامغا در ترکی به معنی نشان و علامت می باشد
تامغای بایات هم کلمه بایات است که با الفبای باستانی مورد استفادهترکان غز نوشته شده قبلا در مطلبی تحت عنوان
" تامغای بیات یا علامت اجاق بیات " در مورد تامغای بیات توضیح دادم
و از توضیح مجدد در این باره خودداری می کنم
همانطور که قبلا گفتم بایات به معنی ثروت و نعمت می باشد
همانطور که مشاهده می کنید در سنگ نگاره ای که عکس آن را
گذاشته ایم مردی را مشاهده می کنید که تامغای بیات که تغییر یافته
تامغای باستانی بیات است در بالای سر آن قرار گرفته
و گفته اند که او در حال رقص است (شبیه به رقص سما )
و بر اساس این سنگ نگاره رقص عرفانی که امروزه به رقص سما مشهور است
در اصل یکی از رقص های ترکان بیات بوده است
و به آن نام رقص بیات داده اند
البته نظر دیگر این است که شخص به تصویر کشیده شده
دستهایش رو به آسمان و فقط در حال نیایش است
در اینجا این سوال در ذهن خطور می کند دعای او چیست؟وجود تامغای بیات نشان می دهد که او از خداوند نعمت یا به تعبیری ثروت
را طلب می کند چون که تامغای بیات به معنی ثروت و نعمت است
(لازم به ذکر است تامغاهای طوایف ترک غزتبار هرکدام دارای معنی خاص
خود می باشد مثلا تامغای طایفه قایی یعنی پایدار و استوار)
همانطور که مشاهده می کنید در اطراف این مرد تعداد سه بز
مشاهده می شود
در واقع این مرد ثروتی و نعمتی را که از خداوند می خواهد
زیاد شدن گله دامهایش می باشد
آن چه در مورد شخصی که این نقاشی را کشیده است متوجه می شویماین است که او یک ترک غزتبار بوده و با تامغاها و معانی ترکی آن ها
آشنایی داشته است
حتی خواسته او که ازدیاد گله دام هایش بوده به ما نشان میدهد
که او از ترک های غزتباری بوده که زندگی عشایری داشته است همانطورکه در آن زمان اکثر ترک های غزتبار زندگی عشایری داشتند
گفتن این نکته ضروری است که بر طبق گزارش های باستانشناسی
این سنگ نگاره ها که شامل نقاشی های مختلفی می باشد در
یک دوره چند هزار ساله تا دوره اسلامی توسط مردم محلی و اقوامی
که از آنجا عبور می کرده اند رسم شده است
در رابطه با تامغاهای بیات و قایی کشف شده در تیمره بین محققین
دو نظریه وجود دارد :
1_ بعضی قدمت آن ها را مربوط به اولین جهانگشایی ترکان اوغوز
یعنی چند هزار سال قبل
(قبل از میلاد مسیح(ع)) و معاصر با دوران فراعنه در مصر می دانند
و به داستان جهانگشایی ترکان اوغوز
که در آن محدوده زمانی اتفاق افتاد و از آسیای میانه حرکت کرده
و تا مصر پیش رفتند
و پس از دریافت غنایم بسیاری به محل اولیه خویش بازگشتند
استناد می کنند
داستان این جهانگشایی در کتاب اوغوزنامه نوشته رشید الدین فضل الله و
همچنین در کتاب سکیف های امپراطور فصل ششم کتاب
نوشته آقای زائور حسن اف به مترجمی رضا جلیلی نیا آمده است
2_ بعضی نیز قدمت آن ها را مربوط به دومین جهانگشایی ترکان اوغوز
یعنی بعد از اسلام و در زمان سلجوقیان یا بعد از آن می دانند
لازم به ذکر است بنا به گفته محققین ترک ،
سلجوقیان از ترکان اوغوز و از ایل قینیق بودند
لازم به ذکر است بعد از تاسیس سلسله سلجوقیان
دیگر طوایف ترک اوغوز به آنها می پیوندند و از آسیای میانه وارد
غرب رودخانه جیحون و فلات قاره ایران می شوند
رسم اجاق در بیات ها و ستاره های ترکی
رسم اجاق در بیات ها و ستاره های ترکی
در این مطلب به بررسی رسم اجاق در هنگام مراسم ازدواج
در طوایف مختلف بیات می پردازیم :
1_ بیات ها دراستان فارس و منطقه باشت
گچساران
بیات ها در استان فارس و منطقه باشت گچساران رسم
مربوط به اجاق را در هنگام ازدواج مانند دیگر طوایف ترک
برگزار می نمایند که به صورت زیر می باشد :
در خانوارهای ترک عروس وقتی می خواهد از خانه پدر
به خانه داماد برود سه بار به گرد اجاق پدر می چرخد و مقداری از
خاکستر اجاق را به همراه نان به کمر می بندد تا زندگی پر برکتی
داشته باشد
2_ بیات های روستای سیراوند در منطقه اسدآباد همدان
گروهی از بیات ها در روستای سیراوند در منطقه اسد آباد همدان ساکن
شده اند که آنها رسم مربوط به اجاق را در هنگام ازدواج به صورت دیگری
برگزار می نمایند که در زیر بیان می شود :
بیاتها رسومی در عروسیها دارند که در میان سایر مردم روستا و همچنین سایر ترکهای منطقه دیده نمی شود در پایان عروسی مسابقه ای ترتیب داده می شود که بیشتر جوانان روستا که از آمادگی بدنی بر خوردارند شرکت می کنند به اینصورت که داماد با ساز و دهل به محلی تخت و هموار میرود در آنجا با طناب شکلی شبیه به گل شش برگ یا ستاره شش پر بر روی زمین توسط ریش سفید طایفه ساخته می شود که به آن اوجاق یا بیات اوجاقی گفته میشود} زمانی که این ایل در ترکستان می زیسته بدین صورت که داماد وسط پره های آن ستاره و یا گلبرگ آن گل را بوسیده و در مرحله آخر وسط آن را نیز بوسیده و دستش را بالا می برد و سپس گروهی از جوانان که حدود 400متر دور تر در یک صف ایستاده اند با بالا رفتن دست داماد یا کوره کن با صدای قاچ (بدو) که در گذشته از صدای تیر استفاده می شد به سمت اوجاق که داماد در نزدیک آن است می دوند و شخصی که اول به خط پایان برسد یک خروس چاق و چله از داماد به صورت هدیه و پیشکش دریافت می کند و نفر دوم و سوم هم به تناسب پارچه یا دستمال و هدیه دیگری دریافت می کنند که این مراسم با شور و هیجان خاصی بر پا میشود گفته می شود در گذشته به صورت مسابقه سوارکاری با اسبهای ترکمنی ایل بیات بوده واکنون به علت یکجا نشینی این طایفه و نبود اسب به صورت مسابقه دو برگزار میگردد.
مطلب فوق برگرفته از وبلاگ زیر به نویسندگی آقای مجید بیاتی
می باشد
http://www.asadabadsiravand.blogfa.com/?p=3
3_ بیات های روستای خوی در نزدیکی شهرکرد
زمانی با دوستی به اسم آقای حبیبی خویی آشنا گردیدم که آنها نیز از
بیات ها هستند که گویا جدی به نام حبیب بیات داشته اند
آنها به علت گذر زمان و دوری از دیگر مردم ترک زبان قادر به تکلم
به زبان ترکی نیستند ولی جالب این است که رسم اجاق را هنوز
به هنگام ازدواج برگزار می نمایند چنانکه مانند بیات های روستای
سیراوند اقدام به رسم شکل ستاره چند پر می نمایند که عروس
به اطراف آن می گردد و نمادی از اجاق ایل بیات می باشد
گفتن این پرسش ضروری است که این ستاره چند پر چگونه
و از کجا به رسم اجاق بیاتهای روستای سیراوند و روستای خوی
راه یافته است ؟
آیا اجاق ایل بیات به این شکل در زمانهای بسیار قدیم
ساخته می شده است
که در میان بیاتهای این دو روستا باقی مانده است؟
یا صرفا نمادی از خورشید به عنوان زاینده نور و گرما به عنوان
نماد اجاق بیات است؟
یا ستاره را به عنوان نماد اجاق بیات گرفته اند؟
جالب است بدانید در شجره نامه طوایف ترک اوغوز که در
کتاب دیوان لغات الترک نوشته محمود کاشغری آمده است
جد اعلای ترکان بیات(بایات) به شخصی به اسم بایات می رسد
که او هم فرزند گون خان(یعنی خورشید خان) است
گفتن این نکته خارج از لطف نیست که بدانید در باور ترکان باستان
جهان به دور ستاره قطبی می چرخیده است
که احتمالا علت اهمیت ستاره قطبی برای آنان در کمک گرفتن
از آن برای مسیریابی بوده است پس احتمال اینکه این
شکل ستاره که توسط ترکان بیات سیراوند و خوی ساخته می شود
اشاره به ستاره قطبی باشد زیاد می باشد
در قدیم ستاره هشت پر از علایم مورد علاقه ترکها بوده است
آقای زائور حسن اف در کتاب " سکیف های امپراطور "
دلیل علاقه و شکل گیری ستاره هشت پر را ریشه در آیین کهن
ترکهای آسیای میانه و قبل از تشرف آنها به دین مبین اسلام می داند
ستاره هشت پر در قالی های ترکی و در کاشی کاری آثار تاریخی
ساخته شده به وسیله سلسله های ترک زیاد دیده می شود
در زیر یک قالی ترکی بافته شده در منطقه شیروان در کشور آذربایجان
با ستاره های هشت پر و هچنین یک کاشی به شکل ستاره هشت پر
را مشاهده می کنید
امروزه ستاره هشت پر در پرچم کشور جمهوری آذربایجان هم وجود دارد
اما ستاره پنج پر هم در کاشی کاری ابنیه تاریخی که در زمان
سلسله های ترک ساخته شده اند هم دیده می شود
محققین بر این باورند که
ستاره پنج پر از ستاره هشت پر اقتباس شده است
در قرن هجدهم دولت عثمانی تصمیم به انتخاب یک پرچم ملی گرفت.
این پرچم انتخابی ,در سال 1793 ,ستاره ای هشت گوشه و هلال ماه داشت.
در سال 1844,در دوره تنظیمات , ماه و ستاره پنج پر به عنوان پرچم ترکیه انتخاب شد
4_ بیات های چمن سلطان
لازم به ذکر است که بیات های منطقه چمن سلطان تا دوران قاجار
رسم اجاق را اجرا می کردند5_ بیات های اشکفتک
بیات های منطقه اشکفتک در مجاورت شهرکرد در استان
چهارمحال و بختیاری در گذشته این رسم را اجرا می کردند