بیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدبیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدپنج علامت مشهور بیات ها
پنج علامت مشهور بیات ها
در این مبحث به معرفی پنج علامتی خواهیم پرداخت که بر طبق منابع
مختلف متعلق به ایل بیات می باشد
1_
این علامت که به تامغای بیات معروف است در واقع علامت نمی باشد
بلکه شکل نوشتاری کلمه " بایات " به خط باستانی ترک ها در آسیای میانه است
که بعد از مسلمان شدن ترک های اغوز و پذیرش رسم الخط عربی
نسل های بعدی بیات ها به علت ناآشنایی با این خط آن را به اشتباه
علامت متصور شده اند
لازم به ذکر است قبلا در مطلبی که تحت عنوان " تامغای بیات " نوشتم
و در وبلاگ قرار داده ام در مورد آن مفصلا توضیح داده ام
بیات ها تامغای بیات یا اشکال تغییر یافته آن را بر روی
سنگ قبرها رسم می کردند
تامغای بیات در کتاب " دیوان لغات الترک " محمود کاشغری که
از کتاب های مرجع در مورد ترک های اغوز می باشد آمده است
http://bayatqashqai.mihanblog.com/post/17
منبع عکس :
علامت بالا مشهور به توتم بیات است که در واقع سمبل ایل بیات
بوده است بیشتر محققین آن را پرنده شاهین ولی تعداد اندکی
از محققین آن را عقاب می دانند بنظر می رسد نظریه ای که
آن را پرنده شاهین می داند صحیح تر است
تصویر بالا در کتاب " جامع التواریخ " نوشته رشیدالدین فضل الله
آورده شده است
قبلا درمبحثی تحت عنوان توتم بیات که در وبلاگ
قرار دادم مفصل در این باره توضیح داده امhttp://bayatqashqai.mihanblog.com/post/68
3_ 
این علامت در کتاب هنر نامه که در دوره عثمانی تالیف گردیده
به عنوان علامت ایل بیات آمده است
Bayat / Afyonkarahisar
4_ 
علامت فوق در کتاب " تاریخ آل سلجوق (سلجوق نامه) " که در زمان
سلسله سلجوقی توسط علی یازیچی اوغلو نوشته شده
و یکی از کتاب های مرجع در مورد ترک های اغوز است
به عنوان علامت ایل بیات آمده است
لازم به ذکر است است با توجه به گفته رشیدالدین فضل الله که
ادیب بزرگ ترکان اوغوز دده قورقود را منتسب به ایل بیات دانسته
از این علامت در معماری مقبره دده قورقود و شهر قورقود که منتسب
به او در کشور قزاقستان می باشد استفاده شده است
http://bayatqashqai.mihanblog.com/post/76
5_
این علامت هم بر روی قبر بعضی از افراد ایل بیات در آسیای میانه
دیده شده است این علامت در کتاب " شجره تراکمه "
نوشته ابوالغازی بهادرخان به عنوان علامت ایل بیات آمده است
منبع عکس :
https://turkcetarih.com/kazakistan-ustyurttaki-turk-tarzi-mezar-yapilari-3/در مورد علامت های شماره 3 و 4 و 5 دو نظریه وجود دارد :
1_نظریه اول این است که آن ها شکل تغییر یافته تامغای بیات
(تصویر شماره یک) می باشند
2_ دومین نظریه این است که این سه علامت شکل تیر می باشند و
در واقع اشاره به داستانی دارد که اغوز خان ( جد بیات ها ) بین
فرزندان خویش تیر و کمانش را تقسیم می نماید
رسم کری حضرت ابوالفضل(ع) در بیات ها
رسم کری حضرت ابوالفضل(ع) در بیات ها
قبل از معرفی این رسم ابتدا به چند نکته اشاره می نمایم همانطور که قبلا گفتم ایل ترک بیات یکی از 24 ایل ترک اوغوز
می باشد که در زمان سلجوقیان به همراه دیگر ایلات ترک غزتبار
به غرب رودخانه جیحون و فلات قاره ایران وارد شدند و
بنا به دلایلی دچار فروپاشی گردید
بنده قبلا در مطلبی تحت عنوان " فروپاشی ایل بیات " که در
وبلاگ قرار دادم در این مورد توضیح داده ام
بعد از فروپاشی ایل بیات طوایف مختلف بیات در مناطق
مختلف یا ساکن شدند یا به زندگی عشایری خویش ادامه دادند
از میان طوایف مختلف طایفه بیات تعداد اندکی از این طوایف
در زمان های بعد جذب اتحادیه های ایلیاتی تازه تاسیس
مانند ایناللو گردیدند
ولی اکثر طوایف بیات بصورت مستقل به زندگی خویش ادامه داده اند
در این میان تعداد اندکی از بیات هایی که به ایل ایناللو پیوستن
دارای چند رسم اعتقادی هستند که در ایل ایناللو وجود دارد
مانند مراسم اجاق و رسم حضرت ابوالفضل (ع) کرسی یا به عبارتی
کری حضرت عباس قبلا مفصلا در مورد رسم اجاق توضیح داده ام
و در این مطلب به بررسی مراسم کری حضرت عباس(ع) خواهیم پرداخت
ترک ها ارادت خاصی به امام حسین(ع) و علی الخصوص حضرت
ابوالفضل العباس(ع) دارند.
"کره ی حضرت عباس" یکی از این باورهاست که نمایانگر
اعتقادی راسخ در قلب مالامال از عشق مردم ایل نسبت به
قمربنی هاشم(ع) می باشد.
این علامت به این گونه است که چند عدد سنگ را روی هم گذاشته و
برای محافظت از سرقت و دزدی، مقابل مکان مورد نظرشان قرار می دهند.
سارقین نیز هنگامیکه این علامت را ببینند به خاطر ارادتی که
به حضرت ابوالفضل دارند،
هیچگاه به خود جرات تجاوز و دست درازی به آن مکان را نمی دهنددر نقاشی زیر اثر مرحوم بهادری کشکولی یک کری حضرت عباس(ع) را
مشاهده می نمایید
بیات های ایل ایناللو هم این مراسم را اجرا می کردند اما
نکته ای که در مورد این رسم جالب است این نکته می باشد که
این رسم در مذهب تشیع و دین مبین اسلام وجود ندارد
پژوهشگران بر این اعتقادند که رسم کری حضرت عباس (ع)
در واقع رسمی اعتقادی است
که ترک ها از اجداد خویش در آسیای میانه به ارث برده اند
و پس از تشرف به دین اسلام و مذهب تشیع به این رسم رنگ اسلامی
داده اند گفتن این نکته ضروری است که ترک های آسیای میانه عمدتا
دارای مذهب گوک تانگری و شامانیسم بوده اند
اما اعتقادات گوناگون هم در بین آن ها وجود داشته است همانطور
که ابن فضلان در سفرنامه خویش به این نکته اشاره می نماید
(پژوهشگران معتقدند آیین شامانیسم بعد دیگری از آیین
گوک تانگری بوده است)
در عکس بعد هم مراسم عروسی ترک ها در جنوب ایران را می بینید
که ردپای آیین شامان در آن دیده می شود
رسم اجاق در بیات ها و ستاره های ترکی
رسم اجاق در بیات ها و ستاره های ترکی
در این مطلب به بررسی رسم اجاق در هنگام مراسم ازدواج
در طوایف مختلف بیات می پردازیم :
1_ بیات ها دراستان فارس و منطقه باشت
گچساران
بیات ها در استان فارس و منطقه باشت گچساران رسم
مربوط به اجاق را در هنگام ازدواج مانند دیگر طوایف ترک
برگزار می نمایند که به صورت زیر می باشد :
در خانوارهای ترک عروس وقتی می خواهد از خانه پدر
به خانه داماد برود سه بار به گرد اجاق پدر می چرخد و مقداری از
خاکستر اجاق را به همراه نان به کمر می بندد تا زندگی پر برکتی
داشته باشد
2_ بیات های روستای سیراوند در منطقه اسدآباد همدان
گروهی از بیات ها در روستای سیراوند در منطقه اسد آباد همدان ساکن
شده اند که آنها رسم مربوط به اجاق را در هنگام ازدواج به صورت دیگری
برگزار می نمایند که در زیر بیان می شود :
بیاتها رسومی در عروسیها دارند که در میان سایر مردم روستا و همچنین سایر ترکهای منطقه دیده نمی شود در پایان عروسی مسابقه ای ترتیب داده می شود که بیشتر جوانان روستا که از آمادگی بدنی بر خوردارند شرکت می کنند به اینصورت که داماد با ساز و دهل به محلی تخت و هموار میرود در آنجا با طناب شکلی شبیه به گل شش برگ یا ستاره شش پر بر روی زمین توسط ریش سفید طایفه ساخته می شود که به آن اوجاق یا بیات اوجاقی گفته میشود} زمانی که این ایل در ترکستان می زیسته بدین صورت که داماد وسط پره های آن ستاره و یا گلبرگ آن گل را بوسیده و در مرحله آخر وسط آن را نیز بوسیده و دستش را بالا می برد و سپس گروهی از جوانان که حدود 400متر دور تر در یک صف ایستاده اند با بالا رفتن دست داماد یا کوره کن با صدای قاچ (بدو) که در گذشته از صدای تیر استفاده می شد به سمت اوجاق که داماد در نزدیک آن است می دوند و شخصی که اول به خط پایان برسد یک خروس چاق و چله از داماد به صورت هدیه و پیشکش دریافت می کند و نفر دوم و سوم هم به تناسب پارچه یا دستمال و هدیه دیگری دریافت می کنند که این مراسم با شور و هیجان خاصی بر پا میشود گفته می شود در گذشته به صورت مسابقه سوارکاری با اسبهای ترکمنی ایل بیات بوده واکنون به علت یکجا نشینی این طایفه و نبود اسب به صورت مسابقه دو برگزار میگردد.
مطلب فوق برگرفته از وبلاگ زیر به نویسندگی آقای مجید بیاتی
می باشد
http://www.asadabadsiravand.blogfa.com/?p=3
3_ بیات های روستای خوی در نزدیکی شهرکرد
زمانی با دوستی به اسم آقای حبیبی خویی آشنا گردیدم که آنها نیز از
بیات ها هستند که گویا جدی به نام حبیب بیات داشته اند
آنها به علت گذر زمان و دوری از دیگر مردم ترک زبان قادر به تکلم
به زبان ترکی نیستند ولی جالب این است که رسم اجاق را هنوز
به هنگام ازدواج برگزار می نمایند چنانکه مانند بیات های روستای
سیراوند اقدام به رسم شکل ستاره چند پر می نمایند که عروس
به اطراف آن می گردد و نمادی از اجاق ایل بیات می باشد
گفتن این پرسش ضروری است که این ستاره چند پر چگونه
و از کجا به رسم اجاق بیاتهای روستای سیراوند و روستای خوی
راه یافته است ؟
آیا اجاق ایل بیات به این شکل در زمانهای بسیار قدیم
ساخته می شده است
که در میان بیاتهای این دو روستا باقی مانده است؟
یا صرفا نمادی از خورشید به عنوان زاینده نور و گرما به عنوان
نماد اجاق بیات است؟
یا ستاره را به عنوان نماد اجاق بیات گرفته اند؟
جالب است بدانید در شجره نامه طوایف ترک اوغوز که در
کتاب دیوان لغات الترک نوشته محمود کاشغری آمده است
جد اعلای ترکان بیات(بایات) به شخصی به اسم بایات می رسد
که او هم فرزند گون خان(یعنی خورشید خان) است
گفتن این نکته خارج از لطف نیست که بدانید در باور ترکان باستان
جهان به دور ستاره قطبی می چرخیده است
که احتمالا علت اهمیت ستاره قطبی برای آنان در کمک گرفتن
از آن برای مسیریابی بوده است پس احتمال اینکه این
شکل ستاره که توسط ترکان بیات سیراوند و خوی ساخته می شود
اشاره به ستاره قطبی باشد زیاد می باشد
در قدیم ستاره هشت پر از علایم مورد علاقه ترکها بوده است
آقای زائور حسن اف در کتاب " سکیف های امپراطور "
دلیل علاقه و شکل گیری ستاره هشت پر را ریشه در آیین کهن
ترکهای آسیای میانه و قبل از تشرف آنها به دین مبین اسلام می داند
ستاره هشت پر در قالی های ترکی و در کاشی کاری آثار تاریخی
ساخته شده به وسیله سلسله های ترک زیاد دیده می شود
در زیر یک قالی ترکی بافته شده در منطقه شیروان در کشور آذربایجان
با ستاره های هشت پر و هچنین یک کاشی به شکل ستاره هشت پر
را مشاهده می کنید
امروزه ستاره هشت پر در پرچم کشور جمهوری آذربایجان هم وجود دارد
اما ستاره پنج پر هم در کاشی کاری ابنیه تاریخی که در زمان
سلسله های ترک ساخته شده اند هم دیده می شود
محققین بر این باورند که
ستاره پنج پر از ستاره هشت پر اقتباس شده است
در قرن هجدهم دولت عثمانی تصمیم به انتخاب یک پرچم ملی گرفت.
این پرچم انتخابی ,در سال 1793 ,ستاره ای هشت گوشه و هلال ماه داشت.
در سال 1844,در دوره تنظیمات , ماه و ستاره پنج پر به عنوان پرچم ترکیه انتخاب شد
4_ بیات های چمن سلطان
لازم به ذکر است که بیات های منطقه چمن سلطان تا دوران قاجار
رسم اجاق را اجرا می کردند5_ بیات های اشکفتک
بیات های منطقه اشکفتک در مجاورت شهرکرد در استان
چهارمحال و بختیاری در گذشته این رسم را اجرا می کردند
تامغای بیات یا علامت اجاق بیات
تامغای بیات یا علامت اجاق بیات
در شکل بالا نشان ایل بیات یا بایات تامغاسی یا علامت اجاق بیات
را می توانید ببینید این علامت سابقه چند هزار ساله دارد
لازم به ذکر است علامت ایل بیات یا به ترکی بایات تامغاسی
در واقع کلمه ای است که به الفبای ترکی باستان
( الفبای ترکی باستان در آسیای میانه) نوشته شده است که
معنی نعمت یا ثروت می دهد
و ایل بیات با توجه به نام ایل خود که معنی ثروت یا نعمت است
کلمه ثروت یا نعمت را به عنوان نشان ایل بیات انتخاب کرده اند
منبع : http://www.tarihnotlari.com/turklerin-soy-agaci/oguz-boylari-2/
تامغای بیات در کتاب " دیوان لغات الترک " نوشته محمود کاشغری
هم آمده است
نکته جالب اینجاست که اکثر طوایف بازمانده از ایل بیات
بعد از فروپاشی ایل بیات این علامت را به مرور زمان
فراموش نمودند ولی طایفه بیات مستعلی بیگ
و بعضی از طوایف بیات آن را حفظ نموده
و آن را بر سنگ قبر متوفیان می کشیدند تا قبر افرادی که
در مسیر کوچ فوت می کردند مشخص باشد که متعلق به
بیات ها است بعد از ورود طایفه بیات در زمان سلجوقیان
به غرب رودخانه جیحون و فلات قاره ایران این ایل بنا
به عواملی دچار فروپاشی گردید و طوایف مختلف
بیات در نقاط مختلف پراکنده گردیند
در دو عکس بالا تصویری از سنگ قبر
مرحومه کربلایی سکینه بیات ازطایفه بیات مستعلی بیگ
را مشاهده می نمایید که در پایین آن علامت اجاق
طایقه بیات مستعلی بیگ حک شده است
که برگرفته از علامت تامغای ایل بیات است
که در اثر مرور زمان دچار تغییر شده است
مراحل تغییرات تامغای باستانی ایل بایات(بیات)
را در تصویر زیر مشاهده می نمایید
در تصاویر زیر دو نمونه از تامغای بیات را که تغییر یافته
از تامغای باستانی ایل بیات هستند را مشاهده می کنید
محل کشف تیمره خمین در استان مرکزی
در عکس زیر سنگ قبری متعلق به یکی از افراد ایل بیات
در منطقه اژه در کشور ترکیه را می بینید
که علامت تامغای بیات به شکل باستانی آن بر روی
سنگ قبر حک شده است
به گفته باستانشناسان کشور ترکیه قدمت این سنگ قبر
مربوط به 600 سال قبل می باشد
منبع عکس :
چندی قبل اخباری منتشر شد که خبر از کشف تامغای ایل بیات
به همراه تامغای ایل قایی در منطقه تیمره در استان مرکزی می داد
گفتن این نکته ضروری است که بر طبق گزارش های باستانشناسی
این سنگ نگاره ها که شامل نقاشی های مختلفی می باشد در
یک دوره چند هزار ساله تا دوره اسلامی توسط مردم محلی و اقوامی
که از آنجا عبور می کرده اند رسم شده است
در رابطه با تامغاهای بیات و قایی کشف شده در تیمره بین محققین
دو نظریه وجود دارد :
1_ بعضی قدمت آن ها را مربوط به اولین جهانگشایی ترکان اوغوز
یعنی چند هزار سال قبل
(قبل از میلاد مسیح(ع)) و معاصر با دوران فراعنه در مصر می دانند
و به داستان جهانگشایی ترکان اوغوز
که در آن محدوده زمانی اتفاق افتاد و از آسیای میانه حرکت کرده
و تا مصر پیش رفتند
و پس از دریافت غنایم بسیاری به محل اولیه خویش بازگشتند
استناد می کنند
داستان این جهانگشایی در کتاب اوغوزنامه نوشته رشید الدین فضل الله و
همچنین در کتاب سکیف های امپراطور فصل ششم کتاب
نوشته آقای زائور حسن اف به مترجمی رضا جلیلی نیا آمده است
2_ بعضی نیز قدمت آن ها را مربوط به دومین جهانگشایی ترکان اوغوز
یعنی بعد از اسلام و در زمان سلجوقیان یا بعد از آن می دانند
لازم به ذکر است بنا به گفته محققین ترک ،
سلجوقیان از ترکان اوغوز و از ایل قینیق بودند
لازم به ذکر است بعد از تاسیس سلسله سلجوقیان
دیگر طوایف ترک اوغوز به آنها می پیوندند و از آسیای میانه وارد
غرب رودخانه جیحون و فلات قاره ایران می شوند
در تصویر زیر علامت تامغای بیات را به همراه تامغای قایی می بینید تامغای بیات با دایره آبی در عکس مشخص است تامغای بیات
در این عکس بصورت تغییر یافته آن حک شده است
دقیقا مانند تامغای بیات بر روی سنگ قبر افراد طایفه بیات مستعلی بیگ
برای اطلاع بیشتر در مورد تامغای بیات به لینک زیر مراجعه کنید :
تغییر در مدل مسکن عشایری بیات ها
تغییر در مدل مسکن عشایری بایات ها
همانطور که میدانید ترکها گروه های مختلفی دارند عده ای اویغور هستند عده ای ازبک و ... اما ترکهای بیات برطبق کتاب دیوان لغات الترک محمود کاشغری که کتاب مرجعی در زمینه تاریخ ترکهای آسیای میانه است جزو ترکهای اوغوز محسوب میشوند که زندگی عشایری داشته اند در رابطه با زندگی عشایری بیات ها دانستن این موضوع جالب است که بدانید ابن فضلان در روز دوشنبه دوم ذیقعده سال 309 سفری به
منطقه ای در آسیای مرکزی داشته است جایی در مجاورت رود جیحون که در آن زمان رودی مرزی بین شهر جرجانیه (آخرین شهر مرزی فارسی زبان در آن زمان) و سرزمین های ترک نشین بوده است و اولین منطقه در شرق رود جیحون در مناطق ترک نشین منطقه ای بوده که ترکهای غز در آنجا زندگی عشایری داشته اند (منبع سفرنامه ابن فضلان صفحات 66 و 67) در باب آب و هوای آنجا می نویسد که: هرکس از مردم جرجانیه(شهری فارسی زبان در آن زمان) که با ما آشنا شده بود تاکید می کرد که در قسمت لباس احتیاط بکار بندیم و مقدار زیادی از آن همراه ببریم زیرا سفر ما را (از فرط سرما)بسیار هولناک قلمداد میکرد در راه بقدری برف بارید که شترها تا زانو در آن فرو میرفتند(سفرنامه این فضلان صفحه 68) سرما و ریزش برف هرگز قطع نمی شد و بقدری سخت بود که سرمای خوارزم در مقابل آن مانند هوای تابستان می نمود چند روز با سرمای سخت دست به گریبان بودیم و نزدیک بود تلف بشویم(سفرنامه ابن فضلان صفحه 68) و همچنین در باب زندگی چادر نشینی آنها مینویسد : چون راه مزبور طی شد به قبیله ای از ترکها به نام غزها رسیدیم آنان مردمی صحرا نشین هستند و چادر دارند و همیشه در حرکتند به رسم صحرانشینان یک دسته از این چادرها در یکجا و دسته دیگر در جای دیگر گرد هم جمع می شوند(سفرنامه ابن فضلان صفحه 69) همانطور که می بینید در متن بالا به زندگی عشایری ترکهای غز در آن زمان اشاره شده است حتی به تشکیل بنکوه ها دقیقا مثل زمان حال اشاره شده است در روستای سیراوند واقع در اسدآباد همدان که ترک می باشند و بخشی از روستا از ترکهای بیات هستند ، چندی قبل عکس سنگ قبری قدیمی را در آنجا دیدم که متعلق به یکی از افراد ایل بیات است نقشی ازآلاچیق عشایری روی آن حک شده که شبیه به آلاچیق عشایری ترک های آسیای میانه می باشد ، تصویر آن را در پایین می بینید آلاچیقی به سبک عشایر ترک آسیای میانه که خورشیدی هم در بالای آن قرار دارد
و ایل شاهسون چون بیشترشان از تبار ترکهای اغوز هستند این چادر را حفظ نموده اند و حتی هنوز در آسیای مرکزی توسط عشایر مورد استفاده قرار می گیرد مثل تصویر زیر که چادری متعلق به اتحادیه ایلیاتی شاهسون است
همانطور که در شکل می بینید این چادر برای زندگی در مناطق سردسیر بسیار مناسب می باشد
( بر اساس توصیفی که ابن فضلان در مطالب بالاتر کرده و از سرمای زیاد مناطق زندگی غزها گفته است )
لذا مسکن عشایری طایفه بیات مستعلی بیگ بعد از مهاجرت به جنوب ایران به سیاه چادر
که توسط دیگر عشایر در جنوب غربی ایران استفاده می شود تغییر کرد
منبع عکس :
http://abpa.ir/1394/12/01/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%86/