نقش طایفه بیات مستعلی بیگ در رفع فتنه علیه دولت افشاریه

بسم الله الرحمن الرحیم

نقش طایفه بیات مستعلی بیگ در رفع فتنه علیه دولت افشاریه

نوشته محمدرضا احمدی

این مقاله به توصیه مرحوم دکتر الف . الف هدیه شد به پیشگاه جناب ابوذر غفاری

صحابه بزرگ پیامبر اسلام(ص) و صحابه امیرالمومنین حضرت امام علی بن ابیطالب(ع)

مردی که نماد اندیشه گرایی در اسلام است که همانا اندیشه ، بزرگ نعمت الهی

به بشریت است ، فانوسی درخشان در شب ظلمت و شمشیری است بران

طایفه ترکمان بیات مستعلی بیگ بخشی از ایل ترکمان بیات در منطقه اصفهان است

که در زمان شاه عباس اول صفوی به هنگام انتقال پایتخت صفویه به اصفهان ،

به عنوان نیروی جنگی قزلباش و برای حفاظت از پایتخت صفویه در برابر هجوم مهاجمان

به عنوان سپر دفاعی و گارد حفاظتی پایتخت صفویه

در شمالغرب اصفهان(مناطق فریدن و چادگان) و جنوبغرب اصفهان یعنی منطقه سمیرم

مستقر شدند(1)

(قزلباش عنوان نظامی نیروهای ارتش امپراطوری ترک صفوی بوده است)

اینان در واقع بخشی از جمعیت عظیم ایل بیات هستند که ییلاقشان

از زنجانرود شروع و به غرب زنجان امتداد یافته تا بیجار در کردستان ختم میشد

و قشلاقشان از شرق و جنوب شرق همدان شروع تا اراک امروزی(کزاز و کرهرود) و اطرافش ختم می شود(2)

که شاه عباس اول صفوی گروهی از آنان را با انتقال پایتخت صفویه به اصفهان ،

به اطراف اصفهان منتقل کرد

بیات هایی که به منطقه سمیرم منتقل شدند ریاستشان را مستعلی بیگ بیات به عهده داشته است

به همین دلیل به بیات مستعلی بیگ مشهور شدند

دکتر عیسی شجاعی از اساتید تاریخ نیز در کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان

که در رابطه با طایفه چوله که نماینده قانونی و حاکم دولت صفویه در سمیرم بودند

در باب معرفی دیگر طوایف مستقر در سمیرم در عهد صفویه نیز نام مستعلی بیگ بیات را

به عنوان بزرگ طایفه بیات سمیرم آورده است(3)

طایفه بیات مستعلی بیگ که ییلاقشان سمیرم بود برای قشلاق

به اطراف شیراز میرفتند

اما با سقوط دولت صفویه و هرج و مرج تسلط افغانها در قلمرو صفویه باعث شد

بزرگ مردی از ایل ترکمان افشار یعنی نادرشاه افشار بپاخیزد و درصدد رفع فتنه آشوب

افغانها برآید که با برگرداندن آرامش بر قلمرو صفویه و سرکوب افاغنه ،

بعد از مدتی اقدام به ایجاد سلسله افشاریه کرد

با تسلط افشاریان بر منطقه فارس ، میرزا محمدحسین حسینی شریفی

از خاندانهای مطرح سادات در منطقه فارس به مقام والی فارس

و نماینده دولت افشاریه تعیین شد (4)

از ایراداتی که به نادرشاه افشار وارد است عدم توجه وی

به تقویت نیروهای نظامی دولت افشاریه در نقاط مختلف امپراطوری افشاریان بود

بعد از ترور نادرشاه افشار ، زمینه برای هرج و مرج در نقاط مختلف قلمرو افشاریان

پدید آمد

از جمله حاکم منطقه لار ، محمدعلی بیگ گرجی در صدد شورش در منطقه فارس

برآمد ؛ میرزا محمدحسین حسینی شریفی حاکم منطقه فارس و نماینده دولت افشار

در منطقه فارس که از کمبود نیروی نظامی رنج میبرد

برای رفع فتنه حاکم لار که قصد تسلط برشیراز را داشت متوسل

به دو طایفه قزلباش بیات مستعلی بیگ و قراچلو می شود

شرح این ماوقع در کتاب روزنامه میرزا محمد کلانتر فارس آمده است

میرزا محمد کلانتر که برادرزاده حاکم منطقه فارس و دست راست وی

در امور حکومتی است در کتاب خود گزارش این واقعه را چنین بیان میکند

که به نثر امروزی بازگردانی کردم :

در ورود حقیر (منظور میرزا محمدکلانتر ، برادرزاده حاکم افشاری منطقه فارس) به شیراز معلوم شد که

محمدعلی بیگ گرجی حاکم لار بنای شورش دارد و با قوای خود و متحدانش

قرار گذاشته اند حاکم افشاری منطقه فارس و بزرگان قزلباش را

مثل صفی خان سلطان بیات و برادرش بیکعلی آقا بیات(از طایفه بیات مستعلی بیگ)

و محمدرضاخان قراچلو(از طایفه قراچلو) را به مهمانی برده و

به قتل حاکم افشاریه در منطقه فارس و روسای قزلباشان اقدام کنند

و شهر شیراز را غارت کرده و به اهداف خود برسند

و چون از این جریان مطلع شدم در خیمه عطاخان ساکن گردیدم

پیکی از محمدعلی بیگ گرجی به خیمه آمد و گفت :

چرا خلف وعده کردید و برای مهمانی نیامدید ظهر است ، تشریف بیاورید

سران قزلباشان(روسای طوایف بیات مستعلی بیگ و قراچلو)

به پیک جواب دادند :

مهمانی امروز را متوقف کنید که آمدن امروزمان منتفی است

محمدرضاخان قراچلو که انسان زیرک و متفکری بود

میدانست با ترور محمدعلی بیگ گرجی حاکم لار این فتنه در نطفه سرکوب خواهد شد

به من گفت امشب محمدعلی بیگ گرجی را به قتل می رسانم

شما در شهر اموال محمدعلی بیگ گرجی را ضبط کنید و خاطر جمع باشید

که من به فضل خداوند با شما متحدم ،

و آزاری از سپاه حاکم لار نخواهید دید که آنها مردمان عاقلی هستند

و می دانند که از عهده قزلباشان(طوایف بیات مستعلی بیگ و قراچلو) بر نمی آیند

(جنگجویان ترکمان قزلباش به شجاعت ، سلحشوری و بیرحمی

در خاورمیانه مشهور بودند ، هر جنگاوری از شنیدن نام قزلباش در مقابلش

زانوهایش از ترس سست می شد)

حاکم افشاریه در منطقه فارس نیز به حرف محمدرضاخان قراچلو عملکرده

اموال محمدعلی بیگ گرجی را در شهر ضبط کرد

و محمد علی بیگ گرجی توسط محمدرضاخان قراچلو ترور و کشته شد(5)

و پیش بینی محمدرضاحان قراچلو درست شد

با کشته شدن محمدعلی بیگ گرجی حاکم لار فتنه از بین رفت

و سپاه وی که از قزلباشان(طوایف بیات مستعلی بیگ و قراچلو) میترسیدند

هیچ اقدامی نکردند

بدین ترتیب از یک جنگ خونین جلوگیری شد و مردم مسلمان شیراز

در امان ماندند

حاکم افشاریه در منطقه فارس نیز، مقدار زیادی از اموال ضبط شده

از محمدعلی بیگ گرجی را به پاس حمایت ترکمانان قزلباشان از نماینده دولت افشاریه ،

به قزلباشان(طوایف بیات مستعلی بیگ و قراچلو) داد

سپس میرزا محمدکلانتر برادرزاده حاکم افشاریه در منطقه فارس

و نماینده وی در امور حکومتی ،

طوایف بیات مستعلی بیگ و قراچلو را به احترام حمایتشان از دولت افشاریه

در مسیر ییلاقشان به سمیرم همراهی کرد و تا منطقه آسپاس

که در مسیر ییلاق این طوایف به سمیرم بوده است به بدرقه آنان آمد (6)

و طوایف بیات مستعلی بیگ و قراچلو از آسپاس عازم ییلاقشان

در سمیرم شدند(7)

چند ماه بعد با به حکومت رسیدن عادلشاه افشار (بعد از مرگ نادرشاه افشار)

گروهی دیگر از ترکمانان قزلباش بیات به ریاست صالح خان بیات از خراسان عازم

شیراز شدند و عهده دار حکومت شیراز گردید که این طایفه به بیات آغ اولی / آق اولی

در شیراز مشهور هستند(8)

( محله بیات شیراز متعلق به طایفه بیات آغ اولی / آق اولی مربوط به آنان است

و منزل صالح خان بیات نیز در آن واقع است)(9)

بدین ترتیب حکومت افشاریان در منطقه فارس به اتکای

دو طایفه بزرگ از ایل بیات ، طایفه بیات مستعلی بیگ و طایفه بیات آغ اولی / آق اولی

ادامه و تحکیم یافت

(لازم به ذکر است ییلاق طوایف بیات مستعلی بیگ و قراچلو از عهد صفویه

در منطقه سمیرم بوده بعد از حمله ارتش قاجارها به سمیرم در سال 1204 هجری قمری

بعضی از طوایف و ایلات قدیمی دچار پراکندگی شده و یا برای همیشه منطقه را ترک کردند

مانند طایفه بیات مستعلی بیگ و بهارلوها که بهارلوها برای همیشه سمیرم را ترک کردند

اما طایفه بیات مستعلی بیگ دچار پراکندگی جمعیت شده و گروهی از آنان نیز به

ایلات و طوایف دیگر ملحق شدند

و اکثرا دیگر به سمیرم بازنگشتند اما گروهی از آنان در سالهای بعد به سمیرم برگشتند

که آنها نیز بعدا به علت کاهش شدید نیروی نظامی توانایی دفاع از املاک خویش را نداشته

و در جنگ با ایل تازه تاسیس قشقایی دیگر به سمیرم بر نگشتند

امروزه معدودی از خانوارهای طایفه بیات مستعلی بیگ هنوز در منطقه سمیرم و شهرضا حضور دارند

اما طایفه قراچلو به نسبت بقیه طوایف قزلباش سمیرم خیلی بهتر توانست ساختار خود را حفظ کند

و هنوز جمعیت زیادی از آنها در سمیرم حضور دارند و املاک خود را حفظ کردند

در اواخر دوره نادرشاه افشار ریاست طایفه بیات مستعلی بیگ را بر طبق متن ،

صفی خان سلطان بیات به عهده داشته است

او فرزند مرادقلی آقا و نوه خان احمد بیات

(جد اعلای شاخه خان احمدی از طایفه بیات مستعلی بیگ بوده است)

و بعد از پدربزرگ خود یعنی خان احمد بیات دومین رییس از روسای طایفه

بیات مستعلی بیگ است که دارای مقام خانی است و در اسناد دوره افشاریه

نام وی آمده است لازم به ذکر است نظام طبقاتی و القابی خاصی

از دوره صفویه شکل گرفت که روسای ایلات و طوایف

با تعیین دولتهای ترک می توانستند از القابی همچون

خان ، بیگ ، آقا و ... استفاده کنند و مقام خانی عالی رتبه ترین

مقام اعطایی به روسای ایلات و طوایف ترکمان قزلباش بوده است (10)

مقام خانی ، خان احمد بیات در زمان سلطنت شاه عباس دوم صفوی

و شاه سلیمان صفوی در اسناد دوره صفوی مورد تایید قرار گرفته است(11)

و مقام خانی نوه وی یعنی صفی خان سلطان بیات

در نوشته های میرزا محمد کلانتر فارس عامل اجرایی حاکم دولت افشار در منطقه

فارس مورد تایید قرار گرفته است)

نویسنده محمدرضا احمدی

گروه فرهنگ و تاریخ ایل بیات (بایات)

منابع :

1- (ملاجلال الدین محمد منجم یزدی ، تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال(تهران : وحید ، 1366) ، ص 201)

/کتاب اصفهان نوشته دکتر لطف الله هنرفر صفحه 56

2- (نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

مترجمین دکتر اشراقی و دکتر امامی / ص 230)

3- کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 144

4- کتاب روزنامه میرزا محمد کلانترفارس / از انتشارات کتابخانه سنائی کتابخانه طهوری/

بهمن 1362 / مقدمه ناشر

5- کتاب روزنامه میرزا محمد کلانترفارس / از انتشارات کتابخانه سنائی کتابخانه طهوری/

بهمن 1362 / ص 29 ، 30 ، 31

6- کتاب روزنامه میرزا محمد کلانترفارس / از انتشارات کتابخانه سنائی کتابخانه طهوری/

بهمن 1362 / ص 31

7- کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 146 و 147

/ ایلات و طوایف ترک نوشته مظفر قهرمانی

8- (مرعشی صفوی ص 121 / کلانتر ص 48/ فسایی ج 1 ص 583-596)

( فارسنامه ناصری جلد اول ص 569) / (روزنامه کلانتر ص 31)

(فارسنامه ناصری جلد اول ص 570)

9- ایلات و طوایف ترک نوشته مظفر قهرمانی ص 192 پی دی اف

10- کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 29

11- کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 146 و 147

دهه محرم ، واقعه عاشورا ، کربلای معلی و ایل بیات(بایات)

بسم الله الرحمن الرحیم

دهه محرم ، واقعه عاشورا ، کربلای معلی و ایل بیات(بایات)

این مقاله تقدیم میگردد به پیشگاه حضرت اباعبدالله ، سیدالشهداء ، ثارالله

امام حسین بن علی ابن ابیطالب(ع)

نوشته محمدرضا احمدی به تاریخ عاشورای 1401

ترکها از جمله ایلات بیست و چهارگانه ترکمان اوغوز که ایل بیات یکی از آنان است
از جمله اقوامی هستند که اسلام را با شوق پذیرفته و خود به نشر دهندگان دین مبین اسلام
تبدیل شدند
در میان ترکها ، حضرت امیرالمومنین امام علی بن ابیطالب(ع)
و فرزندان ایشان دارای احترام و جایگاه خاصی بوده و هستند

حادثه دردناک شهادت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) اما سوم شیعیان ،

نوه پیامبر اسلام(ص) فرزند حضرت امیرالمومنین امام علی بن ابیطالب(ع)

و حضرت فاطمه الزهرا(س) در روز عاشورای محرم سال 61 هجری قمری در کربلای معلی

از جمله مهمترین و تلخترین رخدادهای بسیار مهم تاریخ اسلام است که هیچگاه از حافظه تاریخی

مسلمین پاک نخواهد شد

به تبع آن ایل ترک بیات هم که از ارادتمندان به اسلام و امامان شیعه(ع) است

دل در گرو حضرت سید الشهداء امام حسین بن علی(ع) ، دهه محرم ، واقعه عاشورا

و کربلای معلی دارند که به مواردی از آن اشاره می نماییم

1- شاعر الحسین(ع)

ملا محمد بن ملا سلیمان بیات متخلص فضولی از شعرای ایل ترک بیات در عراق ،

شاعر بزرگ زبان و ادبیات ترکی در قرن دهم هجری است

پدر فضولی به گفته صادق بیگ افشار

صاحب تذکر مجمع الخواص که به زبان ترکی می باشد از ایل بیات بوده است

به محمد فضولی بیات به دلیل اثرش در گرامیداشت حضرت سیدالشهداء(ع) لقب شاعر الحسین(ع) دادند

که مدال خدمتگزاری ایل بیات به مکتب امام حسین(ع) است

این شاعر بزرگ در راه مکتب تشیع نیز خدمات ارزنده‌ای ارایه کرده‌است و کتاب «حدیقه السعدا» را نوشته‌است. فضولی در کتاب «حدیقه السعدا» جریان شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) و تمامی حوادث واقعه عاشورا را به زیبایی بیان کرده‌است. این کتاب یکی از مهم‌ترین آثار فضولی است که قدیم‌ترین نسخه خطی آن در موزه پاریس نگهداری می‌شود و مربوط به سال ۱۱۸۱ قمری و دارای نقاشی‌های مینیاتور نفیس است.

فضولی کتاب حدیقة السعداء را به نثر ترکی در موضوع مقتل و مصائب انبیا و اولیا نوشته است. این کتاب دارای یک مقدمه و ۱۰ باب و یک خاتمه و اولین مقتل ترکی است که یک نویسنده و شاعر بزرگ تحریر کرده و آن را به آیات و احادیث، مزین، و به نکات بکر، مفید، اشعار ترکی، فارسی و عربی مرصّع کرده است. ابواب کتاب از این قرار است: در بیان احوال انبیا؛ باب دوم: در بیان جفاهایی که حضرت رسول از قریش متحمل شد؛ باب سوم: در بیان وفات حضرت رسول؛ باب چهارم: در بیان مصائب و وفات حضرت فاطمه زهرا؛ باب پنجم: در بیان شهادت حضرت امیرالمؤمنین(ع)؛ باب ششم: در احوال و مصائب حضرت امام حسن مجتبی (ع)؛ باب هفتم: در بیان عزیمت امام حسین (ع) از مدینه به مکه؛ باب هشتم: در بیان شهادت مسلم بن عقیل؛ باب نُهم: در بیان عزیمت امام حسین(ع) از مکه به کربلا؛ باب دهُم: در بیان شهادت امام حسین (ع)؛ خاتمه: در بیان رفتن اسرای اهل بیت: از کربلا به شام

این کتاب شاید اولین مقتل ترکی است که یک دانشمند و شاعر بزرگ تحریر کرده و مزّین به آیات و احادیث و مرّصع به نکات بکر و مفید و اشعار ترکی و فارسی و عربی است.

فضولی در مقدمه این کتاب ارزشمند ادبی – تاریخی می نویسد:

مردمان در ایام محرم از اطراف و اکناف به کربلا می آمدند و در سوگ سالار شهیدان امام حسین(ع) به سوگواری می پرداختند، تمام اشعار به فارسی و عربی بود و اکثریت مردمان که ترک بودند، از آن اشعار چیزی متوجه نمی شدند. لذا من تصمیم گرفتم که در مقتل امام حسین (ع) کتابی به زبان ترکی بنویسم... و این کتاب را تألیف کردم.

به چند نمونه از اشعار ترکی محمدفضولی بیات در رثای

حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و واقعه کربلا اشاره می کنیم :

ای شمع بزم بارگه کبریا حسین!

بند 1)

ماه محرم اولدی مسّرت حرام دیر

ماتم بو گون شریعته بیر احترام دیر /

تجدید ماتم شهدا نفع سیز دگول

غفلت سرای دهرده تنبیه عام دیر /

غوغای کربلا خبرین سهل سانما کیم

نقص وفای دهره دلیل تمام دیر /

هر دّر اشک کیم تؤکیلور ذکر آل ایله

سیاره ی سپهر علّو مقام دیر /

هر مّد آه کیم چکیلور اهل بیت ایچون

مفتاح باب روضه ی دارالسلام دیر /

شاد اولماسین بو واقعه دن شاد اولان گؤنول

بیر دم ملال و غصه دن آزاد اولان گؤنول /

بند 4)

ای دردپرور الم کربلا حسین!

ای کربلا بلالرینه مبتلا حسین /

غم پاره پاره باغرینی یاندوردی داغیله

ای لاله ی حدیقه ی آل عبا ، حسین /

یاقدی وجودینی غم ظلمت سرای دهر

ای شمع بزم بارگه کبریا حسین /

دور فلک ایچوردی سنا کاسه - کاسه قان

ای تشنه ی حرارت برق بلاحسین /

یاد ائت »فضولی«، آل عبا حالین ائیله آه

کیم برق آهله یاقیلور خرمن گناه. /

بند 1)

- ماه محرم از راه رسید، دیگر شادمانی کردن حرام است/ امروز سوگواری، احترام به شریعت اسلام است.

- تجدید یاد و خاطره شهدا، بیهوده نیست/ یاد شهیدان در سرای غفلت آمیز دنیا، هشدار است

- خبر واقعه ی کربلا را سهل مپندار/ این نشان کاملی از نقص وفای دهر است

- هر دّر اشکی که به یاد آل محمد (ص) نثار شود/ موجب علو مقام می گردد

- هر مّد آهی که در غم اهل بیت (ع) کشیده می شود/ کلید در باب روضه ی دارالسلام است

- الهی که هرگز شاد مباد آن دلی که در این واقعه شاد شد/ شاد مباد آن دلی که در این ماتم دمی از غصه آزاد شد.

بند 4)

- ای پرورده الام کربلا، حسین!/ مبتلای بلاهای کربلا ، حسین!

- آتش غم، دل پاره پاره ات را داغدار کرد/ ای لاله ی باغ آل عبا، حسین

- وجودت را غم ظلمت سرای دهر شکست/ ای شمع بزم بارگه کبریا حسین

- ساقی دور فلک کاسه خون نصیب تو کرد/ ای تشنه ی حرارت برق بلاحسین!

- ای فضولی یاد کن از حال زار آل عبا و آه بکش/ چرا که شعله آه بر خرمن گناهت آتش می زند

اماکن حسینی :

از جمله تاثیرات حادثه بزرگ عاشورای حسینی

ایجاد مکانهای مذهبی و فرهنگی برای زنده نگه داشتن نام امام حسین(ع)

و گرامیداشت عاشورای حسینی بود

که می توان به حسینیه ها و تکیه ها اشاره کرد

تکیه ها :

تکیه نوعی مکان مذهبی است که در اکثر شهرهای ایران وجود دارد و یادگار حکومت ترکان شیعه بر ایران است

مراسم تعزیه‌خوانی از مراسم مشهوری است که عموماً در ایران در تکیه‌ها برگزار می‌شود

ایجاد تکیه ها در زمان حکومت قاجار به اوج خود رسید

تکیۀ ملاعباس بیات معروف به حاج میرزا آقاسی از ایل بیات :

این تکیه در میدان ارگ تهران قرار داشت.

بانی تکیه ، ملاعباس بیات معروف به حاج میرزا آقاسی ، صدراعظم محمدشاه قاجار بود

و آن را در زمان صدراعظمی خود (۱۲۵۱-۱۲۶۴ق) ساخت

و بنا بر ضبط آمار دارالخلافۀ تهران «تکیۀ جناب صدراعظم» نیز نامیده می‌شد

تکیۀ حاج میرزا آقاسی بسیار بزرگ بود و روزنامۀ وقایع اتفاقیه

در شرح وزش باد و پاره کردن و فروانداختن چادر آن (در روزنامه به نام تکیۀ دولت آمده است)

به بزرگی چادر اشاره می‌کند

و می‌نویسد: چادر تکیه ۵۲ ذرع طول و ۳۲ ذرع عرض آن بود که با ۹ دیرک بر پا شده بود؛

در صورتی که چادر تکیه‌های بزرگ دیگر را معمولاً با ۳ تا ۶ دیرک برمی‌افراشتند(1)

موقوفات حسینی :

از جمله سنتهای حسنه دین اسلام سنت وقف است

برای گرامیداشت عاشورای حسینی و بپاداری عزاداری حضرت امام حسین(ع)

وقف هایی مختص این امر انجام شده است

از جمله موقوفات حسینی برای بپاداری عزاداری ماه محرم توسط بیات ها به مورد زیر می توان اشاره کرد

محمد مراد خان بیات :

محمد مراد خان بیات از بیات های منطقه زرندیه در استان مرکزی بود

وی در زمان محمدشاه قاجار می زیسته و از فرماندهان ارتش قاجار

در آن منطقه بوده است ایشان دو دانگ از منطقه پرندک(رحیم آباد)

در نزدیکی ساوه در استان مرکزی را وقف عزاداری امام حسین (ع) نموده است

هم اکنون وقفنامه ایشان در اداره اوقاف شهرستان زرندیه محفوظ است

هیئت های عزاداری :

هیئت های عزاداری زیادی توسط فرزندان حسینی ایل بیات در مناطق مختلف

ایران و پراکندگی ایل بیات در کشورهای مختلف از

کشورهایی همچون افغانستان ، آذربایجان ، عراق ، گرجستان راه اندازی شده است

که افتخاری برای ایل بیات است از جمله :

پیرغلام امام حسین(ع) آقای شیخ عبدالزینب بیات

تا به امروز چیزی حدود 50 هیات راه انداخته است (2)

همچنین فرزندان ایل بیات شرف حضور در هیئت های عزاداری حسینی از جمله

دسته های عزاداری حسینیه اعظم زنجان و زینبیه اعظم زنجان

که بزرگترین هیئات مذهبی در ایران هستند را دارند

سقاخانه محله بیات شیراز :

سقاخانه یادگار معماری بجای مانده از حکومت ترکان شیعه بر ایران است

روند ایجاد سقاخانه ها از دولت ترک صفویه رفته رفته شروع و در دوره قاجار

به اوج خود میرسد و می توان آن را برگرفته از اعتقادات شیعه

همچون احترام به سقای دشت کربلا حضرت ابوالفضل العباس(ع) یا بحث توسل ونذورات دانست

سقاخانه به فضاهای کوچکی در معابرعمومی اطلاق می شود

که اهالی و کسبه برای آب دادن به رهگذران تشنه درست می کردند

سقاخانه معمولا ظروف سنگی بزرگی بودند که آب آشامیدنی در آن ها ریخته می شد

و پیاله هایی با زنجیر به آن ها بسته می شد

سقاخانه ها در ابتدا بیشتر جنبه خدماتی داشتند و بانیان آن ها بیشتر به منظور

ثواب بردن ، اقدام به ساخت و نگهداری آن ها میکردند

برخی سقاخانه ها دائمی بودند و برخی دیگر در زمانهای خاص به ویژه هنگام عزاداری

محرم برپا می شدند برای آگاهی دادن به رهگذران در شب ، شمع هایی در اطراف سقاخانه

تعبیه و روشن می شد که بعدها جنبه ای مذهبی پیدا کرد و کسانی که نذر و نیازی داشتند

هر شب جمعه شمع هایی را در سقاخانه ها روشن میکردند

سقاخانه محله بیات شیراز متعلق به ایل بیات در استان فارس است

محله بیات در شیراز پشت حرم حضرت سیدعلاء الدین حسین(ع)

که توسط طایفه بیات آغ اولی/آق اولی در زمان عادلشاه افشار ساخته شد

و قدمتش به دوره افشاریه میرسد و ساکنان آن از ایل بیات بودند

در زمان عادلشاه افشار ، دومین پادشاه سلسله افشاریه

گروهی از بیات های منطقه خراسان به فرماندهی صالح خان بیات

از سردارن مشهور نادرشاه افشار و عادلشاه افشار از خراسان به منطقه فارس اعزام شدند

اینان بخشی از نیروهای نظامی ایل بیات بودند که در سپاه افشاریه خدمت میکردند

از جمله در زمان نادرشاه افشار در جنگهای او از جمله

جنگ فتح هندوستان مشهور به جنگ کرنال شرکت داشتند

بعد از به سلطنت رسیدن عادلشاه افشار وی صالح خان بیات را به عنوان

حاکم سیاسی - نظامی منطقه فارس تعیین کرد او به همراه گروهی از جنگاوران ایل بیات

از خراسان رهسپار منطقه فارس شده و در شیراز ساکن شدند

و محله ای به اسم بیات تاسیس کردند و به بیات آغ اولی/ آق اولی مشهور شدند(3)

امروزه سقاخانه تاریخی محله بیات شیراز در وضعیت مناسبی قرار ندارد و امکان تخریب آن میرود

مداحین معروف بیات :

مداح کربلایی احسان بیات ( از ترکان بیات در کشور افغانستان)

مداح کربلایی محمدرضا بیات (از ایران)

مداح کربلایی روح الله بیات (از ایران)

مداح حاج علی بیات (از ایران)

مداح حاج حسن بیات (از ایران)

مداح محمود بیات علیا( از ایران)

زوار بیات به کربلای معلی :

بعضی از مردان ایل بیات در ایران

بخصوص بیات هایی که زندگی عشایری نداشته و ساکن بودند

افتخار این را داشتند که به زیارت حرم حضرت امام حسین(ع) مشرف شوند

و مفتخر به لقب کربلایی شوند بخصوص در دوره قاجار نمونه هایی از لقب کربلایی

در اسامی بیات ها دیده می شود

اما در مورد خانم ها به دلیل محدودیت در سفر کردن بسیار نادر بوده است

اما اولین نمونه ثبت شده آن که در تحقیقات به آن برخورده ام

مرحومه خانم کربلایی سکینه بنت شریف بیات

از طایفه بیات مستعلی بیگ از ایل بیات است که متوقی در سال 1340

و قبرش در قبرستان سعدیه شیراز قرار دارد

وی در سنین پیری در دهه بیست خورشیدی

سفری به کربلای معلی داشته است

و به زیارت سالارشهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) مشرف می شود

قبور بیات های مدفون در کربلای معلی :

1- قبر محمدفضولی بیات شاعر بزرگ زبان و ادبیات ترکی

در نزدیکی درب حرم امام حسبن بن علی (ع) قرار دارد

2- قبر فضلی بیات از شاعران زبان ترکی و فرزند فضولی بیات می باشد

قبر او در کنار قبر پدرش می باشد که متاسفانه

در هنگام عریض کردن خیابان در زمان صدام آثار آن از بین رفته است(4)

3- قبر مرحوم ملاعباس بیات معروف به میرزا آقاسی صدراعظم محمدشاه قاجار

در شهر کربلا و در حرم امام حسین(ع) در رواق شمالی معروف به رواق پادشاهان قرار دارد(5)

نوشته محمدرضا احمدی

گروه فرهنگ و تاریخ ایل بایات(بیات)

منابع :

1- (شم‌ ۴۰؛ نیز نک‌ : شهیدی، ۲۴۶)

2- (روزنامه جام جم / یک‌شنبه ۱۷‌شهریور ۱۳۹۸، شماره ۵۴۷۶)

3- فارسنامه ناصری دوره افشاریه /

ایلات و طوایف ترک نوشته مظفر قهرمانی صفحه 192 نسخه الکترونیکی

4- تاریخ شفاهی ترکمان های بیات در عراق

5- مقاله نام تعدادی از شاهان و رجال ایرانی مدفون در کربلا / خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)

/ تاریخ انتشار 6 دی ماه 1391

تاثیر فرهنگ قزلباشی بر نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران ایل بیات(بایات) :

تاثیر فرهنگ قزلباشی بر نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران ایل بیات(بایات) :

این مقاله تقدیم میگردد به پیشگاه امیرالمونین حضرت امام علی ابن ابیطالب(ع)

اسدالله الغالب ، فاروق اعظم ، حیدرکرار ، مولی الموحدین 

عید غدیر سال 1401 / نوشته محمدرضا احمدی

ترکها از جملات ایلات بیست و چهارگانه ترکمان اوغوز که ایل بیات یکی از آنان است
از جمله اقوامی هستند که اسلام را با شوق پذیرفته و خود به نشر دهندگان دین مبین اسلام
تبدیل شدند بیات ها ابتدا همگی سنی مذهب بودند
در میان ترکهای اهل تسنن حضرت امیرالمونین امام علی ابن ابیطالب(ع)
و فرزندان ایشان دارای احترام و جایگاه خاصی بوده و هستند
اما با روی کار آمدن طریقت قزلباشی و ایجاد حکومت صفوی 
جمعیتهایی از ایل بزرگ بیات(بایات) به آنان ملحق شدند
در مورد طریقت قزلباشی لازم به توضیح است که همان طریقت صفویه بوده

که بعدا دچار تغییراتی بنیادین میشود

طریقت صفویه طریقتی در تصوف بود که توسط شیخ صفی‌الدین اردبیلی 

جد اعلای شاهان صفوی تأسیس شد
که ابتدا صوفیان سنی مذهب بودند و بعدا گرایشاتی از تشیع پیدا کردند
و ترکیبی از صوفی گری و بعضی از اعتقادات تشیع شدند
در زمان شاه اسماعیل اول صفوی اوج رواج طریقت قزلباشی بود
اما به مرور طریقت قزلباشی دچار پالایش شده و رفته رفته
مشرب صوفیگری آن حذف شد بطوری که در زمان شاه عباس اول صفوی
آنان معقتدین تمام و کمال به مذهب تشیع اثنی عشری بودند
و علمای تشیع ملجا فکری قزلباشان شدند
بیات هایی که به دولت صفوی ملحق شده و در ردیف قزلباشان قرار گرفتند
نیز تحت تاثیر نمادهای هویتی قزلباشی از طریقت و دین گرفته تا پوشاک و
غیره قرار گرفتند
از جمله می توان به فرهنگ قزلباشی در نامیدن فرزندان پسر ایلات ترکمان قزلباش اشاره کرد
قزلباشان که امیرالمومنین امام علی ابن ابیطالب(ع) را مقتدا ، امام و رهبر خود میدانستند
از نام مبارک " علی " و ترکیبات آن با اسامی دیگر و القاب آن حضرت همچون ، حیدر

در نامگذاری فرزندان پسر بسیار استفاده کردند
نامگذاری بصورت ترکیبی اسمی با نام علی مانند محبعلی ، مستعلی و ..
تا پیش از قزلباش شدن ایلات ترکمان در بین ایلات ترکمان مانند ایل بیات(بایات) رواج نداشت
و از دوره صفوی است که در بین ایلات ترکمان مانند ایل بیات(بایات) رواج پیدا کرد
نامگذاری فرزندان پسر با نام مبارک " علی " و ترکیبات آن با اسامی دیگر
در واقع ابراز ارداتی بوده به پیشگاه حضرت امیرالمونین امام علی ابن ابیطالب(ع)
که ایلات ترکمان قزلباش از جمله ایل بیات(بایات) آن را انجام میدادند
این سنت حسنه قزلباشی تا مدتها بعد از سقوط سلسله صفوی
در میان فرزندان بزرگان ایل بیات(بایات) رواج داشت 
در ادامه به معرفی (بزرگان) روسا و سرداران ایل بیات 
در چهارچوب جغرافیای کنونی ایران 
بر اساس دسته بندی آنان بر حسب جغرافیای مورد نظر دولت صفوی میپردازیم
که نام و مقامشان در اسناد معتبر تاریخی دولتهای ترک ثبت شده 
و نامشان تحت تاثیر فرهنگ قزلباشی ، علی یا ترکیب علی با اسامی دیگر

و همچنین صفات امیرالمنین(ع) همچون حیدر برای اسامیشان انتخاب شده است

بیات های خراسان :
بیات های خراسان قدیمیترین بیات های ساکن در جغرافیای کنونی ایران هستند
و از دوره تیموری دارای اسناد تاریخی اسکان در خراسان هستند
اینان تا زمان تیمور و جانشینان وی سنی مذهب بوده و از دوره صفوی
شیعه مذهب شدند و جزو قزلباشان معتمد دولت صفوی در خراسان بودند

از تاثیر فرهنگ قزلباشی در نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران

بیات های قزلباش خراسان می توان افراد زیر را مثال زد :

1- بیرام(بایرام) علی سلطان بیات :
بیرام علی سلطان بیات بعد از مرگ محمد سلطان بیات به سمت
حاکم نیشابور و ایلخان ایل بیات در خراسان منصوب گردید(1)

2- فتح علی خان بیات :

حاکم نیشابور و ایلخان ایل بیات در زمان شاه سلطان حسین صفوی و شاه طهماسب دوم صفوی 

در خراسان بود (2)

3- بهرامعلی خان بیات :
از سرداران نادرشاه افشار بود(3)

4- محمدعلی سلطان بیات :

حاکم بند مبارکه مرو بود(4)

5- علیقلی خان بیات :

علیقلی خان بیات حاکم شهر نیشابور و ایلخان ایل بیات در خراسان

تا اوایل سلطنت فتحعلی شاه قاجار است(5)

بیات های حوزه زنجان _ همدان _ اراک :

اینان از بیات هایی هستند که متحد دولت ترکمان آغ قویونلو بودند
و ما میدانیم تا آن زمان سنی مذهب بودند 
چنانکه قرایولوک عثمان موسس دولت آغ قویونلو در دیاربکر ،

دارای نام عثمان بوده (6) که نشانگر مذهب اهل تسنن آنها بوده است
اینان بعد از شکست آغ قویونلوها به صفویه ملحق شده و در ردیف ترکمانان قزلباش قرار گرفتند
و در دوره صفوی شیعه مذهب شدند
در زمان شاه طهماسب اول صفوی با انتقال پایتخت صفویه به قزوین
جهت حفاظت از پایتخت صفویه به چند صد کیلومتری غرب قزوین منتقل شدند
و در واقع گارد حفاظتی و سپر دفاعی پایتخت صفویه بودند
 و به دستور شاه طهماسب اول صفوی
به آنان ییلاقاتی داده شده که از زنجانرود شروع تا به غرب زنجان امتداد می یافت
و به بیجار در استان کردستان امروزی ختم میشد
و قشلاقاتی که از شرق و جنوب شرق همدان شروع شده
تا به اراک (کزاز و کرهرود) و اطرافش امتداد مییافت و بین این نقاط ییلاق و قشلاق میکردند(7)(8)

از تاثیر فرهنگ قزلباشی در نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران

بیات های قزلباش حوزه زنجان - همدان - اراک  می توان افراد زیر را مثال زد :

1- سلطان علی بیگ بیات :

از سرداران نامدار شاه محمدصفوی بود(9)
2- حسینعلی بیگ بیات :
برادر سلطان علی بیگ بیات و ازسردارن دولت صفوی

و سفیر شاه عباس اول صفوی به اروپا بود(10)

3-علیقلی بیگ بیات :
از سرداران شاه عباس اول صفوی درجنگ با ازبکان
و از اعضای گروه اعزامی توسط شاه عباس اول صفوی به اروپا بود(11)
4- یارعلی سلطان بیات :
از امرای دولت صفوی در زمان شاه عباس اول صفوی
و حاکم شاهسون در قلعه بایزید بود امروزه قلعه بایزید
به شهر بایزید تبدیل گشته است
و در کشور ترکیه در جنوب غربی منطقه آرارات قرار دارد(12)

5- علینقی خان بیات :

علینقی خان بیات ملقب به نظام لشکر و صمصام الملک یکی از بزرگترین
مالکان در منطقه اراک و از سرداران ناصرالدین شاه قاجار بود(13)

بیات های منطقه اصفهان و فارس :

شاخه ای از بیات های حوزه زنجان - همدان - اراک هستند که جزو قزلباشان
مورد اعتماد شاهان صفوی بودند
با انتقال پایتخت صفویه به اصفهان در زمان شاه عباس اول صفوی
به دستور شاه عباس اول صفوی جهت حفاظت از پایتخت صفویه
در نقش گارد حفاظتی و سپر دفاعی اصفهان
به مناطقی در شمالغرب اصفهان شامل فریدن و چادگان(14)
و جنوب غرب اصفهان منطقه سمیرم منتقل شدند(15)

از تاثیر فرهنگ طریقت قزلباشی در نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران

بیات های قزلباش فریدن و چادگان می توان افراد زیر را مثال زد :

1- محمدعلی خان بیات :
از سرداران شاه سلطان حسین صفوی بود(16)
2- حیدرخان بیات :
از سرداران شاه سلطان حسین صفوی بود
(القاب حضرت امیرالمونین امام علی ابن ابطالب(ع)
مانند حیدرکرار نیز از اسامی قزلباشی بود که مورد استفاده
قزلباشان از جمله قزلباشان بیات قرار میگرفت)(17)

بیات های قزلباش منطقه سمیرم موسوم به بیات مستعلی بیگ

ییلاق را در سمیرم سپری و برای قشلاق به اطراف شبراز میرفتند

از تاثیر فرهنگ قزلباشی در نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران 

بیات های قزلباش مستعلی بیگ می توان افراد زیر را مثال زد : 

1- مستعلی بیگ بیات :
رییس بیات های سمیرم که دارای مقام بیگ یکی از مقامات مهم
نظامی قزلباشی در زمان شاه عباس اول صفوی بوده 
و نام او برروی بیات های سمیرم گذاشته شده است
و به طایفه بیات مستعلی بیگ مشهور شدند (18)
2- بیکعلی آقا بیات :
رییس طابفه بیات مستعلی بیگ و هم پیمان دولت نادرشاه افشار بوده است(19)

بیات های ماکو :

شاخه ای از بیات های حوزه زنجان - همدان - اراک هستند
که به دستور شاه عباس اول صفوی جهت حفاظت از ماکو به ماکو منتقل شدند(20)

از تاثیر فرهنگ قزلباشی در نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران

بیات های قزلباش ماکو می توان افراد زیر را مثال زد :

1- گداعلی سلطان بیات :
از امرای دولت صفوی در زمان شاه عباس اول صفوی
و حاکم صفویه در منطقه ماکو بود
شاه عباس اول برای تثبیت جایگاه صفویان در منطقه سیصد خانوار از ایل بیات
را از کزاز و کرهرود(اراک امروزی) واقع در جنوب شرقی همدان به ماکو کوچاند(21)

2- علی خان بیات ماکو :
حاکم شهر ماکو  در زمان قاجار بود
همچنین دو ماه مانده به فوت محمدشاه قاجار به عنوان حاکم تبریز منصوب شد
و  از طرف محمدشاه قاجار به لقب " سردار آذربایجان " مفتخر
و شمشیر مرصع به الماس به او عطا شد(22)

3- محبعلی خان بیات سرتیپ ماکویی :
حاکم کرمانشاهان در زمان محمدشاه قاجار بود
افتخاری بیات قلمرو حکومت محبعلی خان بیات را شامل
کرمانشاهان ، خرم آباد و حفظ سرحدات عراق دانسته
اعتماد السلطنه و سپهر هم حکومت وی در کرمانشاهان را مقتدرانه توصیف کردند
و او را برقرار کننده امنیت مناطق خرم آباد ، دزفول و الشتر دانسته اند
او قبل از والی شدن از سرداران محمدشاه قاجار بود که به همراه شاه قاجار
در محاصره هرات شرکت کرده بود
همچنین برخی از خوانین بیات ماکو در این جنگ کشته شدند
محبعلی خان بیات همچنین داماد فتحعلیشاه قاجار بود
بدرجهان دختر فتحعلشاه قاجار ملقب به ماه باجی به عقد محبعلی خان بیات درآمد(23)

4- محمد علی خان بیات سرتیپ ماکویی :
برادر محبعلی خان بیات ماکویی است که بعد از تسلط
محبعلی خان بیات ماکویی بر لرستان به حکومت لرستان
در زمان محمدشاه قاجار منصوب شد
او قبلا از سرداران دوره قاجار در منطقه آذربایجان بود
و نقش مهمی در سرکوب اکراد جلالی که به غارت
کاروان ها می پرداختند داشت
همچنین از سرداران محمدشاه قاجار بود که به همراه شاه قاجار
در محاصره هرات شرکت کرد
همچنین برخی از خوانین بیات ماکو در این جنگ کشته شدند
محمدعلی خان بیات همچنین داماد فتحعلشاه قاجار بود
رخساره بیگم دختر فتحعلشاه قاجار معروف به زینت الدوله با محمد علی خان ماکویی
ازدواج کرد(24)
5- محمدعلی خان بیات ماکویی امیرتومان :
در سال 1263 هجری قمری به خراسان اعزام  و حاکم بجنورد شد
رضاقلی خان هدایت حکومت محمدعلی خان بیات ماکویی امیرتومان را
از بجنورد تا شیروان و خبوشان دانسته و او را
 " سرتیپی ... متهور و دلیری متنمر " معرفی کرده است
محمد تقی سپهر تدابیر محمدعلی خان بیات در نظم بخشی به بجنورد
و مناطق اطراف و ایستادگی ماکوییان در دفاع از این شهر را ستوده است
محمد علی خان بیات در شهر بجنورد کشته شد
محمدعلی خان بیات جایگاه ویژه ای نزد محمد شاه قاجار داشت
و خبر " کشته شدن او به ملامت و رنجش خاطر خاقان غازی
(محمدشاه قاجار) بیفزود " (25)

بیات های حوزه تهران - مازندران - گلستان :

بخشی از طایفه شامبیاتی از ایل بزرگ بیات هستند
که از بنیانگذاران ایل قاجار و از قزلباشان صفوی می باشند
و در حوزه تهران - مازندران - گلستان متمرکز بوده اند
و اکثرا دارای شهرت شامبیاتی یا شامبیاتی قاجار هستند

از تاثیر فرهنگ طریقت قزلباشی در نامگذاری روسا(بزرگان) و سرداران

بیات های قزلباش حوزه تهران - مازندران - گلستان می توان افراد زیر را مثال زد :

1- محمد علیخان شامبیاتی : 
یکی از سردارن بزرگ نادرشاه افشار بوده است 
همچنین نام و مهر محمد علی بیک(خان) شامبیاتی
در سند تاریخی تفویض سلطنت ایران به نادرشاه افشار
که در دشت مغان به تاریخ چهارم ماه شوال سال 1148 هجری قمری تهیه شد
و مورد تایید سران ایلات ترک حاضر در آن مجلس گردید آمده است(26)
2- محمد علی خان قاجار شامبیاتی :
از سرداران ارتش قاجار در زمان فتحعلیشاه قاجار بود که همراه
با نایب السلطنه عباس میرزا در جنگ با روس ها شرکت داشت(27)
3- محمد علی خان (محمد)قاجار شامبیاتی :
در زمان فتحعلشاه قاجار که محمدعلی میرزا دولتشاه قاجار فرزند فتحعلیشاه قاجار
به سمت حاکم کرمانشاه منصوب شد همراه با وی عازم کرمانشاه شد

و از مقامات دولت قاجار در کرمانشاه بود(28)

نوشته محمدرضا احمدی

گروه فرهنگ و تاریخ ایل بزرگ بایات(بیات)
 

منابع :

1-  اسکندر بیگ ترکمان _تاریخ شاه صفی / ص 268

2-  (یاته صفحات 84-86 )(مقاله گروه های قومی خراسان نوشته دکتر عقیل تقوی)

3- ( کتاب نادر قهرمان بی آرام پادشاه ناکام )

4-  (عالم آرای نادری ص 128_ 392 _ 483 و مهاجران توران زمین ص 403 _ 405)

5 - (گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸ 

/ اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ / بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵ ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴) 

6- مقاله مبانی مشروعیت حکومت در نگاه سلاطین آق‌قویونلوها نوسندگان

دکتر آذر آهنچی  - دکتر روزبهانی​​​​ / دانشگاه تهران

7- نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر 

مترجمین دکتر اشراقی و دکتر امامی / ص 230

8- کتاب دون ژوان تالیف اروج بیگ بیات / انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب

 ترجمه مسعود رجب نیا / سال 1338 / ص 232

9- (کتاب دون ژوئن ، تالیف اروج بیک بیات ، ترجمه مسعود رجب نیا ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ،
تهران 1338 ، صفحه 209 ، 218 ، 225 ، 226 )

10- (اروج‌بیگ، ص 268ـ269؛ فلسفی، ج 4، ص 1475ـ1477)

11- (رجوع کنید به اروج‌بیگ، ص326ـ340؛ فلسفی، ج4، ص1484)

12- (غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر،
چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش)
(اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/
نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر
ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

13- (اعتمادالسلطنه ۱۳۶۷ ش ج ۲ ص ۱۶۱۵ وکیلی طباطبائی تبریزی ص ۳۸۸ ۴۵۳)

14- (ملاجلال الدین محمد منجم یزدی ، تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال(تهران : وحید ، 1366) ، ص 201)

15- کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان تاربخ پانصد ساله طایفه چوله/ بخش اسناد معاملاتی 

طایفه بیات مستعلی ییگ با طایفه چوله

16- (مرعشی صفوی صص 127- 128)

17- (مرعشی صفوی صص 127- 128)

18- کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 144

/ ایلات و طوایف ترک نوشته مظفر قهرمانی نسخه الکترونیکی ص 192

19- کتاب روزنامه مبرزا محمد کلانتر فارس انتشارات کتابخانه سنائی-کتابخانه طهوری

/بهمن 1362/ص29-30

20- نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر
ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

21- (اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/
نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر
ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)
( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)
(ترکمان 1387 :741/1-742 ؛ عزیز السلطان ، 1376 :3287/4-3288 ؛
نصرت ماکویی 1373 : 3-4 ؛ افتخاری بیات 1381 : 26)

22- (حکومت 1238-1284 هجری قمری)
(فراهانی 1359 :41-42 ؛ کرزن ، 1349 :676/1)(سپهر 1390 : 964/3)

23- (اعتماد السلطنه ،1367 الف : 1656/3-1660 ؛
سپهر ، 1390 : 777/2-778)(افتخاری بیات ، 1380 : 27 )

(اعتماد السلطنه ، 1367 الف : 3 / 1661 ؛سپهر ، 1390 : 2 / 778)

(اعتضاد السلطنه ، 1370 : 483 ، 490 ؛
هدایت ، 1380 : 10 / 8151 ، 8152 ؛ سپهر ، 1390 : 721/2)

(عضدالدوله 1376 : 332 ، 359 ؛ اعتماد السلطنه 1367 الف : 167/3 ؛
نظام السلطنه مافی ، 1362 :63/1)

24-(افشار ، 1375 : 3 / 314 ؛ نصرت ماکویی ، 1373 : 16)

( همو ، همان ، 204 -205)(اعتضاد السلطنه ، 1370 : 483 ، 490 ؛
هدایت ، 1380 : 10 / 8151 ، 8152 ؛ سپهر ، 1390 : 721/2)

(افتخاری بیات ، 1381 : 27)(خاوری شیرازی ، 1379 :61 ؛همو ،1380 :61/2 ؛
عضد الدوله ، 1376 : 197 ،332 ،358 - 359)

25-(اعتماد السلطنه ، 1367 ب ، 1 / 946 ؛ جهانگیر میرزا 1384 : 296)

(هدایت 1380 : 8363/10)(سپهر ، 1390 : 884/2 ، 886)(هدایت  1373 : 460)

26- (رجوع به مجمل التواریخ گلستانه ص 21 - 22 شود)

27- (تاریخ ذوالقرنین نوشته خاوری شیرازی ص 230_236_252_253)

28- (مقاله محمدعلی میرزا دولتشاه «دولت و شاهی مستقل» نویسنده رامین یلفانی)
(مقاله بررسی و مطالعه مسائل جغرافیای سیاسی و امنیتی استان کرمانشاه
قسمت کرمانشاه در زمان قاجاریه)

نبرد حماسی بیات های خراسان

نبرد حماسی بیات های خراسان :

بسم الله الرحمن الرحیم

این مطلب تقدیم میگردد به روح دلاوران سلحشور و شهدای ایل ترک بیات(بایات)

بعد از ترور نادرشاه افشار پادشاه بزرگ سلسله ترک افشاریان ،

میان سرداران وی اختلاف پیش آمد

از جمله احمدشاه درانی از سرداران بزرگ نادرشاه افشار موفق شد

به کمک دیگر افاغنه بربخشی از افغانستان حکومت کند

و عملا کشوری مستقل را تشکیل دهد او به این بسنده نکرد

و به نیشابور که از مراکز مهم تجمع ایل تورک بیات(بایات) درخراسان است

و قلعه نیشابور در آن زمان تحت حاکمیت ایلخان ایل بیات قرار داشت چندین حمله نمود

در این مقاله به یکی از زیباترین حماسه های ایل بیات در تاریخ ایل بیات اشاره می کنیم

که شرح آن در منابع تاریخی بصورت زیر آمده است :

احمدشاه درانی در کمال خرمی و سرور به عزم تسخیر نیشابور

با لشکری وارد نیشابور شد و قلعه نیشابور را محاصره نمود

جعفرخان بیات(ایلخان وقت ایل بیات در خراسان و حاکم نیشابور) که در آن زمان

به حکم شاهرخ شاه افشار حکومت آنجا را به عهده داشت

دو هزار جنگجوی سواره در  قلعه نیشابور در اختیار داشت ،

احمدشاه درانی به سپاهش دستور حمله به قلعه نیشابور را داد

در پی حملات مکرر سپاه افغان ، جمع کثیری از لشکر افغان هدف گلوله و تیر

جنگاوران ایل بیات قرار گرفته کاری از پیش نبردند

سپاه احمدشاه درانی به توپ متوسل شده و موفق شدند با توپ باران دیوار قلعه نیشابور

بخشی از دیوار قلعه نیشابور را تخریب نمایند

جعفرخان بیات و افرادش ، با سنگ و کلوخ و قالی موفق شدند رخنه ایجاد شده

در دیوار قلعه را پر کنند و خود و افرادش در قسمت آسیب دیده

دیوار قلعه که پرشده بود ایستادند و مانند سد اسکندر مانع نفوذ افغانها به داخل

قلعه نیشابور شدند تا اینکه روز به آخر رسیده و جنگ موقتا تا فردا تعطیل شد

جعفرخان بیات و دیگر بیات ها از فرصت استفاده کرده در دل شب

مردم نیشابور را از کوچک و بزرگ جمع کرده به کندن چاه در خندق اطراف قلعه پرداختند

و هر پنج نفر مسول کندن یک چاه شدند و کار کندن چاه ها تا صبح به اتمام رسید

و تا صبح موفق به کندن صد و هفتاد و هشت چاه شدند

و سر چاه ها را با خس و خاشاک پوشاندند

چو روز دگر مهره آتشین/ برآمد زحلقوم توب زمین

شرارش همه کوه و هامون گرفت/ شعاعش زمین تا بگردون گرفت

با طلوع آفتاب لشکر افغان مانند مور و ملخ اطراف قلعه را گرفته

با شلیک گلوله توپ به قسمت آسیب دیده دیوار قلعه مجدد آن را هموار کردند

و به سمت قلعه یورش بردند تفنگچیان بیات از روی برج دو هزار افغان را مورد اصابت گلوله قرار دادند

لشکر افغان خود را به خندق رسانیدند جمع کثیری از افغان ها در چاه های

داخل خندق افتاده و هلاک شدند

گروهی از افغانها خود را به رخنه ایجاد شده در دیوار قلعه رسانیده

و جنگ سختی بین ترکان بیات و افغانها صورت گرفت

جماعت افغان موفق شدند یکی از برجهای قلعه را که نزدیک رخنه ایجاد شده

در دیوار قلعه وجود داشت تصرف کنند

افغانها بر بالای برج پرچم خود را برافراشتند و نقاره پیروزی را بصدا در آوردند

احمدشاه درانی از گرفتن برج به شعف آمده تعدادی از افاغنه را به همراه

دویست شتر به کمک فرستاد که رخنه ایجاد شده در دیوار قلعه نیشابور را

از دست دلاوران سلحشور ایل بیات بگیرند

توپچیان سپاه افغان با شلیک توپ چند نفر از سپاه ترکان بیات را که برسر 

رخنه ایجاد شده در دیوار قلعه موضع گرفته بودند به شهادت رساندند

از جمله جعفرخان بیات ، حاکم نیشابور و ایلخان دانای ایل بیات به شهادت رسید

و قطرات خونش بر سر و روی عباسقلی خان بیات فرزند حسن خان بیات که جوانی هجده ساله بود

پاشید ، گویی که قطرات خون جعفرخان بیات ، مسولیت ایلخانی ایل بیات را بر دوش

عباسقلی بیات میگذاشتند

عباسقلی خان جوان ایستاد و بیات ها را به ریختن خون لشکر افغان تشویق کرد

بیست نفر از سپاه بیات ها را  ، برای پس گرفتن برجی که به تصرف افغان ها درآمده بود مامور کرد

جنگجویان سپاه بیات شمشیر به دست خود را به بالای برج رساندند

نه نفرشان به ضرب گلوله افغان ها به شهادت رسیدند و یازده نفر موفق شدند

برج را مجدد تسخیر کرده چند افغان را کشته ، پرچمدار افغان و چند افغان دیگر را از برج

به پایین انداختند 

در این هنگام جمع کثیری ار افغانها نیز که به رخنه دیوار قلعه نیشابور حمله کردند 

به دست سپاه بیات کشته شدند

سپاه احمدشاه درانی از شجاعت و دلاوری بیات ها در هم شکسته بود

با غروب آفتاب از ترس شبیخون بیات ها ، عقب نشینی کردند

بیات ها با عقب نشینی لشکر احمدشاه ابدالی از قلعه خارج شدند

یراق و سلاح های کشته شدگان در میدان جنگ را جمع کردند

و افغان های نیمه جانی که در میدان جنگ باقیمانده بودند کشتند

به داخل قلعه نیشابور برگشتند

افغان ها به شمارش کشته شدگانشان در جنگ پرداختند و متوجه شدند

که نزدیک به دوازده هزار نفر افغان در جنگ با سپاه بیات ها کشته شدند

احمدشاه درانی و افغانها از ماتم کشته شدگانشان که بسیار بودند

بسیار محزون گشتند

احمدشاه درانی پیکی به جانب عباسقلی خان بیات ، ایلخان جوان و جدید ایل بیات

و حاکم نیشابور فرستاد درخواست برداشتن نعش کشته شدگان افغان را که در میدان جنگ

و داخل خندق افتاده بودند نمود

عباسقلی خان بیات با درخواست آنان موافقت نمود ، افاغنه نعش های کشته شدگانشان را

به خاک سپرده از نیشابور عقب نشینی کرده و روانه هرات گردیدند

تهیه  و به روزگردانی نثر : محمدرضا احمدی

گروه فرهنگ و تاریخ ایل بایات(بیات)

منبع :

کتاب مجمع التواریخ تالیف ابوالحسن بن محمدامین گلستانه

بسعی و اهتمام مدرس رضوی

چاپخانه شرکت طبع کتاب / ص 68 ، 69 ، 70 ، 71

(رییسان)روسای ایل بیات(بایات) در اسناد تاریخی ثبتی و منابع تاریخی در جغرافیای ایران

(رییسان)روسای ایل بیات(بایات) در اسناد تاریخی ثبتی و منابع تاریخی در جغرافیای ایران

بسم الله الرحمن الرحیم

این مقاله تقدیم میگردد به روح والای (رییسان)روسای ایل بیات(بایات) :

در این مقاله به معرفی روسای ایل ترک بیات در اسناد ثبتی تاریخی می پردازیم

برای بررسی راحت تر روسای ایل ترک بیات(بایات) بر اساس اسناد تاریخی ثبتی

و منابع تاریخی ، باتوجه به اینکه ایل بیات در چند حوزه جغرافیایی مشخص دارای پراکندگی 

و تراکم جمعیت است و ریاست بر بیات ها در بین آنان در طول چند نسل

بر اساس اسناد مهم تاریخی پیوسته بوده ،

از این  لحاظ روسای ایل بیات(بایات) را به چند گروه تقسیم می نماییم

(لازم به ذکر است از کلمه روسا(رییسان) استفاده شده چون روسای ایل بیات 

که در تعامل با دولت های ترک بودند القابشان باید تایید دولتهای ترک انتخاب میشد

و هر لقب جایگاه و مقام و کارد خاصی نزد دولت های مذکور داشته است

چون القاب برای(رییسان) روسای ایل بیات دارای تنوعی چون

خان ، سلطان ، بیگ و آقا بوده است در مقاله تحت عنوان کلی (رییسان) روسای ایل بیات

نام برده می شوند، اینان روسای اصلی و قانونی ایل بیات(بایات) هستند بر اساس

احکام سلسله های ترک)

1) روسای بیات های خراسان :

بیات های خراسان از دوره تیموری تا اواسط دوره قاجار در تاریخ خراسان

نقش مهمی داشتند حضور بیاتهای خراسان در نقش نیروهای جنگی

حکومت گورکانیان تیموری تا اوسط قاجار در منابع تاریخی ذکر شده است

اما به دلیل عدم ثبت دقیق از تاریخ طوایف ترک منطقه خراسان

از نام روسای بیات های خراسان تا آغاز دوره صفوی بیخبریم

از آنجا که در دوره صفوی به ثبت تاریخ صفویه اهمیت خاصی میدادند

و اسناد فراوانی از آن دوره باقی مانده است نام روسای ایل بیات در منطقه خراسان

که هم ریاست بر بیات های خراسان و هم حکومت آن مناطق را همزمان با هم داشتند

به شرح زیر است :

1_ بابا الیاس بیات : 

بنا به نوشته افضل التواریخ،

در حدود سال 933ق/1527م بابا الیاس بیات حاکم نیشابور و رییس بیات های خراسان بوده است (1)

2_ محمود سلطان بیات :

محمود سلطان بیات فرزند بابا الیاس رییس بیات ها در خراسان

در زمان شاه عباس اول صفوی و همچنین حاکم نیشابور ، اسفراین و سبزوار بود

که درحمله عبدالمومن خان ازبک به خراسان کشته شد(2)

3_ محمد سلطان بیات :

محمد سلطان بیات در زمان شاه عباس اول صفوی رییس بیات های خراسان

و همچنین حاکم نیشابور ، اسفراین و سبزوار بود(3)

وی فرزند بابا الیاس بیات و برادر محمود سلطان بیات حاکم پیشین در آن مناطق بود

که بعد از مرگ برادرش محمود سلطان بیات به مقام او منصوب شد(4)

4_ بیرام(بایرام) علی سلطان قره بیات :

بیرام(بایرام) علی سلطان قره بیات بعد از مرگ محمد سلطان بیات به سمت

رییس بیات های خراسان و حاکم نیشابور ، اسفراین  و سبزوار منصوب گردید(5)

5_ ابراهیم خان بیات :

فرزند بیرامعلی خان بیات بعد از پدرش حاکم نیشابور و رییس بیات های خراسان شد(6)

6_ محمدرحیم خان بیات :

بعد از برادرش ابراهیم بیات ، رییس بیات های خراسان و حاکم نیشابور شد (7)

7_ فتح علی خان بیات :

فرزند محمدرحیم خان بیات که بعد از پدرش 

رییس بیات های خراسان و حاکم نیشابور

در زمان شاه سلطان حسین صفوی و شاه طهماسب دوم صفوی شد (8)

8_ حسن خان بیات :

رییس بیات های خراسان و حاکم نیشابور پس از فتح علی خان بیات شد(9)

9_ عباس قلی خان بیات :

فرزند حسن خان بیات بود که بعد از پدرش

در انتهای دروان افشاریه رییس بیات های خراسان و حاکم نیشابور گردید

بعد از ایجاد پادشاهی در افغانستان احمد شاه درانی(ابدالی)

پادشاه افغانستان شهر نیشابور را تصرف کرد ولی عباس قلی خان بیات را

دوباره والی نیشابور کرد(10)

10_ حسن خان بیات :

حسن خان بیات ولد عباسقلی خان بیات حاکم نیشابور و رییس بیات های خراسان شد(11)

11_ جعفر خان بیات :

جعفر خان بیات فرزند عباس قلی خان بیات بعد از برادرش

رییس بیات های خراسان و حاکم نیشابور بود(12)

12_ علیقلی خان بیات :

علیقلی خان بیات  ، رییس بیات های خراسان و

حاکم شهر نیشابور تا اوایل سلطنت فتحعلی شاه قاجار است

او فرزند جعفرخان بیات بود (13)

13_ امام وردی خان بیات :

در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه قاجار به سمت

رییس بیات های خراسان و حاکم نیشابور منصوب شد

او آخرین حاکم نیشابور از بیات ها و آخرین رییس بیات های خراسان بود(14)

2) روسای بیات های منطقه زنجان _ همدان_ اراک  :

جمعیت زیادی از ایل بیات از دوره شاه طهماسب در مناطق فوق حضور داشتند

بر خلاف بیات های خراسان که از دوره تیموری ساکن شدند

بیات های مناطق زنجان_همدان_اراک زندگی کوچ نشینی داشته 

و ییلاقشان از از زنجانرود شروع به غرب زنجان امتداد یافته تا بیجار

در استان کردستان امروزی ختم می شد(15)

و قشلاقشان از شرق و جنوب شرق همدان شروع تا 

اراک امروزی(کزاز و کرهرود) و اطرافش ختم میشد

آنان از دوره شاه طهماسب صفوی تا اوایل قاجار زندگی کوچ نشینی داشته

و بین ییلاق و قشلاقشان کوچ میکردند و رفته رفته شروع به اسکان کردند

روسای بیات های مناطق زنجان_همدان_اراک

در بعضی مواقع علاوه بر ریاست بر ایل بیات

از طرف دول ترک هم زمان حکومت بر بعضی مناطق را نیز برعهده داشتند

اسامی آنان بر اساس اسناد ثیتی و منابع مکتوب تاریخی به شرح زیر است :

1_ حاج اویس بیگ بیات :

رییس بیات ها در حوزه زنجان_همدان_اراک امروزی(کزاز و کرهرود) و اطرافش

در زمان شاه اسماعیل دوم صفوی بود(16)

2_ سلطان علی بیگ بیات :

رییس بیات ها در حوزه زنجان_همدان_اراک امروزی(کزاز و کرهرود) و اطرافش

در زمان شاه محمدصفوی و از مقامات عالی رتبه دربار صفوی بود(17)

3_ اغورلوسلطان بیات : 

رییس بیات ها در حوزه زنجان_همدان_اراک امروزی(کزاز و کرهرود) و اطرافش

 در زمان شاه عباس اول صفوی بود(18)

4_ شاهقلی سلطان بیات :

رییس بیات ها در حوزه زنجان_همدان_اراک امروزی(کزاز و کرهرود) و اطرافش

در زمان شاه عباس اول صفوی بود(19)

5_علینقی خان بیات : علینقی خان بیات ملقب به نظام لشکر و صمصام الملک یکی از بزرگترین

مالکان در منطقه اراک و از سرداران ناصرالدین شاه قاجار 

و آخرین رییس بیات های حوزه زنجان_همدان_اراک امروزی(کزاز و کرهرود) و اطرافش بود(20)

3) روسای بیات های طایفه بیات مستعلی بیگ موسوم به 

بیات های منطقه سمیرم :

بیات های سمیرم که اصالتا از بیات های منطقه

زنجان_همدان_اراک هستند که در زمان شاه عباس اول صفوی

به عنوان نیروی قزلباش محافظ پایتخت صفویه 

به جنوب اصفهان یعنی منطقه سمیرم منتقل شدند

چون ریاست آنان را مستعلی بیگ بیات به عهده داشت

به بیات مستعلی بیگ مشهور شدند(21)

اینان نه تنها روسای طایفه بودند بلکه چون بیات های مستعلی بیگ

از نیروهای قزلباش صفوی بودند روسای قزلباشان بیات هم لقب میگیرند

اسنادی تاریخی موجود است که نام روسای آنان بعد از مستعلی بیگ بیات

به شرح زیر آمده است :

1_ خان احمد بیات :

قدیمترین اسناد ثبتی تاریخی متعلق به ایل بیات در مناطق فارس و اصفهان متعلق به

طایفه بیات مستعلی بیگ است(دوره صفوی)(22)

و معروفترین رییس بیات ها درمناطق اصفهان و فارس از لحاظ جایگاه طبقاتی در عهد صفویه

خان احمد بیات بوده است به گواه اسناد تاریخی مورد تایید طایفه چوله

که حاکم قانونی و نماینده دولت صفوی در سمیرم بوده اند(23)

وی معاصر با شاه عباس دوم صفوی و شاه سلیمان صفوی بوده است

در نظام حکومتی ایران عصر صفوی ، خان در بالاترین مرتبه قرار میگرفت(24)

(در طایفه بیات مستعلی بیگ ، نوادگان خان احمد بیات

با توجه به رسوم ایلات ترک که در طایفه یا ایل شاخه ای به اسم

مطرح ترین رییس ایل و طایفه ایجاد میکردند اقدام به ایجاد شاخه خان احمدی

در طایفه بیات مستعلی بیگ کردند طایفه بیات مستعلی بیگ به دلیل جنگهای مختلف

به تدریج دچار تجزیه و پراکندگی شد که امروزه در اکثر نقاط استان فارس ،

اصفهان ، چهارمجال و بختیاری ، کهگیوله و بویر احمد و خوزستان دچار پراکندگی شدند

اما بطور خاص نوادگان خان احمد بیات اکثرا در منطقه تاریخی سعدیه شیراز ،

سربیشه و بیدزرد در باشت گچساران پراکنده شده و اکثرا با نام خانوادگی احمدی و خان احمدی

شناسنامه گرفته اند بنده نویسنده این مقاله نیز از نوادگان خان احمد بیات هستم)

2_ مرادقلی آقا بیات :

فرزند خان احمد بیات و بعد از پدرش رییس طایفه بیات مستعلی بیگ

در عهد شاه سلطان حسین صفوی بر اساس اسناد دوره صفوی بوده است(25)

3_ بیکعلی آقا بیات :

فرزند مرادقلی آقا بیات و نوه خان احمد بیات که بعد از پدر و پدربزرگش

در زمان نادرشاه افشار ریاست بر طایفه بیات مسعلی بیگ را بر عهده داشته است

او با حمایت از نماینده و حاکم نادرشاه افشار در ولایت فارس در از بین بردن

فتنه شورش حاکم لار کمک نمود(26)

4) روسای بیات های منطقه ماکو :

از زمان شاه عباس اول صفوی تا آخر قاجاریه

هم حاکم بر منطقه ماکو بودند و هم ریاست بر بیات های ماکو را برعهده داشتند

اسامی آنان به شرح زیر است :

1_ گداعلی سلطان بیات :

شاه عباس اول  صفوی برای تثبیت جایگاه صفویان در منطقه سیصد خانوار از ایل بیات

را از اطراف کزاز و کره رود واقع در جنوب شرقی همدان(اراک امروزی و طرافش)

 به این شهر کوچاند ، گداعلی سلطان بیات اولین حاکم بیات در ماکو و رییس بیات های ماکو بود(27)

2_ مصطفی بیگ بیات :

حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(28)

3_ احمد سلطان(احمد خان) بیات :

حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(29)

4_ حسین خان بیات :

حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(30)

5_ حسن خان بیات :

حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(31)

6_ علی خان بیات :

حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(32)

7_ اسماعیل خان بیات :

حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(33)

8_ تیمور پاشا خان بیات :

حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(34)

9_ مرتضی قلی خان بیات :

مرتضی قلی خان بیات مشهور به اقبال سلطنه ماکویی  و سردار ماکو

و آخرین حاکم ماکو و رییس بیات های ماکو بود(35) 

او در زندان رضاشاه پهلوی به شهادت رسید

نوشته محمدرضا احمدی

گروه فرهنگ و تاریخ ایل بایات(بیات)

پی نویس :

1_ ( M. B. Dickson, op. cit., pp. 19, et 102, note l)

(فهرستی از امرای شورشی استاجلو/تاریخ پژوهان 1384شماره 3)

2_ (اسکندرمنشی ص ۳۳۳- ۳۳۷ -۳۳۹ - ۷۹۴)(عالم آرای عباسی جلد دوم ص 1086)

3_ ( اسکندربگ صفحه 1035 )

4_ (اسکندرمنشی ص ۳۳۳- ۳۳۷ -۳۳۹ - ۷۹۴) (عالم آرای عباسی جلد دوم ص 1086)

5_ (اسکندر بیگ ترکمان _تاریخ شاه صفی / ص 268) (عالم آرای عباسی جلد دوم ص 1086)

6_ (کتاب ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم صفوی ، خلدبرین

تالیف محمدیوسف واله قزوینی اصفهانی/چاپ موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران ص 536)

7_

(مجله آیینه پژوهش ، سال سی ام ، بهمن و اسفند 1398 ، ص 107و116، مقاله درنگی در جنگی

مشتمل بر چندین فرمان از شاهان صفوی و شماری یادداشت تاریخی نوشته رسول جعفریان

بررسی زینت المجالس فضلعلی بیات _ فرمان شاه سلطان حسین صفوی)

8_ (یاته صفحات 84-86 )(مقاله گروه های قومی خراسان نوشته دکتر عقیل تقوی)

(مجله آیینه پژوهش ، سال سی ام ، بهمن و اسفند 1398 ، ص 107 و 116، مقاله درنگی در جنگی

مشتمل بر چندین فرمان از شاهان صفوی و شماری یادداشت تاریخی نوشته رسول جعفریان

بررسی زینت المجالس فضلعلی بیات _ فرمان شاه سلطان حسین صفوی)

9_ (گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸

اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵ ییت

ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

و (کتاب عالم آرای نادری ص 1018و کتاب مهاجران توران زمین ص 406)

10_ (گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸

اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵

ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

11_ (کتاب مجمل التواریخ تالیف ابوالحسن بن محمد امین گلستانه

/ چاپخانه شرکت طبع کتاب ص 326)

12_ (گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸

اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵

ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

13_ (گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸ اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵ ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

14_ (سپهر ج ۳ ص ۴۷ ۱۳۸)(گنج دانش _ جغرافیای تاریخی شهرهای ایران_ص863)

15_ (نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر 

مترجمین دکتر اشراقی و دکتر امامی / ص 230)

16_ (حک : ۹۸۴ـ ۹۸۵)/ (اسکندرمنشی ص ۱۴۳ منجم یزدی ص ۲۹ـ۳۰ حسینی استرآبادی ص ۵۵)

17_ کتاب دون ژوان ایرانی تالیف اروج بیک بیات ترجکه مسعود رجب نیا / انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب

18_ (اسکندرمنشی ص ۳۵۲ـ۳۵۳ بدلیسی ص ۸۱ـ۸۲ تاریخ قزلباشان همانجا)

19_ (اسکندرمنشی ص ۳۵۲ـ۳۵۳ بدلیسی ص ۸۱ـ۸۲ تاریخ قزلباشان همانجا)

20_ (اعتمادالسلطنه ۱۳۶۷ ش ج ۲ ص ۱۶۱۵ وکیلی طباطبائی تبریزی ص ۳۸۸ و ۴۵۳)

21_ ایلات و طوایف ترک نوشته مظفر قهرمانی ص 192 نسخه الکترونیک /

کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 144

22_ کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی

بخش اسناد طایفه بیات مسعتلی بیگ در عهد صفویه

23_  کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 146 و 147

24_ کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 29

25_ کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان نوشته دکتر عیسی شجاعی برجوئی ص 146 و 147

26_  کتاب روزنامه مبرزا محمد کلانترفارس ص29 /

انتشارات کتابخانه سنائی کنابخانه طهوری

27_ (اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

28_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

29_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

30_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

31_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

32_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

33_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

34_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

35_(نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)