بیات مستعلی بیگ

در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشد

بیات مستعلی بیگ

در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشد

حضور تاریخی و فرهنگی ایل بیات در قفقاز

حضور تاریخی و فرهنگی ایل بیات در قفقاز

نوشته محمدرضا احمدی

قفقاز ناحیه‌ای در آسیا و اروپا که میان دریای خزر و دریای سیاه است

و رشته کوه های قفقاز در آن واقع است..

قفقاز شامل کشورهای جمهوری آذربایجان،ارمنستان، گرجستان و بخش‌هایی از شمال غرب ایران

و شمال شرقی ترکیه و مناطقی در جنوب روسیه می‌شود.

در این مقاله حضور تاریخی و فرهنگی و جغرافیایی ایل بیات را

در گستره قفقاز بررسی خواهیم نمود

حضور تاریخی ایل بیات در قفقاز :

بخشی از ایل بزرگ بیات بعد از ورود به غرب رودخانه جیحون از زمان سلجوقیان به بعد

به منطقه شام(شامل سوریه و لبنان فعلی) کوچ کردند

که به شامبیاتی مشهور شدند

از زمان سلجوقیان به قبایل ترکی که در میان حلب وانتب(عینتاب) قشلاق

و در میان سیواس و گرون گمرق ییلاق می کردند در زبان ترکی شاملو یا شاملی می گفتند

به معنی اهل شام(شامی)

و در منابع رسمی مربوط به دوران عثمانی ، جمعیت های ساکن در میان حلب و انتب(عینتاب)

به اسم قبایل زیادی مانند بیات ، اینانلو ، بیگدلی ، افشار و خدا بنده لو تقسیم شدند

این گروه از بیات ها در منابع ترکی به شامبیاتی شناخته می شوند(1)

(حلب شهر بزرگی در کشور سوریه امروزی است)

در زمان عثمانی آنان تابستان را در " اوزون یایلا "(اوزون یایلاق)

واقع در جنوب سیواس و زمستان را در نواحی بین حلب و غازی عینتاب میگذراندند(2)

در سال 803 هجری قمری امیر تیمور گورکانی به سیواف لشکر کشید

پس از آن هم امیرتیمور گورکانی پیشروی به سوی سوریه ، ملطیه و بسنی وعینتاب کرد

همینطور لشکری را هم به اطراف حلب فرستاد(3)

در این لشکر کشی تعدادی از طوایف ترک که در آن منطقه بودند

از جمله بخشی از طایفه شامبیاتی ، قاجار ، افشار به قره باغ فرستاده شدند

به نحوی که بین این گروه از شامبیاتی ها و دیگر بخش طایفه شامبیاتی جدایی افتاد

در زیر متنی تاریخی از این جابجایی را از شام به قره باغ را می خوانید :

پس از پیروزی تیمورلنگ بر ایلدرم بایزید عثمانی (۸۰۴)

قاجارهای شام در اران و حدود گنجه و بردع مستقر شدند (4)

و این گروه اندک از بیات ها بعدا در ایل قاجار ادغام شدند که

به اسم طایفه شامبیاتی قاجار مشهور شدند(5)

این اولین حضور تاریخی و گزارش شده از بیات ها در منطقه قفقاز است

منطقه استقرار این گروه از بیات ها در کشور آذربایجان فعلی بوده است

دولت قره قویونلو که یک دولت ترکمان تبار است موفق شد

نزدیک به یک قرن حکومت تشکیل دهد

بخشی هایی از قفقاز از مناطقی بود که تحت حاکمیت قره قویونلوها بود

در منابع تاریخی آمده است که گروهی از ترکان بیات

که در شرق آناطولی بودند به این دولت ملحق شدند
همچنین گفته شده که جمعی از آنان (که بیاضی و بیات خوانده شده‌اند) در

قراچه‌داغ (ارسباران) می‌زیستند و در 861ق/1457م در جنگ میان قراقویونلوها و

آق‌قویونلوها شرکت داشتند(6)

گروهی از این بیات ها نیز در منطقه تالن(تالین) که امروزه جزو ارمنستان است

زندگی میکردند(7)

منطقه قراچه داغ امروزه در شمالغرب ایران و در جنوب قفقاز قرار دارد

حضور بیات ها در منطقه ارمنستان و قراچه داغ در دوره قره قویونلوها

دومین حضور تاریخی و گزارش شده از ایل بیات در منطقه قفقاز است

در زمان شاه اسماعیل صفوی طایفه ای از ایل بیات به اسم بزچلو بیات

که از بیات های شاملو بودند بصورت مستقل از دیگر بیات های شام

وارد قلمرو صفویه شدند و در زمره نیرهای نظامی شاه اسماعیل اول صفوی قرار گرفتند

بخشی از طایفه بزچلو بیات در منطقه گرجستان فعلی ساکن شدند

که از بزچلو به برچلو تغییر نام یافتند و امروز در قلمر کشور گرجستان

و در قفقاز مرکزی زندگی می کنند

طایفه بزچلو بیات در چند قرن اخیر به دلیل جمعیت زیاد از حالت طایفه

به یک ایل مبدل شده است

این سومین گزارش تاریخی از حضور ایل بزرگ بیات در منطقه قفقاز است(8)

گروهی از بیات های شامی یا همان شامبیاتی ها که در بالا به آن اشاره شد

ابتدا جزو متحدین سلسله آغ قویونلو شدند(9) (10)

و با سقوط سلسله آغ قویونلو توسط صفویه وارد قلمرو امپراطوری صفویه شدند

و بین زنجان رود و منطقه کزاز و کرهرود ییلاق و قشلاق میکردند

(ایلات شاملو که در بالا به آنها شاره شد

یعنی ایلات بیات ، اینانلو ، بیگدلی ، افشار و خدا بنده لو(11)

بعد از ورود به قلمرو صفویه زنجانرود را به عنوان ییلاق مشترک انتخاب نمودند

کما اینکه در استان زنجان فعلی از تمام این ایلات هنوز حضور دارند)

اکثر جمعیت بیات ها قبل از شاه عباس اول صفوی در اطراف کزاز و کره رود

واقع در جنوب شرقی همدان از ده هزار چادر تشکیل میشد

که شاه عباس آنها را به نقاط مختلف پراکنده کرد(12)

آنطور که فاروق سومر محقق بزرگ تاریخ و فرهنگ ترک در مورد آنها می نویسد :

شاه عباس همچون شاه طهماسب به شاملوها علاقه داشت و برای آنان اعتبار قایل بود(13)

در زمان شاه عباس اول صفوی شاملوها مقام اول را در دستگاه صفوی برخوردار بودند(14)

اسکندر بیگ در تاریخ عالم آرای عباسی برای شاملو ها لفظ طایفه جلیله

را به کار برده است که نشان دهنده جایگاه ارزشمند شاملوها در نزد پادشاهان صفوی است

از این لحاظ این گروه از بیات ها در نزد شاه عباس اول صفوی بسیار محبوبیت داشتند

شاه عباس به سبب اعتمادی که به بیات ها داشت

به این گروه از بیات ها مقامات مهمی از جمله در منطقه قفقاز داد که به آن اشاره خواهیم نمود

فرخ سلطان بیات :

او حاکم دربند و شابران شیروان (در کشور روسیه فعلی )

در زمان شاه عباس اول صفوی شد و فرماندهی

بیاتهای اعزامی به آن منطقه را در آن منطقه بر عهده داشته است(15)(16)

دربند امروزه در جنوب روسیه و در شمال قفقاز قرار دارد
یارعلی سلطان بیات :

در زمان شاه عباس اول صفوی حاکم در قلعه بایزید شد(17)(18)

امروزه قلعه بایزید به شهر بایزید تبدیل گشته است

و در کشور ترکیه در جنوب غربی منطقه آرارات

و در غرب منطقه قفقاز قرار دارد
گداعلی سلطان بیات :

در زمان شاه عباس اول صفوی حاکم منطقه ماکو شد

شاه عباس اول برای تثبیت جایگاه صفویان در منطقه سیصد خانوار از ایل بیات

را از اطراف کزاز و کره رود واقع در جنوب شرقی همدان به این شهر کوچاند(19)

ماکو در جنوب قفقاز و در شمال غرب ایران قرار دارد

بدر سلطان بیات :

در زمان شاه عباس اول صفوی حاکم در منطقه چخورسعد(ایروان در ارمنستان)شد(20)(21)

به این ترتیب در دوره شاه عباس اول صفوی به نسبت دیگر ایلات ترک

بیات ها بیشترین نفوذ و قدرت را در منطقه قفقاز داشتند

با تضعیف و سقوط صفویه و آمدن سلسله های دیگر از نفوذ بیات ها در قفقاز

کاسته شد بجز منطقه ماکو که بیات ها موفق شدند تا اواخر قاجار آن را بصورت

یک خان نشین نیمه مستقل از دولت مرکزی حفظ کنند(22)

حضور بیات ها به عنوان حاکم و نیروی نظامی صفویه چهارمین و آخرین

گزارش تاریخی از حضور بیات ها در مناطق گستردهای از قفقاز است

حضور فرهنگی ایل بیات در قفقاز :

_ تاثیر ایل بیات در پوشش مردم قفقاز :

قدیمیترین تصویر از یک مرد ترک اوغوز

متعلق به سنگنگاره مرد بیات کشف شده در تیمره خمین است

در این سنگنگاره مردی از ایل بیات همراه با تامغای بیات دیده می شود

در این سنگنگاره مرد بیات آرخالوق(نوعی لباس ترکی) به تن

و کلاه پاپاق برسر دارد

-آرخالوق قفقازی :

قفقازیها نیز به مدت طولانی از آرخالوق استفاده می کردند

اما در چند قرن اخیر در طراحی آرخالوق تغییراتی ایجاد کردند

آستین های آن را کوتاه و ردیفی برای جای فشنگ برروی آن تعبیه شد

در واقع این تغییرات برای مناسب سازی آرخالوق در میدان جنگ انجام شد

که به آرخالوق قفقازی امروزه مشهور است

و دیگر کار برد جنگی ندارد و در مراسمات جشن و شادی استفاده می گردد

-پاپاق :

کلاهی که امروزه درگستره قفقاز به خصوص مناطق ترک نژاد قفقاز رایج است

باتوجه به اینگه قدیمیترین تصویر از پاپاق متعلق به سنگنگاره مرد بیات در تیمره خمین است

بدین سبب پاپاق را باید کلاه مخصوص ایل بیات دانست

جالب است ایل قره پاپاق که شاخه ای از طایفه بزچلو بیات

از ایل بزرگ بیات است هنوز از پاپاق استفاده می کنند

(قره پاپاق ها شاخه ای از طایفه بزچلو بیات از ایل بزرگ بیات است

که در چند قرن اخیر به دلیل گسترش جمعیت به ایل تبدیل شده است)(23)

تاثیر ایل بیات در ادبیات مردم قفقاز :

قالب شعری دوبیتی در ترکی که به بایاتی مشهور است و ایل بیات(بایات)

مخترع آن است و در بین ترکان قفقاز رواج دارد

همچنین محبوبیت اشعار ترکی شاعر بزرگ محمد فضولی از ایل بیات

در بین مردم قفقاز و نیز داستان های حماسی دده قورقود بیاتلی

را می توان نشانه واضحی از تاثیر ایل بیات بر ترکان قفقاز دانست

تاثیر ایل بیات درفرهنگ و هنر مردم قفقاز :

دده قورقود بیاتلی را نخستین آشیق(خواننده آواز ترکی) دانسته اند

حضور پررنگ آشیق ها در قفقاز و آواز بیات ترک که مخصوص ایل بیات است

و ساز مخصوص ایل بیات که قوپوز می باشد و در قفقاز دارای سابقه تاریخی است

از تاثیرات ایل بیات در فرهنگ و هنر مردم قفقاز است(24)

حضور ایل بیات امروزه در جغرافیایی قفقاز :

شمالغرب ایران :

استان آذربایجان شرقی :

1ـ هشترود : از سکونت عده ای از بیات ها در این منطقه گفته شده است
از جمله می شود به روستای بیات هشترود اشاره نمود
2ـ میانه : از سکونت عده ای از بیات ها در این منطقه گفته شده است
مانند روستاهای بیات سفلی و بیات علیا در دهستان(25)
اوچ تپه غربی بخش ترکمان چای شهرستان میانه
3ـ قره داغ : آورده‌اند که جمعی از آنان (که بیاضی و بیات خوانده شده‌اند) در
قراچه‌داغ (ارسباران) می‌زیستند و در 861ق/1457م در جنگ میان قراقویونلوها و
آق‌قویونلوها شرکت داشتند(26)

4_همچنین جمعیتی از بیات ها در شهر تبریز ساکن هستند

استان آذربایجان غربی :

1ـ شهر ماکو : بخشی از بیات ها در این شهر ساکن می باشند که از دوران قدیم
دارای موقعیت اجتماعی ممتازی در این شهر بوده اند همچنین بخشی از آنها
در منطقه شوط ماکو زندگی می کنند
و دارای نام خانوادگی بیات ماکو می باشند
2ـ ارومیه : در 18 آبادی در ارومیه بیات ها زندگی می کنند(27)
از میان این روستاها می توان به روستای بیات واقع در
دهستان باراندوزچای جنوبی اشاره کرد
همچنین تپه ای به اسم تپه بیات در بخش باراندوزچای قرار دارد

3_ در شهر سلماس نیز جمعیت هایی از بیات ها زندگی می کنند

از شهر ارومیه به سمت مرز کشور آذربایجان محل استقرار جمعیت هایی از ایل بیات است

4_ در مناطق سولدوز و آواجیق نیز بیات های قاراپاپاق ساکن هستند

استان اردبیل :

در منطقه سرعین بیات های بزچلو ساکن هستند

کشور آذربایجان :

گفته می شود در این کشور نیز تعداد زیادی از ایل بیات زندگی می کنند
در کشور آذربایجان 5 نام جغرافیایی منتسب به بیات ها وجود دارد(28)
در روزگار شاه‌عباس گروهی از بیاتهای سپاهی در دربند و شابران شیروان مقیم بودند
و فرخ‌سلطان، حاکم آن ولایات و سرکردۀ آنان بود(29) به
به همان سبب یکی از دروازه‌های دربند «بیات قاپی» نامیده می‌شد(30)
همچنین از حضور بیات ها در حوالی گنجه هم گفته شده است
حضور بیات ها در دیگر مناطق آذربایجان مانند :
Ağcabədi, Salyan, Neftçala, Ucar, Şamaxı, Şabran, eləcə
Arran–Şirvan و منطقه تاریخی آلبانیا گزارش شده است

قلعه تاریخی بیات هم در کشور آذربایجان وجود داشت

که امروزه به مخروبه تبدیل شده است

همچنین روستای بویات و دو روستای مجاور آن که در شرق قره باغ هستند

از روستاهای بیات نشین در کشور آذربایجان هستند

کشور روسیه :

گفته می شود تعدادی از بیات ها نیز در منطقه
داغستان زندگی می کنند
در قسمت اروپایی این کشور در ولایت استاوروپول ، استراخان
(آستاراخان) ، منطقه کریمه بیات ها حضور دارند

همچنین گروهی از بیات ها زا زمان شاه عباس اول صفوی

در شهر دربند که جنوبی ترین شهر روسیه است مستقر شده اند(31)(32)

کشور گرجستان :

در جنوب شرقی کشور گرجستان حدود نیم میلیون نفر از ایل بیات

که از طایفه بیات بزچلو هستند زندگی می کنند(33)

کشور ترکیه :

حدس زده میشود جمعیت هایی از ایل بیات در شهر بایزید

که در زمان شاه عباس اول صفوی و برای حفاظت از شهر

به این شهر منتقل شده اند در آنجا زندگی می کنند(34)(35)

( در منابع تاریخی فقط نام سرکرده آنان یعنی یارعلی سلطان بیات ذکر شده

و به تعداد بیاتهایی که همراه وی به شهر بایزید منتقل شدند اشاره نشده است)

کشور ارمنستان :

کشور ارمنستان که از زمان قره قوینلوها ، آغ قوینلوها وصفویه تا به قاجار

محل زندگی جمعیت هایی از ایل بیات بود

از جمله مناطق ایروان و تالین (36)، با تصرف ارمنستان

بدست امپراطوری روسیه تزاری و بعد ازآن اتحاد جماهیر شوروی

و اجرای سیاست پاکسازی ارمنستان از اقوام ترک مجبور به مهاجر

از آنجا به کشور آذربایجان شدند و در نتیجه امروزه در کشور ارمنستان

ترکان بیات حضور ندارند

نویسنده محمدرضا احمدی

پانویس :

1_
(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ ص 208)

2_
(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ص 59)

3_ (اینانچ،2002،ص810_811)(شرف الدین علی یزدی،ج2،ص1034_1039،

1045_1048؛1087)

4_ (John Malcom, History of Persia, London ۱۸۲۹ ج‌۲، ص‌۶۶/

باکیخانف، عباسقلی، گلستان ارم، ج۱، ص۲۲۰، چاپ مهدی کریمی، تهران ۱۳۸۲ش/

محمد حسن اعتمادالسلطنه، ‌مرآت‌البلدان، ج‌۱، ص‌۶۴،

چاپ عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۷ش)

5_
(خورموجی، محمدجعفر، حقایق‌الاخبار ناصری، ج۱، ص‌۳، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۳ش/

سلطان هاشم‌میرزا، زبور آل‌داود، ج۱، ص‌۷۲، چاپ عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۷۹ش/

صدیق‌الممالک شیبانی، میرزاابراهیم، منتخب‌التواریخ، ج۱، ص‌۳۷، تهران ۱۳۶۶ش)

6_ (همو، 263، 265، 273؛ سومر، اغوزلار، 225)

7_
(Woods J.E. The Aqquyunlu clan, Confederation, empire -Chicago,
1976, p. 39-40.)

8_ مقاله بررسی نقش ایل بزچلو در عصر صفویه

علی ابوالقاسمی/تاریخنامه خوارزمی/شماره بیستم/ زمستان 1396

(مقریزی، احمد، السلوک، ج۶، ص118-181-184-219-296-478،
به کوشش عبدالقادر عطا، بیروت، ۱۹۹۷م.)

10_
(طهرانی، ابوبکر، دیاربکریه، ج۱، ص۶۰، به کوشش نجاتی لوغال

و فاروق سومر، تهران، ۱۳۵۶ش)

11_
(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ ص 208)

12_

( نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

مترجمین دکتر اشراقی و دکتر امامی / ص 230)

13_

( نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

مترجمین دکتر اشراقی و دکتر امامی / ص 209)

14_

(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی

مترجمین دکتر اشراقی و دکتر امامی / ص 214)

15_ (همو ، 3/1812)

16_(اسکندر بیگ ترکمان ص 1088/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

17_(غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر،

چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش)

18_ (اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

19_ (اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

20_ (اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

21_ ( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

22_(موسوی ماکویی / افتخاری بیات)

23_ مقاله بررسی نقش ایل بزچلو در عصر صفویه

علی ابوالقاسمی/تاریخنامه خوارزمی/شماره بیستم/ زمستان 1396

24_

(کتاب پژوهشی در اسطور دده قورقود نوشته جوانشیر فرآذین ،

تبریز سال 1381 ، ص76-77-78-79-93-94 / با دخل و تصرف)

25_ (پاپلی، 114)

26_(همو، 263، 265، 273؛ سومر، اغوزلار، 225)

27_ (پاپلی، 114)

28_ (ایرانیکا، III/882).

29_ (همو، 3/1812).

30_ (باکیخانف، 51؛مینورسکی، 88)

31_(همو ، 3/1812)

32_(اسکندر بیگ ترکمان ص 1088/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

33_ مقاله بررسی نقش ایل بزچلو در عصر صفویه

علی ابوالقاسمی/تاریخنامه خوارزمی/شماره بیستم/ زمستان 1396

34_(غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر،

چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش)

35_ (اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

36_ (Woods J.E. The Aqquyunlu clan, Confederation, empire -Chicago,

1976, p. 39-40.)

ایل بیات قفقاز لباس قفقاز پوشش قفقاز آشیق فرهنگ ترک بیات ترک

محمد چهارشنبه 7 مهر 1400 ساعت 17:01

0 نظر

طایفه شامبیاتی قاجار

در این مقاله به بررسی یکی از طوایف مهم و تاثرگذار ایل ترک بیات

یعنی طایفه شامبیاتی قاجار خواهیم پرداخت

ایل بیات یکی از بیست و چهار ایل ترک اوغوز است

از زمان سلجوقیان و سلسله های ترک بعد از آن شاهد مهاجرت

اقوام ترک اوغوز از جمله بیات ها از ترکستان باستانی(شرق رود جیحون) هستیم

ترکان بیات در چند دوره زمانی به تدریج وارد فلات قاره ایران شدند

بخشی از ترکان اوغوز تا سرزمین شام(سوریه و لبنان امروزی) پیشروی کردند

از زمان سلجوقیان به قبایل ترکی که در میان حلب وانتب(عینتاب) قشلاق

و در میان سیواس و گرون گمرق ییلاق می کردند در زبان ترکی شاملو یا شاملی می گفتند

به معنی اهل شام(شامی)

و در منابع رسمی مربوط به دوران عثمانی ، جمعیت های ساکن در میان حلب و انتب(عینتاب)

به اسم قبایل زیادی مانند بیات ، اینانلو ، بیگدلی ، افشار و خدا بنده لو تقسیم شدند

این گروه از بیات ها در منابع ترکی به شامبیاتی شناخته می شوند(1)

(حلب شهر بزرگی در کشور سوریه امروزی است)

در زمان عثمانی آنان تابستان را در " اوزون یایلا "(اوزون یایلاق)

واقع در جنوب سیواس و زمستان را در نواحی بین حلب و غازی عینتاب میگذراندند(2)

در سال 803 هجری قمری امیر تیمور گورکانی به سیواف لشکر کشید

پس از آن هم امیرتیمور گورکانی پیشروی به سوی سوریه ، ملطیه و بسنی وعینتاب کرد

همینطور لشکری را هم به اطراف حلب فرستاد(3)

در این لشکر کشی تعدادی از طوایف ترک که در آن منطقه بودند

از جمله بخشی از طایفه شامبیاتی ، قاجار ، افشار به قره باغ فرستاده شدند

به نحوی که بین این گروه از شامبیاتی ها و دیگر بخش طایفه شامبیاتی جدایی افتاد

شامبیاتی های دیگر بعدا گروهیشان در زمان آق قوینلو و صفویه وارد ایران شدند(4)

و گروهیشان هم در سرزمین شام(شامل کشور سوریه و لبنان فعلی) ساکن شدند

که هم اکنون نوادگانشان در آن مناطق زندگی می کنند و به ترکمان شناخته می شوند

در زیر متنی تاریخی از این جابجایی را از شام به قره باغ را می خوانید :

پس از پیروزی تیمورلنگ بر ایلدرم بایزید عثمانی (۸۰۴) قاجارهای شام در اران و حدود گنجه و بردع مستقر شدند (5)

قدمت و کثرت این دسته از قاجارها تا آن‌جا بود که مردم داغستان، دست‌کم تا قرن سیزدهم،

اهالی قره باغ را قاجار می‌خواندند.(6)

همانطور که اشاره شد در این جابجایی قاجارهای شام ، تعدادی از شامبیاتی ها

نیز آنان را همراهی میکردند

قلعه تاریخی بیات در قره باغ یادگار آنان است همچنین هم اکنون تعدادی از

شامبیاتی ها در شرق قره باغ در تعدادی روستا زندگی می کنند

خضربیگ، معروف به قاری‌قمش خضر، در ایام اقامت شاه‌ اسماعیل اول صفوی در لاهیجان، با اتباع خود از روم (آناطولی)

به آذربایجان رفت و پسرش، امت‌بیگ، به لاهیجان رفت و در خروج‌ شاه‌اسماعیل از همراهان او بود

و به‌ سبب شجاعت‌هایش از او لقب زیاداوغلی گرفت. (7)

وی در اوایل سلطنت شاه‌طهماسب اول صفوی، والی قره باغ و بیگلربیگی ایل قاجار شد(8)

با منصوب شدن زیاداوغلی به سمت والی قره باغ و بیگلربیگی ایل قاجار ،

طوایف دیگری که در قره باغ بودند از جمله شامبیاتی ها به ایل قاجار ملحق شدند

که یکی از طوایف ایل قاجار ، طایفه شامبیاتی قاجار لقب گرفت(9)

شاه عباس اول صفوی، قاجارها را به سه گروه تقسیم کرد.

گروهی را به نواحی مرو و شمال خراسان فرستاد تا در برابر حمله‌های ازبکان و ترکمانان، مقاومت کنند،

گروه دیگری را در حدود قراباغ و شمال رودارس در مقابل طوایف لزگی قرار داد

و دسته سوم را در گرگان استرآباد در قلعه مبارک آباد که در کنار گرگان بود جای داد.

در مبارک آباد جمعی که به سوی "فراز‌قلعه" جای گرفتند ملقب به قاجار "یخاری‌باش" شدند

و آن گروه که بر "فرود‌قلعه" بودند "اشاقه‌باش" نام گرفتند.(10)

هریک از این دو دسته نیز خود از شش تیره تشکیل می‌شد:

خزینه‌دارلو، دولو، سپانلو، قیاخ‌لو/ قایخلو، کُرلو، کهنه‌لو از یوخاری‌باش؛

و داشلو، زیادلو، شامبیاتی، عزالدین‌لو/عضدانلو، قراموسالو، و قوانلو از اشاقه‌باش(11)

و شامبیاتی ها در دسته اشاقه باش ایل قاجار هستند

دسته اشاقه‌باش از ایل قاجار که پس از کسب قدرت و زمامداری بیشتر به قویونلو(گوسفند دار) معروف شدند

هم از حیث مقتضیات محلی و هم از لحاظ حسن خدمت به سلاطین عصر به تدریج قوت گرفتند

(باتوجه به اینکه ایل قاجار دارای زندگی کوچ نشینی بودند و معیشت آنان از

راه دامداری تامین می شد دسته اشاقه باش ایل قاجار به قویونلو(گوسفند دار) مشهور شد)

دسته اشاقه‌باش از زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی تقریباً مقام اول را نسبت به ایلات شمالی ایران

در دستگاه صفویه احراز کرده و اعتماد و علاقه دربار را به خود جلب کرده بودند

و بعضی از بزرگان و سران اشاقه‌باش دارای مقام و منصب و دستگاه حکمرانی در حوزه دشت گرگان شدند

موسس دولت قاجار (آقا محمدخان قاجار) را از سران اشاقه‌باش بود(12)

فتحعلی‌خان از سران بزرگ دسته اشاقه‌باش قاجار با زبدگان جنگی ایل خود به اردوی طهماسب دوم صفوی آمد

و مامور فتح تهران شد. فتحعلی‌خان قاجار در این ماموریت شهرتی کسب کرد

زیرا با سپاه معدود خود توانست از پیشروی سپاه اشرف افغان به طرف شمال جلوگیری کند

و بر اثر همین حسن خدمت از طرف شاه طهماسب دوم به سپهسالاری اردوی پادشاه صفوی منصوب گردید

و به این ترتیب برای اولین بار یکی از افراد ایل قاجار بزرگ‌ترین منصب نظامی را در دستگاه صفویه بدست آورد(13)

محمد علیخان شامبیاتی از شخصیتهای پرنفوذ در اواخر سلسله صفویه بود

نام و مهر محمد علی بیک(خان) شامبیاتی در سند تاریخی تفویض سلطنت ایران

به نادرشاه افشار که در دشت مغان به تاریخ چهارم ماه شوال سال 1148 هجری قمری تهیه شد

و مورد تایید سران ایلات ترک حاضر در آن مجلس گردید آمده است

بر طبق این سند سلسله صفوی ملغی اعلام و انتقال قدرت از صفویه به ایل ترک افشار

و تاسیس سلسله افشاریه تایید گردید

وی بعدا یکی از فرمانده هان بزرگ نادرشاه افشار شد(14)

همچنین محمدحسن خان قاجار رئیس قبیله ایل قاجار و پسر فتحعلی‌خان قاجار شد

و در اواخر عمر نادرشاه افشار به طرف ایلات یموت گریخت و

نادرشاه افشار علی‌رغم تلاش‌ها، بر وی دست نیافت با مرگ نادر، محمد حسن خان ادعای پادشاهی نمود

ایل یموت یکی از ایلات مهم ترکمن در شمال کشور ایران است

از این دوره روابط حسنه قاجارها با ترکمن ها را مشاهده می کنیم)

و سران نادرشاه و سایر مدعیان سلطنت را شکست داد.

در جنگی در نزدیکی اشرف مازندران به دست سپاه زند شکست خورد و پس از اسارت کشته شد(15)

پس از کشته شدن محمدحسن‌خان قاجار در ۱۱۷۲، دسته یوخاری‌باش‌ها

که از قبل با دسته اشاقه باش دچار اختلاف بودند با آنان درگیری شدند

که باعث شد بسیاری ازاشاقه باش ها ناگزیر به میان ترکمن‌ها(منطقه ترکمن صحرا و کشور ترکمنستان) گریختند(16)

در میان گروه هایی از اشاقه باش که به میان ترکمن ها گریختند

شامبیاتی های قاجار نیز وجود داشتند که هم اکنون در میان مردم ترکمن و ترکمنصحرا زندگی می کنند

و دارای فرهنگ ترکمنی و مذهب اهل تسنن هستند

و در میان ترکمن های منطقه ، تحت عنوان " بیات " شناخته می شوند

قاجارها تا قرن دوازدهم در بعضی نواحی ولایت استرآباد پخش شدند و گروه‌های بزرگی از آنان در همین قرن

به شاهرود و دامغان و سمنان و ورامین مهاجرت کردند

هم اکنون در استان سمنان تعدادی از شامبیاتی های قاجار زندگی می کنند

که عمدتا با نام خانوادگی " شامبیاتی " شناسنامه گرفته اند(17)

گروهی از طایفه شامبیاتی قاجار که آقامحمدخان قاجار را همراهی می کردند

پس از سقوط زندیه و پایتخت شدن تهران در کوچه شامبیاتی در محله عودلاجان تهران ساکن شدند

پیر قلی خان شام بیاتی در دوران آقا محمد خان قاجار مسجد و آب انباری

نزدیک به کوچه شامبیاتی در محله عودلاجان تهران احداث نمود

در زمان کشیدن خیابان سیروس ، مسجد و آب انبار در مسیر قرار گرفتند(18)

همچنین مسجد شیخ عبد النبی نوری در نزدیکی محله عودلاجان تهران قرار دارد

که در سال 1303 هجری قمری به همت محمد رحیم خان شام بیاتی و

حبیب الله خان شامبیاتی احداث گردید که در سال 1306 هجری قمری به پایان رسید

در زمان فتحعلی شاه قاجار نیز بزرگان طایفه شامبیاتی قاجار ، از جمله امرای دربار

فتحعلی شاه قاجار بشمار می آمدند (19)

قاجارهای استرآباد در طول سلطنت قاجاریه و دست‌کم تا سال‌های انقلاب مشروطیت،

یک گروه اجتماعی مشخص ‌به‌ شمار می‌آمدند و بعضی از آنان از جمله مالکان محلی بودند(20)

اینان در سازمان نظامی منطقه حضور داشتند و یک دسته‌سوار در اختیار حکومت قرار می‌دادند. در سال‌های آخر

سلطنت مظفرالدین شاه و در دورۀ انقلاب مشروطه،ریاست سواران قاجار با نظرعلی‌خان (صمصام‌لشکر، سالاراشرف) بود(21)

هم اکنون نیز در استان مازندران و گلستان افراد طایفه شامبیاتی قاجار زندگی می کنند

بعضی با نام خانوادگی شامبیاتی و بعضی با نامهای خانوادگی دیگر شناسنامه گرفته اند

بعضی موفق به حفظ زمین های اجدادی خویش شدند و جزو مالکین مشهور در منطقه هستند

در زیر با تعدادی از بزرگان طایفه شامبیاتی قاجار در عهد قاجار آشنا می شوید :

1_ محمد خان شامبیاتی :

در زمان آقا محمدخان قاجار به روایتی در سال ۱۲۰۹ حاکم کرمانشاه بوده‌است. اما تاریخ ۱۲۱۲ صحیح‌تر است.

تعدادی از طایفه شامبیاتی قاجار وی را همراهی کردند

و از تهران روانه کرمانشاه شدند که محمدخان قاجار شامبیاتی ریاست آنان را برعهده داشت

این گروه از شامبیاتی قاجار در کرمانشاه مستقر شدند

نوادگان آنها بعدا در یکی از ایلات منطقه کرمانشاه ادغام گردیدند

و نسل آنها امروزه در آن منطقه باقی است

آنها امروزه به زبان مردم منطقه کرمانشاه صحبت می کنند

و عمدتا با نام خانوادگی شامبیاتی شناسنامه گرفته اند(22)

2_ اسماعیل خان قاجار شامبیاتی :

حاکم خوی در زمان فتحعلیشاه قاجار و از سرداران ارتش قاجار بود

که همراه با نایب السلطنه عباس میرزا در جنگ با روس ها شرکت داشت(23)

3_ پیر قلی خان (قاجار) شامبیاتی :

پیرقلی‎خان شامبیاتی قاجار از سرداران دوره سلطنت فتحعلی‎شاه قاجار بوده که

در سال 1214 ﻫ . ق پس از فرار و عزل جعفرقلی‎خان دنبلی ، حاکم خوی و سلماس منصوب گردید

محمودخان نواده شهبازخان دنبلی نیز بعدا به جای او منصوب گردید

پیرقلی‎خان نیز به فرماندهی قوای آن حدود تعیین گردید

لکن در سال 1215 ﻫ . ق مهدیقلی خان دولو به جای وی منصوب

و پیرقلی‎خان به همراه ابراهیم خان قویونلو (ظهیرالدوله) با 20 هزار سوارمأمور گرفتن سبزوار

و دفع الله‎یار خان قلیچی گردید

همراه با نایب السلطنه عباس میرزا در جنگ با روس ها شرکت داشت(24)

4_ محمد علی خان قاجار شامبیاتی

از سرداران ارتش قاجار در زمان فتحعلیشاه قاجار بود که همراه

با نایب السلطنه عباس میرزا در جنگ با روس ها شرکت داشت(25)

5_ محمد علی خان (محمد)قاجار شامبیاتی :

در زمان فتحعلشاه قاجار که محمدعلی میرزا دولتشاه قاجار فرزند فتحعلیشاه قاجار

به سمت حاکم کرمانشاه منصوب شد همراه با وی عازم کرمانشاه شد(26)

6_ محمد قلی خان (قاجار) شامبیاتی :

از خوانین بود (27)

7_ امام قلی خان شام بیاتی

8_ مصطفی قلی شامبیاتی :

از درباریان ناصرالدین شاه قاجار بود (28)

اما در میان همه گروه های طایفه شامبیاتی قاجار

عابدین بیگ فرزند ابوالقاسم خان از طایفه شامبیاتی قاجار

از مازندران راهی ارگ حکومتی قزوین شده

و در دربار شاهزاده علینقی میرزا رکن الدوله مشغول به خدمت می شود

که از نسل او مردانی پدید می آیند که در سیاست ایران نقش آفرینی خواهند کرد

عابدین بیگ به دلیل حضور در قزوین به عابدین بیگ قزوینی مشهور شد

قزوینی در اینجا دلالت بر محل سکونت وی دارد نه تبار او (29)

که بخشی از شجره نامه آنها به ترتیب بصورت زیر است :

1_ ابوالقاسم خان شامبیاتی

2_ عابدین بیگ(به دلیل سکونت در قزوین ملقب به قزوینی)

3_میرزا نبی خان

4_ میرزا یحیی خان(ملقب به مشیر الدوله قزوینی) برادر میرزا حسین خان

5_ عیسی خان شامبیاتی

6_ یحیی خان(آقا بزرگ)

( برای مطالعه شجره نامه از عابدین بیگ تا یحیی خان دوم

رجوع شود به کتاب مشاهیر مدفون در حرم رضوی ج4 ص 471)

از افراد حاضر در این شجره نامه میرزا نبی خان در زمان صدارت

حاجی میرزا آقاسی(با نام اصلی ملاعباس بیات ایروانی) امیر دیوانخانه عدلیه شد

و ملقب به امیر دیوان گشت

و یکی از دختران "فتحعلی‌شاه قاجار" را به زنی گرفت

و در سال 1256 هجری قمری به حکومت اصفهان و فارس رسید(30)

_ میرزا حسین خان ملقب به سپهسالار فرزند میرزا نبی خان

رشد و ترقی "میرزا حسین‌خان سپهسالار" عمدتاً مرهون توجهات خاص "امیر کبیر" می‌باشد

و این هم نبود؛ مگر به خاطر روابط خوبی که بین امیرکبیر و "امیردیوان "(میرزا نبی خان) وجود داشت،

امیرکبیر پس از رسیدن به صدارت چهار فرزند ذکور «امیردیوان» را به تهران خواسته

و آنها را به کارهای دولتی گماشت و میرزا حسین‌خان را که فرزند بزرگ امیردیوان بود،

را برای تحصیل به خارج از کشور اعزام نمود و چون فرد باهوشی بود،

با زبان‌های فرانسه و عربی آشنا شد و بعد از مراجعت به کشور وکیل کارهای پدرش گردید

و در وزارت «امور خارجه» مشغول انجام وظیفه شد. بعد از مرگ پدر، امیرکبیر وی را به

به کارپردازی هند اعزام نمود(31)

در سال ۱۲۷۱ه.ق. یعنی در زمان صدارت "میرزا آقاخان نوری" با سمت «جنرال قنسولی» عازم ماموریت به تفلیس شد.

در سال ۱۲۷۵ ه.ق. به سمت «وزیر مختاری» ایران در اسلامبول انتخاب گردید.

در سال ۱۲۸۰ ه.ق. موقتاً از اسلامبول به تهران فراخوانده شد و یکی از اجزاء اجرائی «دارالشورای» دولتی گردید

و مجدداً به اسلامبول بازگشت. در سال ۱۲۸۵ ه.ق. یعنی ده سال بعد از اشتغال به سمت «جنرال قنسولی» در اسلامبول به

تهران احضار و از درجۀ «وزیر مختاری» و «ایلچی گری» مخصوص به مقام «سفارت کبری» نائل آمد

و بعدا ابتدا «وزارت عدلیه» و «وزارت وظالیف و اوقاف»

و سپس در سال ۱۲۸۸ ه.ق. به لقب «سپهسالاری اعظم» مفتخر گشت

و همچنین سمت «سرداری کل سپاه ایران» به وی واگذار شد.

او همچنین در این سال جزو اعضای «دارالشورای کبری» در آمد، تا اینکه در ۲۹ شعبان سال ۱۲۸۸ ه.ق.

از طرف ناصرالدین شاه قاجار به صدراعظمی انتخاب گردید(32)

ناصرالدین شاه او را برای تسلیت‌گویی به مناسبت قتل "الکساندر دوم" امپراتور روسیه به آنجا اعزام کرد

و پس از مراجعت او را «نائب التولیه» خراسان کرد و به دنبال آن شاه سفری به مشهد رفت

و در ۲۱ ذیحجه سال ۱۲۹۸ ه.ق. در مشهد در سن پنجاه و هفت سالگی وفات نمود

و در حرم امام رضا(ع) در دار السعاده به خاک سپیرده شد(33)

وی همچنین بانی مدرسه و مسجد سپهسالار در تهران است که به لقب وی

مشهور شدند(34)

_ میرزا یحیی خان فرزند میرزا نبی خان

(ملقب به مشیر الدوله قزوینی در اینجا قزوینی اشاره به محل تولد وی دارد نه اشاره به تبار او)

برادر میرزا حسین خان سپهسالار است

که برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و در پاریس ماند

بعد از بازگشت به ایران به عنوان نیابت سفار ایران در در پطرزبورگ روسیه انتخاب شد

همنین بعد از مدتی به عنوان حاکم عراق عجم ، خوزستان و بروجرد منصوب شد

در سال 1291 هجری قمری به عنوان حاکم یزد و در سال 1292 هجری قمری به عنوان حاکم فارس منصوب شد

در سال 1294 هجری قمری به عنوان حاکم مازندران منصوب شد

در سال 1297 هجری قمری وزیر بنایی دیوان اعلی شد و سال بعد یحیی خان به مشیر الدوله ملقب شد

و وزیر دادگستری شد

وی به عنوان فرستاده ویژه ناصرالدین شاه قاجار برای تبریک جشن بلوغ ولیعهد روسیه

با تشریفات تمام به دربار پطرزبورگ فرستاده شد و در همین سفر لقب " جناب اشرف " یافت

وی از سال 1303 هجری قمری تا 1305 هجری قمری وزیر امور خارجه شد

و بعد از آن به سمت وزیر در وزارت عدلیه و وزارت تجارت منصوب شد

که این دو شغل را تا هنگام مرگ در اختیار داشت

در کنار تمام مناصب سیاسی و حکومتی که داشت بعد از فوت برادرش میراز حسین خان سپهسالار

نظارت موقوفات وی از جمله مدرسه و مسجد سپهسالار به او سپرده شد

کرزن می نویسد : کار ناتمام بزرگترین مسجد و مدرسه در تهران پس از سپهسالار

بر عهده یحیی خان قرار گرفت

در سال 1309 هجری قمری در سن 62 سالگی فوت کرد جسد او را از تهران به مشهد منتقل کردند

و در کنار آرامگاه برادرش میرزا حسین خان سپهسالار در دار السعاده حرم امام رضا(ع)

یه خاک سپرده شد

وی همچنین داماد محمدشاه قاجار بود و با خواهر تنی ناصرالدین شاه قاجار یعنی عزت الدوله

ازدواج کرده بود

همچنین پسر ارشدش میرزا حسن خان در سال 1299 هجری قمری هنگامی که پدرش

ملب به مشیر الدله شد لقب قبلی پدرش بعنی معتمد الملک را به وی دادند

وی با قمر السلطنه دختر مظفر الدین شاه قاجار ازدواج کرد

و بعد از فوت پدرش تولیت مدرسه و مسجد سپهسالار را به عهده گرفت(35)

در اینجا بیان چند نکته ضروری است :

1_ در دوره قاجار القاب بسیار رایج در میان سیاستمداران بوده است

به نحوی که یک سیاستمدار ممکن بود چندین لقب داشته باشد

به همین لحاظ در ذکر افراد در منابع تاریخی مربوط به دوره قاجار

القاب از اسامی پیشی میگرفتند

چنانکه بسیاری از رجل سیاسی در دوره قاجاریه با القابشان شناخته می شدند

تا با اسامی اصلی و به همین لحاظ بیشتر القاب این افراد در منابع مکتوب دروه قاجار

سبت شده است تا اسم اصلی آنها

این در مورد میرزا یحیی شامبیاتی هم صادق است

وی نیز در منابع مکتوب گاهی به لقبش یعنی مشیر الدوله قزوینی ذکر شده است

2_ در دوره قاجار القاب مکانی مثل قزوینی بیانگر زادگاه یا محل سکونت بوده است

و ارتباطی با تبار افراد نداشته است

چنانکه میزرا یحیی شامبیاتی گاها تحت عنوان لقب قزوینی نامبرده شده

که این ارتباطی به تبار وی که از شامبیاتی های قاجار در استان گلستان و مازندران هستند ندارد

(لارم به ذکر است استان گلستان قبلا جزو استان مازندران بود که در چند سال اخیر تفکیک شدند)

حتی برای یکی از پسران وی به اسم عیسی خان شامبیاتی

ورقه تعرفه مامورین کشوری از طرف وزارت داخله در عهد قاجار صادر می شود

که اشاره به تبار خاندان آنها و انتسابشان به طایفه شامبیاتی دارد

3_ در منابع دوره قاجار هرجا اسم از افرادی تحت عنوان شامبیاتی آورده شد

منظور طایفه شامبیاتی قاجار است که گاهی بصورت کامل

یعنی شامبیاتی قاجار و گاهی بصورت شامبیاتی ثبت شده اند

4_ خاندان عابدین بیگ پس از سالها زندگی و استقرار در قزوین

ارتباط خود را با محل اصلی استقرار طایفه شامبیاتی قاجار

یعنی محدوده استان گلستان و مازندران کنونی قطع نکردند

و املاک خود را در آن منطقه حفظ نمودند به نحوی که امروزه

در مناطق مذکور جزو ملاکین مشهور هستند

5_ لازم به ذکر است با برچیده شدن سلسله قاجار و روی کار آمدن سلسله پهلوی

و سیاست ضدقاجار که سلسله پهلوی در پیش گرفته بود

بسیاری از افراد طایفه شامبیاتی قاجار مجبور شدند کلمه قاجار را حذف

و با نام خانوادگی شامبیاتی و یا نام های خانوادگی دیگر شناسنامه بگیرند

تهیه شده در گروه تاریخ و فرهنگ ایل بزرگ بیات(بایات)

نوشته محمدرضا احمدی بیات

پانویس :

1_ (نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ ص 208)

2_ (نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ص 59)

3_(اینانچ،2002،ص810_811)(شرف الدین علی یزدی،ج2،ص1034_1039،

1045_1048؛1087)

4_ (مقریزی، احمد، السلوک، ج۶، ص118-181-184-219-296-478،
به کوشش عبدالقادر عطا، بیروت، ۱۹۹۷م.)

5_ (John Malcom, History of Persia, London ۱۸۲۹ ج‌۲، ص‌۶۶/

باکیخانف، عباسقلی، گلستان ارم، ج۱، ص۲۲۰، چاپ مهدی کریمی، تهران ۱۳۸۲ش/

محمد حسن اعتمادالسلطنه، ‌مرآت‌البلدان، ج‌۱، ص‌۶۴،

چاپ عبدالحسین نوائی و میرهاشم محدث، تهران ۱۳۶۷ش)

6_ (تاریخ قزلباشان، چاپ میرهاشم محدث، ج۱، ص‌۵۶، تهران۱۳۶۱ش/

باکیخانف، عباسقلی، گلستان ارم، ج۱، ص‌۲۲۱، چاپ مهدی کریمی، تهران ۱۳۸۲ش)

7_ (اصفهانی، محمد معصوم‌ بن خواجگی، خلاصةالسیر، ج۱، ص‌۳۱۹، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۸ش)

8_ ( اصفهانی، محمد معصوم‌ بن خواجگی، خلاصةالسیر، ج۱، ص۳۲۰، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۸ش)

9_ (شیبانی ، 37)(خورموجی ص 3)(قائم مقام ص 403-404)

10_ (سپهر، محمد تقی لسان الملک، ناسخ التواریخ، به اهتمام، جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، ۱۳۷۷، ج۱، ص۳۷)

11_ (خورموجی، محمدجعفر، حقایق‌الاخبار ناصری، ج۱، ص‌۳، چاپ حسین خدیوجم، تهران ۱۳۶۳ش/

سلطان هاشم‌میرزا، زبور آل‌داود، ج۱، ص‌۷۲، چاپ عبدالحسین نوایی، تهران ۱۳۷۹ش/

صدیق‌الممالک شیبانی، میرزاابراهیم، منتخب‌التواریخ، ج۱، ص‌۳۷، تهران ۱۳۶۶ش)

12_ (جهانسوز، رضا، تاریخ بنیان قاجار، تهران، بی نا، ۱۳۲۳، ص۱۴)

13_ (جهانگیر، میرزا، تاریخ نو، به سعی: عباس اقبال، تهران، کتابخانه علی اکبر علمی و شرکا، ۱۳۲۷، ص۲۴)

14_ (رجوع به مجمل التواریخ گلستانه ص 21 - 22 شود)

15_ (گرمرودی، میرزا فتاح خان، مترجم، فتح الدین فتاحی، تهران، کتابخانه مستوفی، ۱۳۷۰، ص۴۲)

16_ (غفاری کاشانی، ابوالحسن، ‌گلشن مراد، ج۱، ص‌۱۰۹، چاپ غلامرضا طباطبائی‌مجد، تهران ۱۳۶۹ش/

ساروی، محمد فتح‌الله، تاریخ محمدی، ج۱، ص‌۴۵، چاپ غلامرضا طباطبائی‌مجد، تهران ۱۳۷۱ش)

17_ (ساروی، محمد فتح‌الله، تاریخ محمدی، ج۱، ص‌۴۷ـ۴۸، چاپ غلامرضا طباطبائی‌مجد، تهران ۱۳۷۱ش/

ساروی، محمد فتح‌الله، تاریخ محمدی، ج۱، ص۵۳ـ۵۴، چاپ غلامرضا طباطبائی‌مجد، تهران ۱۳۷۱ش/

ساروی، محمد فتح‌الله، تاریخ محمدی، ج۱، ص۶۸، چاپ غلامرضا طباطبائی‌مجد، تهران ۱۳۷۱ش/

ساروی، محمد فتح‌الله، تاریخ محمدی، ج۱، ص۹۹، چاپ غلامرضا طباطبائی‌مجد، تهران ۱۳۷۱ش/

مستوفی، عبدالله، شرح زندگانی من، ج‌۱، ص‌۱۰۴، تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه، تهران ۱۳۷۱ش)

18_ (تاریخ تهران/حجت بلاغی/جلد 2)

19_ (شیبانی ، 37)(خورموجی ص 3)(قائم مقام ص 403-404)

20_ (گرگان‌نامه، چاپ مسیح ذبیچی، ج۱، ص‌۲۴۲ـ۲۴۸، تهران۱۳۶۳ش/

لوئی ‌رابینو، هایسنت، سفرنامه مازندران و استرآباد، ج۱، ص‌۳۷، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران ۱۳۴۳ش/

لوئی ‌رابینو، هایسنت، سفرنامه مازندران و استرآباد، ج۱، ص۱۰۹، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران ۱۳۴۳ش/

span class=/spanلوئی ‌رابینو، هایسنت، سفرنامه مازندران و استرآباد، ج۱، ص۱۱۵، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی،

تهران ۱۳۴۳ش/

لوئی ‌رابینو، هایسنت، سفرنامه مازندران و استرآباد، ج۱، ص۱۲۳، ترجمۀ غلامعلی وحید مازندرانی، تهران ۱۳۴۳ش)

21_(صولت نظام‌قورخانچی، محمدعلی، نخبه سیفیه، ج۱، ص‌۳۳، چاپ منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران ۱۳۶۰ش/

مقصودلو وکیل‌الدوله، حسینقلی‌، مخابرات استرآباد، ج۱، ص۵۴۰، چاپ ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت، تهران ۱۳۶۳ش/

مقصودلو وکیل‌الدوله، حسینقلی‌، مخابرات استرآباد، ج۱، ص۵۹۵، چاپ ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت، تهران ۱۳۶۳ش)

22_ (فهرست نام حکمرانان و استانداران کرمانشاهان، در باغ هزار گل: تذگرهٔ سخنوران استان کرمانشاهان، به

کوشش فرشید یوسفی، تهران: فرهنگخانهٔ اسفار، ۱۳۷۰؛ صص ۷۸۷-۷۸۳)

23_ (تاریخ ذوالقرنین نوشته خاوری شیرازی ص212-221-226-241)

24_ (تاریخ ذوالقرنین نوشته خاوری شیرازی ص209-223-225-238)

25_ (تاریخ ذوالقرنین نوشته خاوری شیرازی ص 230_236_252_253)

26_ (مقاله محمدعلی میرزا دولتشاه «دولت و شاهی مستقل» نویسنده رامین یلفانی)

(مقاله بررسی و مطالعه مسائل جغرافیای سیاسی و امنیتی استان کرمانشاه

قسمت کرمانشاه در زمان قاجاریه)

27_ (مقاله معرفی یک کتابچه دستور العمل نویافته/قسمت خوانین قاجار/بساتین اخبار المخطوطات)

28_ (تاریخ عکاسی استرآباد و گرگان از دوره قاجار تا معاصر نوشته علیرضا شهابی)

29_ (رجوع شود به کتاب مشاهیر مدفون در حرم رضوی ج4 ص 471)

30_ (ساسانی، خان مللک، سیاستگران دوره قاجار، ص۶۰- ۵۹.)

(رجوع شود به کتاب مشاهیر مدفون در حرم رضوی ج4 ص 471)

(محمدحسن خان اعتماد السلطنه :صدر التواریخ/260-263؛ مسعود میرزا ظل)

31_ (اعتماد‌السلطنه، محمدحسن‌، صدر التواریخ، ص۲۶۳)

32_ (محمود، محمود، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس، ج۳، ص۹۰۸ – ۹۰۹)

33_ (ساسانی، خان ملک، سیاستگران دوره قاجار، ص۹۲)

34_ (رجوع شود به کتاب مشاهیر مدفون در حرم رضوی ج4 ص 477)

35_ (رجوع شود به کتاب مشاهیر مدفون در حرم رضوی ج4 ص 471-477)

طایفه شامبیاتی قاجار ایل بیات ایل قاجار مسجد سپهسالار میرزا حسین خان سپهسالار میرزا یحیی مشیر الدوله

محمد دوشنبه 4 مرداد 1400 ساعت 18:38

0 نظر

مناطق بیات نشین

مناطق بیات نشین

در این مطلب به مناطقی می پردازیم که بیات ها در آنجا زندگی میکنند
لازم به ذکر است در مطلبی که خواهید خواند عباراتی چون
" بیات ایل اینانلو " را مشاهده خواهید نمود باید توضیح دهم
که ایل بیات(بایات) یکی از 24 ایلات ترک اوغوز است که
در زمان سلجوقیان به همراه دیگر طوایف ترک غز به غرب
رودخانه جیحون و فلات قاره ایران وارد شدند که مدتی بعد
بنا به عواملی دچار فروپاشی گردیدند و طوایف مختلف آن
در نقاط مختلف پراکنده گردیدند اکثریت این طوایف
بصورت مستقل به زندگی خویش ادامه دادند ولی تعداد
اندکی از طوایف بیات به اتحادیه های ایلیاتی
جدید التاسیسی مانند ایل ایناللو تشکیل گردیدند پیوستند
ایران :
استان فارس :

1_ بیات آغ اولی :

محل زندگی : شیراز

بیشترشان دارای نام خانوادگی بیات می باشند

در شیراز در محله بیات در نزدیکی حرم حضرت شاهچراغ (ع) ساکن هستند

تعدادی هم در محله لب آب شیراز ساکن شده اند

البته در سالهای اخیر تعداد زیادی از آنها در دیگر نقاط شیراز زندگی می کنند

3_ بیات بردی : گروهی از ترکان بیات در حدود سال

785 هجری قمری در شیراز در همسایگی مسجد بردی ساکن بودند

مسجد بردی نام مسجدی قدیمی در محله قصر الدشت شیراز است

این گروه از بیات ها به دلیل ساکن شدن در کنار مسجد بردی

به بیات بردی مشهور گردیدند این گروه از بیات ها قدیمیترین

گروه از ترکان بیات در شهر شیراز هستند و در زمان حافظ از منطقه کرمان

به شیراز آمدند فرزندان آنها امروزه

قادر به تکلم به زبان ترکی نیستند و با بهم خوردن بافت قدیمی

محله قصر الدشت طی سالهای اخیر در نقاط مختلف شیراز پراکنده گردیدند

4_ بیات مستعلی بیگ :

محل زندگی : شهرک رکن آباد شیراز (اکبر آباد دروازه قرآن) ، روستای شیخ عبود در بیضا

شهرک سعدی شیراز/ روستای باجگاه نزدیک شیراز/ محله باغناری شیراز

/ اقلید در دشت بکان در شهرک صفی خانی/ چندین روستا در سیمکان

/ منطقه میمند در روستاهای چنار سوخته ، زنجیران (شهرک زنجیران) ،

دهستان خواجه ای ، موک ( شهرک موک ) و چندین روستای دیگر

قسمتی از آنها در استان های اصفهان و کهگیوله و بویر احمد به شرح زیر

ساکن می باشند

( روستاهای بید زرد و سربیشه در منطقه باشت گچساران و

شهر علامه مجلسی در نزدیکی شهر اصفهان، شهرضا ، دهاقان و شهر منظریه)

بیشترشان دارای نام های خانوادگی : کرمی/ اسفندیاری بیات/ بیاتی اکبر آبادی/

بیات اکبر آبادی/

خان احمدی سعدی/ بیات سعدی/ احمدی سعدی(فرزندان راه خدا ترک)

/ غلامی نبی زاده/ احمدی عمله/ محمدی / بیات

گروهی نیز در استان اصفهان در مناطق اطراف شهرضا چون قصر چم ،

جرم افشارکهرویه و مهدیار ساکن شدند

و چون در جوار ایل نفر زندگی می کنند

متاسفانه به اشتباه به بیات نفر معروف شده اند

به علاوه بیات هایی که در زیر نام برده می شوند از بیات های مستعلی بیگ

بوده اند که در زمان حمله سپاه قاجار به سمیرم و جنگ در کهرویه در سال 1204 هجری قمری

برای حفظ جان پراکنده شده اند متاسفانه اکثرا اطلاعی ندارند از

طایفه بیات مستعلی بیگ هستند

ـ بیات اسلاملو که در منطقه بند بهمن شهرستان کوار و روستای قره باغ

ساکن شده اند

ـ بیات کشکولی :

این طایفه از بیات مستعلی بیگ به طایفه کشکولی ملحق شدند

از روستای تل خالی متعلق به دهستان کاکان در استان

کهگیوله و بویر احمد تا نزدیکی شهر اردکان(سپیدان) در استان فارس

بصورت پراکنده زندگی می کنند که ییلاقشان می باشد

(به نقل از کتاب تاریخ قوم بیات نوشته نادر بیات)

و تعدادی از آن ها در روستای میشان بخش ماهور میلاتی

شهرستان نور آباد ساکن هستند که ظاهرا قشلاقشان می باشد

ـ در روستای قره خان در منطقه شمال فتح آباد در

مرودشت گروهی از بیات های مستعلی بیگ ساکن می باشند

بخشی از آن ها نیز در روستای میان قلعه مرودشت ساکن هستند

تعدادی از بیات های روستای میان قلعه بعدا به روستای

بنی یکه واقع در بخش درودزن شهر مرودشت مهاجرت نموده اند

لازم به ذکر است در منابع تاریخی عشایر استان فارس از کوچ گروهی

از بیات های مستعلی بیگ سخن به میان آمده است که ییلاق را در دشت مرودشت

و رامجرد می گذرانده اند و قشلاق را در منطقه جره یا به نقلی دیگر

در اطراف فسا و از طایفه بیات مستعلی بیگ هستند

_ روستای آب باریک از توابع شهر اقلید که به آب باریک چهاردانگه

سرحد هم معروف است و روستای نظام آباد از محلهای استقرار

بخشی از طایفه بیات مستعلی بیگ بوده است و مالک این روستاها بوده اند

گویا از این روستاها مهاجرت نموده اند و در تهران ساکن شده اند

_ بخشی ازطایفه بیات مستعلی بیگ در مرکز شیراز ساکن هستند و

به بیات شی بازاری یا بیات شیب بازاری مشهورند آن ها

در محله نارنجستان قوام در جایی به اسم شیب بازار ساکن گردیدند

که به این لحاظ به بیات شیب بازاری مشهورند

گروهی نیز در روستای قره بولاغ فسا ، شهر فسا و روستای فسارود در

اطراف شهر داراب و چندین روستای دیگر ساکن هستند

در سال 1820 میلادی رحیم خان نامی از طایفه بیات

کلانتر(رییس) ایل ایناللو در منطقه فارس شد و پس از مرگ او

پسرش معصوم خان و پس از آن عباسقلی خان فرزند

معصوم خان بیات رییس ایل ایناللو گردیدند

_ روستای بیات آباد : در حوالی آباده و صغاد قرار دارد و از ترکان

طایفه بیات مستعلی بیگ هستند

به علاوه تمام بیاتهای استان چهار محال و بختیاری ، بیات های استان کهگیوله و بویر احمد

بیات های بخش لنجان اصفهان

بیات های کنگاور در کرمانشاه ، بیات های منطقه کمره خمین ، منطقه اسدآباد افشار

و بیات های قزوین از بیات های مستعلی بیگ هستند که از سال 1204 هجری قمری

از سمیرم به سمت این مناطق رفته اند

استان کهگیوله و بویر احمد :
1ـ بیات مستعلی بیگ :
محل زندگی : منطقه باشت گچساران در روستاهای بیدزرد و سربیشه

دارای نام خانوادگی احدی عمله ، محمدی هستند
ـ بیات کشکولی :
بخشی از طایفه بیات مستعلی بیگ به طایفه کشکولی پیوستند
از روستای تل خالی متعلق به دهستان کاکان در استان
کهگیوله و بویر احمد تا نزدیکی شهر اردکان(سپیدان) در استان فارس
بصورت پراکنده زندگی می کنند که ییلاقشان می باشد
(به نقل از کتاب تاریخ قوم بیات نوشته نادر بیات)
و تعدادی از آن ها در روستای میشان بخش ماهور میلاتی
شهرستان نور آباد ساکن هستند که ظاهرا قشلاقشان می باشد
استان اصفهان :
1_ بیات مستعلی بیگ :
محل زندگی : شهر علامه مجلسی در نزدیکی اصفهان ، شهرضا ، دهاقان و شهر منظریه

گروهی از بیات های مستعلی بیگ در اواسط دوره قاجر در روستاهایی چون کهرویه ،

مهیار ،جرم افشار ،قصر چم باقی ماندند و چون در جوار ایل نفر زندگی می کنند

متاسفانه به اشتباه به بیات نفر معروف شده اند

و خودشان هم بی اطلاع هستند که از طایفه بیات مستعلی بیگ هستند

_ بیات های روستای لایبید و مناطق اطراف آن در بخش باغ بهادران از
منطقه لنجان اصفهان که دارای نام خانوادگی ایزدی می باشند

وهمینطور بیات های روستاهای منطقه کردعلیا و میر آباد در تیران و کرون

از طایفه بیات مستعلی بیگ هستند

در سال 1204 هجری قمری بخشی از بیات های مستعلی بیگ از سمیرم اصفهان

به این مناطق آمدند لازم به ذکر است بیات مستعلی بیگ شاخه ای از طایفه

بزرگ بیات اینانلو می باشد
2ـ بیات های منطقه چادگان در شمال غربی استان اصفهان اغلب دارای
نام خانوادگی بیات چادگانی و میرزایی هستند و بیات ایل ایناللو هستند
مانند روستاهای کمیتک و انالوجه بیات های منطقه چادگان و فریدن
به بیات های اینانلو معروف می باشند بخش دیگری از بیات های
ایناللو در بعضی از نقاط استان فارس ساکن می باشند
ـ منطقه فریدن : در منطقه فریدن نیز بخشی از طایفه بیات ها
سکونت دارند
در روستاهایی مانند قفر و دوشخراط و معروف آباد و
جمعیت هایی از بیات ها ساکن می باشند
بیات های منطقه چادگان و فریدن
به بیات های اینانلو معروف می باشند بخش دیگری از بیات های
اینانلو در بعضی از نقاط استان فارس و قره داغ آذربایجان ساکن می باشند
ـ در اطراف خوانسار نیز تعدادی روستا وجود دارد که دارای
جمعیت هایی از بیات ها می باشند
استان چهار محال و بختیاری :

تماما از طایفه بیات مستعلی بیگ هستند

که در سال 1204 هجری قمری از سمیرم اصفهان به این مناطق آمدند
_ شهرکرد : در منطقه غرب شهرکرد تعدادی از بیاتهای مستعلی بیگ
ساکن می باشند که دارای نام خانوادگی بیات و بیاتی می باشند
_ روستای خوی : گروهی از بیات های مستعلی بیگ در این روستا زندگی می کنند که
از فرزندان حبیب خان بیات می باشند و دارای نام خانوادگی حبیبی خویی می باشند
_ روستای اشکفتک یا اشگفتک : گروهی از بیاتهای طایفه بیات مستعلی بیگ در
این روستا ساکن می باشند که داری نام خانوادگی بیاتی می باشند

- در روستای مرغملک نیز گروهی از بیات های مستعلی بیگ زندگی می کنند

_ روستای ترکان جوانمردی منطقه لردگان :

از طایفه بیات مستعلی بیگ و از نوادگان علی صالح خان بیات هستند
_ روستای چالش تر (چالشتر) :
این روستا در شش کیلومتری غرب شهرکرد قرار دارد و تعدادی از طایفه بیات مستعلی بیگ
با نام های خانوادگی بیات و بیاتی و اجاق بیات در آنجا ساکن می باشند

_ منطقه سامان : تعدادی از بیات های طایفه بیات مستعلی بیگ در منطقه سامان

زندگی می کنند

_ ترکان بیات از طایفه بیات مستعلی بیگ که به ایل بختیاری پیوسته اند :

همانطور که قبلا توضیح دادم بعد از قتل و عامی که ایل قاجار در

سال 1204 هجری قمری در منطقه کهرویه و سمیرم از ترکان بیات کردند

گروهی از بیات ها به چهار محال و بختیاری رفتند و در آنجا ساکن شدند

امروزه اکثر بیات های طایفه مستعلی بیگ که در چهار محال و بختیاری

زندگی می کنند به زبان ترکی که زبان اجدادیشان است تکمل می کنند

اما تعداد اندکی از آنها دچار تغییر زبان شده فارس زبان

و تعدادی هم لر زبان شدند گروهی از بیات های طایفه بیات مستعلی بیگ

به ایل بختیاری پیوسند و در طایفه ای به اسم طایفه کورکور ادغام شدند

آنها از گذشته خویش بی اطلاع هستند و قادر به تکلم به زبان اجدادی

خویش نشده و لر زبان گشته اند برفی بیات آخرین خان آنها بود

که در زمان پهلوی می زیسته است

بخشی از طایفه کورکور امروزه در چهار محال و بختیاری و مقداریشان

در استان خوزستان زندگی می کنند
طایفه کورکور از سه تیره تشکیل شده است

1: آرلی 2: بیات 3: شاسه

تیره بیات آن که از بیات های مستعلی بیگ است ، همچنین شاسه به شاهسوند

مشهور است

و از ترکان شاهسونی بوده اند که همراه با بیات ها از حمله قاجارها جان سالم بدر برده و

به ایل بختیاری پیوسته اند آنها نیز مانند بیات ها دیگر قادر به تکلم به زبان ترکی نیستند

طایفه کورکور یکی از زیر شاخه های ایل هفت لنگ بختیاری و زراسوند میباشد.

همچنین جزء ایل دینارونی هم هست و در چهارمحال بختیاری در دیناران روستاهای عباس آباد

، گرده پینه ، روپینه و خوزستان در ایذه تخت کاشان و برآفتاب کاشکلی

و سرانبار و چهارقاش( روستای شهید سلحشور)

همچنین چند خانوار از این طایفه در تلخ آب نوترکی زندگی میکنند.

طبق نوشته های باقی مانده محل زندگی پیشینیان طایفه کورکور ایوه بوده

و به علت نامعلومی به منطقه کوهستانی تخت کاشان کوچ میکند و در نزدیکی چشمه تخت کاشان ، برآفتاب کاشکلی،

آب انبار یا سر انبار، دوبلوطان، چهارقاش، دره دزدان، چزرگی، خیمه گاه و لاگلزار سکونت میکند

و چون به دامداری مشغول بوده زمین کشاورزی و کوه برای کشت و علوفه خریداری میکند.

در طی سالیان تخت کاشان به چند روستا به نام های گردن طاقا، دم آب، سرتنگ، گله میشی، برد گپی، شره و چال بردر تقسیم شده است

_ همچنین گویا گروهی کوچک دیگری از طایفه بیات مستعلی بیگ در سال 1204 هجری قمری

به طایفه سرلک از ایل بختیاری می پیوندند و اکنون لر زبان شده و قادر به تکلم

به زبان ترکی نیستند آنان نیز از گذشته خویش کاملا بی خبر هستند

و چون اصالتا ترک هستند در طایفه سر لک بختیاری به " بیات وابسته " مشهور شده اند

احتمالا در روستاهای دهنوسرلکها و قلعه آشناخور زندگی می کنند

استان همدان :
1_ در روستای سیراوند و بعضی مناطق اسدآباد افشار تعدادی

از بیات های طایفه بیات مستعلی بیگ

که در سال 1204 هجری قمری از سمیرم اصفهان به این مناطق آمدند زندگی می کنند
2_ منطقه قهاوند نیز دارای تعدادی از خانوارهای بیات می باشد از جمله در روستای خیر آباد
3_ همچنین تعدادی از بیات ها از قرن ها قبل در شمال شهرستان ملایر
و قسمت هایی از نهاوند ساکن شده اند
مانند روستاهای بیاتان علیا و بیاتان سفلی از توابع شهرستان ملایر
همچنین روستای مانیزان
4ـ تویسرکان و منطقه رود آور نیز تعدادی بیات دارد
5ـ کبودر اهنگ نیز تعدادی بیات دارد
6ـ دشت میشان نیز تعدادی بیات دارد (پاپلی، 114)
7_ در روستای ورکش نیز تعدادی از بیات ها زندگی می کنند
8_ در روستای بابلقانی در دهستان جوزان شهر ملایر
گروهی از بیات ها زندگی می کنند لازم به ذکر است که بیشتر
بیات های همدان به زبان ترکی صحبت می کنند اما گروهی از آنها نیز
به دلیل ازدواج اجدادشان با اقوام غیر ترک زبان قادر به تکلم به زبان ترکی نیستند

9_ در منطقه قروه درگزین نیز تعدادی از بیات ها زندگی می کنند

که قبلا به ساوه کوچ می کردند

باید اشاره نمایم تعداد مناطق بیات نشین در استان همدان زیاد می باشد
که به آن ها اشاره نشد اما مواردی که در بالا گفته شده جمعیت نسبتا زیادی
از بیات ها را دارند
اما کانون و زیستگاه ویژه‌ای نیز داشتند که در برخی منابع «الوس‌بیات»
خوانده شده است و آن منطقۀ کزاز، کرهرود و انجدان در نزدیکی همدان بود
(اسکندربیک، 1/302، 2/741؛ افوشته‌ای، 38، 39، 488، 489؛ حسینی، 158؛ واله، 500)
بیات های استان همدان اغلب دارای نام خانوادگی بیات هستند
استان مرکزی :
1_ شهر اراک : تعدادی از بیات ها در انجا ساکن هستند و دارای نام خانوادگی
بیات می باشند و در اراک جزو خاندان های بنام می باشند
2_ ساوه و زرند دارای جمعیت زیادی از بیاتها می باشد و اکثرا دارای
نام خانوادگی بیات هستند بطور مثال روستای مراغه در بخش نوبران
، دهستان بیات در بخش نوبران شهر ساوه ، روستای مقصود آباد ،
شاهوردی خان بیات ریاست بیات های این منطقه را به عهده داشته است
و داستانی در مورد زندگی او بین مردم آن منطقه وجود دارد
که بسیار جالب می باشد
3_ کمیجان : تعدادی از بیات ها در آنجا ساکن می باشند
بطور مثال در روستای اسفندان
4_ روستای یاتان یا بیات یاتان : تعدادی از بیات ها در این روستا ساکن می باشند
5_ روستای چهار چشمه
6 ـ روستای قره بیات
7ـ روستای قشلاق بیات
8ـ روستای قشلاق بیات که گفته می شود در بخش کمره شهرستان
خمین قرار دارد از طایفه بیات مستعلی بیگ هستند

که در سال 1204 هجری قمری از سمیرم اصفهان به این منطقه آمدند
ظاهرا دو روستا به اسم قشلاق بیات در این استان وجود دارند
9_ یکی از مراکز مهم استقرار بیات ها در این استان
بخش کمره شهرستان خمین می باشد که می توان
به روستاهای قورچی باشی ، برجک ، دمنی ، مزرعه نو
قشلاق بیات ، لکان ، کمانکش ، دره و برفیان اشاره نمود
از جمله بزرگان آن ها می توان به رضاخان بیات و
عزیزالله خان بیات پسر بزرگ ایشان که از ملاکین
روستای لکان بودند و حاج تقی خان بیات که برادر
رضاخان بیات و از ملاکین روستاهای کمانکش ،
دره و برفیان بود اشاره نمود آن ها فرزند
خان باباخان بیات بودند، شخص خان باباخان بیات را
از نوادگان علی دوست خان بیات می دانند
روستای مزرعه نو در اواخر قرن دوازدهم هجری شمسی
توسط فرزندان آمحمد مهدی بیات به نامهای
آمحمد میرزا ، آخدا رحم و آرضا ساخته شد
در زمان آقا محمد خان قاجار بخشی از ترکان بیات از طایفه بیات مستعلی بیگ

در سال 1204 هجری قمری از سمیرم اصفهان به این مناطق آمدمد
به ریاست علی دوست خان بیات رهسپار منطقه خمین
و کمره خمین می شوند و در شهر خمین و منطقه کمره خمین
ساکن می شوند بیات های شهر خمین و منطقه کمره خمین را
از فرزندان این گروه از ترکان بیات می دانند
10_ روستای خلیل آباد خمین که عزیزالله بیات مالک آن بود
لازم به ذکر است خانوارهایی از طایفه بیات به صورت محدود و پراکنده
در دیگر نقاط استان مرکزی زندگی می کنند
استان آذربایجان غربی :
1ـ شهر ماکو : بخشی از بیات ها در این شهر ساکن می باشند که از دوران قدیم
دارای موقعیت اجتماعی ممتازی در این شهر بوده اند همچنین بخشی از آنها
در منطقه شوط ماکو زندگی می کنند
و دارای نام خانوادگی بیات ماکو می باشند
2ـ ارومیه : در 18 آبادی در ارومیه بیات ها زندگی می کنند (پاپلی، 114)
از میان این روستاها می توان به روستای بیات واقع در
دهستان باراندوزچای جنوبی اشاره کرد
همچنین تپه ای به اسم تپه بیات در بخش باراندوزچای قرار دارد
استان آذربایجان شرقی :
1ـ هشترود : از سکونت عده ای از بیات ها در این منطقه گفته شده است
از جمله می شود به روستای بیات هشترود اشاره نمود
2ـ میانه : از سکونت عده ای از بیات ها در این منطقه گفته شده است
(پاپلی، 114) مانند روستاهای بیات سفلی و بیات علیا در دهستان
اوچ تپه غربی بخش ترکمان چای شهرستان میانه
3ـ قره داغ : آورده‌اند که جمعی از آنان (که بیاضی و بیات خوانده شده‌اند) در
قراچه‌داغ (ارسباران) می‌زیستند و در 861ق/1457م در جنگ میان قراقویونلوها و
آق‌قویونلوها شرکت داشتند(همو، 263، 265، 273؛ سومر، اغوزلار، 225).

4_ بیات اینانلو : گروهی از بیات ها که در اتحادیه ایلیاتی اینانلو ادغام شده اند

هم اکنون در قره داغ زندگی می کنند
استان خراسان رضوی :
جمعیت زیادی از بیات ها امروزه در این استان زندگی می کنند از جمله
در شهر درگز و همچنین در اطراف شهرهای مشهد و نیشابور و بلوک معدن
زندگی می کنند در اطراف نیشابور در روستاهای فضل نیشابور ( بشر آباد،
فرخک ،...) و بینالود نیشابور ( تلی ، تیجان ،...) و گرماب نیشابور
و سبیان نیشابور و هم چنین در روستاهای فضل و درب قاضی
به خصوص در روستای عبدالله گیو از توابع بخش سرولایت شهرستان نیشابور

و در روستاهای چکنه ، خواجه آباد ، داوودلو

ینگجه ، بیدخت و کوه سخت جمعیت زیادی از بیات ها زندگی می نمایند

و در شهر نیشابور و قوچان خانوارهایی از بیات ها زندگی می کنند

اکثریت روستاهای ترک نشین اطراف نیشابور از ترک های بیات هستند
همچنین تعدادی از بیات ها در شهرستان کلات نادری و اطراف آن زندگی می کنند
روستایی به اسم کلاته بیات در دهستان زمج در بخش ششتمد در
شهرستان سبزوار وجود دارد که گویا از نسل ترک های بیات هستند
ولی ساکنان آن امروزه قادر به تکلم به زبان ترکی نیستند
همچنین گروهی از بیات ها در چناران و صفی آباد و
تربت حیدریه و مشهد زندگی می کنند
منطقه خَرْوْ (kharv) در بخش زبرخان نیشابور از دیگر مناطق تجمع
ترکان بیات می باشد همچنین روستایی به اسم بیات هم
در نزدیکی شهر درگز موجود است

در سبزوار و اطرافش تعدادی از بیات ها زندگی می کنند

همچنین در کلات نادری در جنوب شرقی کبودآهنگ در روستاهای

سیرزا ، قله زر و آغداش تعدادی از ترکان قوم بیات ساکن هستند

(مجموعه آثار قراگوزلو - بخش کلات نادری - ص 155 ، 156)

استان خراسان شمالی :
حضور گروهی از بیات ها مابین نیشابور تا شهرستان بجنورد
و از بجنورد تا اطراف شهر گرگان بصورت پراکنده گزارش شده است
استان زنجان :
1_ در شهر زنجان تعداد زیادی از بیات ها زندگی می نمایند که دارای
نام خانوادگی بیات می باشند
2_ روستای سردهات بیات جعفر از توابع بخش زنجانرود در شهر زنجان
3_ روستای باغلوجه بیات واقع در دهستان زنجانرود بالا
4_ روستای آغ بولاق
5_ روستای قزل تپه بیات واقع در دهستان زنجانرود بالا
6_ روستاهای قره آغاج ، قره کول و اندآباد سفلی واقع در بخش زنجانرود
7_ منطقه خدابنده : تعدادی از بیاتها در این منطقه زندگی می کنند
بطور مثال در روستاهای حسین آبادو آلنچه(آلنجه) در نزدیکی قیدار

استان ایلام :
1_ در شهر آبدانان طایفه ای از بیات ها زندگی می کنند که قرن ها قبل به آنجا
مهاجرت نموده اند و دیگر قادر به تکلم به زبان ترکی نمی باشند
2_ روستای بیات در نزدیکی شهر دهلران با توجه به نامش به احتمال زیاد
بیات ها نیز به آنجا مهاجرت نموده اند و اهالی آن امروزه قادر به تکلم
به زبان ترکی نمی باشند
3ـ روستای بیات از بخش موسیان شهرستان دشت آزادگان
(دشت میشان) ظاهرا از نسل ترکان بیات هستند و
اهالی آن امروزه قادر به تکلم به زبان ترکی نمی باشند
مشیر الدوله تبریزی(متوفی 1279) در شرح ماموریتش برای
تشخیص و تعیین مرزهای ایران و عثمانی از وجود روستای
بیات در حوالی پشت کوه لرستان سخن گفته است
منظور از پشتکوه لرستان منطقه ایلام امروزی می باشد
گفتن این نکته ضروری است که در منابع تاریخی از وجود حکومتی
کوچک متعلق به گروهی از ترک های بیات در منطقه پشتکوه لرستان
در حدود سال های 600 هجری قمری سخن به میان آمده است که
توسط شجاع الدین خورشید بن ابی بکر موسس حکومت
اتابکان لر کوچک از بین رفته است و بیات های مذکور از این منطقه
به دیگر مناطق می روند و پخش می شوند بیات های منطقه ایلام یا
بعضی از بیات ها در استان لرستان از بازماندگان این بیات ها می باشند
استان لرستان :
تعداد زیادی از بیات ها قرنها قبل به این منطقه کوچ نموده اند و دیگر قادر
به تکلم به زبان ترکی نیستند و خیلی از آنها دارای نام خانوادگی
بیات می باشند و در شهر های الیگودرز ، بروجرد، خرم آباد و بروجرد
و ازنا ساکن می باشند
از جمله می توان به روستای بیاتان سوخته در نزدیکی شهر بروجرد
روستای بیاتان از توابع بخش اشترینان شهر بروجرد
و همچنین روستای بیاتان از توابع بخش سیلاخور شهرستان دورود
اشاره نمود همچنین در اطراف ازنا در مناطقی مانند جاپلق و روستای
قشلاق بیات تعدادی زیادی بیات ساکن هستند همچنین
خاندانی از بیات ها در روستای مالیچه ازنا زندگی می نمایند
همچنین تعدادی از بیات ها در روستای عباس آباد از توابع ازنا ساکن هستند
لازم به ذکر است در منابع تاریخی قدمت سکونت بیات ها را در
منطقه جاپلق ازنا مربوط به دوره سلجوقیان دانسته اند اگر مطلب
فوق صحیح باشد می شود بیات های جاپلق(چاپلق) را اولین گروه از بیات ها
دانست که در فلات قاره ایران سکنی گزیده اند
روستای چمن سلطان واقع درشهر الیگودرز نیز جمعیت زیادی از
بیات ها را دارا می باشد
بیات های استان لرستان اغلب دارای نام خانوادگی بیات هستند
استان البرز :
ساوجبلاغ : تعدادی از بیاتها در منطقه ساوجبلاغ ساکن هستند
منطقه ماهدشت : تعدادی از بیاتها نیز در این منطقه زندگی می کنند
مانند بیاتهای روستاهای خاتونلر و راشته
در زمان حکومت شاه طهماسب دوم از سلسله صفویه
تعدادی از بیات های ساکن در شمال کشور عراق امروزی به شهر
ساوجبلاغ و همچنین حوالی تهران منتقل شدند بیشترشان در منطقه
سرولایت نیشابور ساکن گردیدند تعدادی هم در منطقه ساوه ساکن گردیدند
پدر تیلیم خان شاعر بزرگ ترک از این گروه از بیاتها می باشد
در آن زمان نادرشاه افشار نایب السلطنه شاه طهماسب دوم صفوی
بود و عملا حکومت او را اداره می کرد و هنوز اعلام پادشاهی نکرده بود
انتقال بیات ها از کرکوک توسط نادر قلی که نایب السلطنه بود انجام شد
این گروه از بیات ها به تیره بیات قارا اولی مشهور هستند
بنده اطلاعی ندارم که آیا بازماندگان آن ها در ساوجبلاغ و اطراف
تهران از نسب خود که به طایفه بیات می رسد اطلاع دارند یا خیر
استان تهران :
روستایی به اسم علی بیات در بخش ملارد شهرستان شهریار
وجود دارد که تعدادی از بیات ها در آنجا ساکن هستند

بیاتهای شهریار دقیق تر جنوب غربی شهریار از پارچه آبادیهای

معروف به قطعه چهار،بیدگنه ،قپچاق و اسفند آباد که حاج پاشا خان بیات و بردارانشون از

خانهای این مناطق بودند به گونه ای که یک پهنه بزرگ چند هزار هکتاری تحت سیطره شون

بوده است

در روستای قمصر واقع در بخش کهریزک شهر ری نیز تعدادی
از بیات ها حضور دارند در روستای خیرآباد ورامین هم تعدادی از بیات ها ساکن هستند
در زمان حکومت شاه طهماسب دوم از سلسله صفویه
تعدادی از بیات های ساکن در شمال کشور عراق امروزی به شهر
ساوجبلاغ و همچنین حوالی تهران منتقل شدند بیشترشان در منطقه
سرولایت نیشابور ساکن گردیدند تعدادی هم در منطقه ساوه ساکن گردیدند
پدر تیلیم خان شاعر بزرگ ترک از این گروه از بیاتها می باشد
در آن زمان نادرشاه افشار نایب السلطنه شاه طهماسب دوم صفوی
بود و عملا حکومت او را اداره می کرد و هنوز اعلام پادشاهی نکرده بود
انتقال بیات ها از کرکوک توسط نادر قلی که نایب السلطنه بود انجام شد
این گروه از بیاتها به تیره بیات قارا اولی مشهورند
همچنین تعدادی از افراد تیره بیات های شام در دوره قاجار
در محله عولادجان تهران ساکن گردیدند که هنوز کوچه شام بیاتی
در آن محله وجود دارد افراد این تیره از بیاتها از متحدین ایل قاجار بودند
بخش دیگر تیره شام بیاتی در استانهای گلستان ، مازندران ، گیلان
و همچنین در روستای بدشت شاهرود در استان سمنان ساکن هستند
یک گروه از تیره شام بیاتی ها به سمت منطقه کرمانشاه رفته اند و در
یکی از ایلات آن منطقه ادغام شده اند و در منطقه کرمانشاه به
به تیره شام بیاتی شناخته می شوند فرزندان آنها به دلیل ازدواج
اجدادشان با مردم آن منطقه قادرامروزه قادر به تکلم به زبان ترکی نیستند
دقیقا مشخص نیست این گروه از شام بیاتی ها در چه زمان و
به چه دلیلی به منطقه کرمانشاه رفته اند و در یکی از ایلات محلی
آن منطقه ادغام شده اند انشاالله اگر اطلاعات جامعتری به دست آورم
حتما آن را خواهم گذاشت
استان خوزستان :
مشیر الدوله تبریزی(متوفی 1279) در شرح ماموریتش برای
تشخیص و تعیین مرزهای ایران و عثمانی از پراکندگی بیات ها
در توابع شوشتر و دزفول خبر داده است(ص102)
همچنین از مشهورترین آثار بیات های دزفول قلعه ای بوده
که بر سر راه دزفول و عراق بوده است(نویدی ص101)
نادرشاه هنگامی که از عراق به سوی خوزستان می رفت
در این قلعه توقف کرد(استرآبادی ص223 )
ویرانه این قلعه امروزه در کشور عراق پابرجاست(لسترنج ص69_70)
دو روستا با نام های بیاتیون ارشد و بیاتیون آصف
در جنوب دزفول که امروزه به شهر دز آب یا امامشهر تغییر نام داده است
همچنین روستای البیات در دشت عباس خوزستان در کنار رودخانه
میمه که گروهی از بیات ها در آنجا بوده اند و آنجا را ترک کرده اند و
اکنون روستایی عرب زبان است البته بعضی از محققین بر این عقیده اند
که احتمال دارد ساکنین این روستا از نسل ترکان بیات باشند که در
اثر ازدواج با عرب زبانان دچار تغییر زبان شده اند به مانند
بیات های عراق که بیشترشان عرب زبان شده اند