بیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدبیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدتصویر نامه صولت الدوله قشقایی در مورد اجاق بیات مستعلی بیگ
تصویر نامه صولت الدوله قشقایی در مورد اجاق
بیات مستعلی بیگ
گفتن این نکته ضروری است که صولت الدوله قشقایی نامه را
با نام اصلی خویش یعنی اسماعیل قشقایی به تاریخ
12 ربیع الثانی 1351هجری قمری نوشته است
که موارد ذکر شده و عبارت" اجاق بیات که مشهور است "
در تصویر با خط قرمز مشخص شده است
صولت الدوله قشقایی و اجاق بیات مستعلی بیگ
صولت الدوله قشقایی و اجاق
بیات مستعلی بیگ
صولت الدوله قشقایی از معروف ترین ایلخانان قشقایی بوده است
که به علت مبارزاتش با ارتش انگلیس به او لقب سردار عشایر داده اند
در زمان او درگیری بین طایفه بیات مستعلی بیگ و یکی از طوایف
ایل قشقایی بر سر زمینهای آنها در منطقه ییلاقیشان در سمیرم
رخ می دهد که صولت الدوله نامه ای به خان طایفه مذکور می نویسد
و به مالکیت طایفه بیات مستعلی بیگ بر آن زمین ها اشاره می نماید
و همچنین در بخشی از نامه به اجاق بیات مستعلی بیگ در آن
زمینها اشاره می نماید
و از آن با عبارت " اجاق بیات که مشهور است " نام می برد
هم اکنون آن نامه در شیراز موجود می باشد و در لینک زیر تصویری از
نامه صولت الدوله قشقایی قرار داده شده است
گفتن این نکته ضروری است که صولت الدوله قشقایی نامه را
با نام اصلی خویش یعنی اسماعیل قشقایی به تاریخ
12 ربیع الثانی1351 هجری قمری نوشته است
موارد ذکر شده در تصویر با خط قرمز مشخص شده است
تصویر نامه صولت الدوله قشقایی در مورد اجاق بیات
مستعلی بیگ
گفتن این نکته ضروری است که صولت الدوله قشقایی نامه را
با نام اصلی خویش یعنی اسماعیل قشقایی به تاریخ
12 ربیع الثانی 1351هجری قمری نوشته است
که موارد ذکر شده و عبارت" اجاق بیات که مشهور است "
در تصویر با خط قرمز مشخص شده است
رسم اجاق در بیات ها و ستاره های ترکی
رسم اجاق در بیات ها و ستاره های ترکی
در این مطلب به بررسی رسم اجاق در هنگام مراسم ازدواج
در طوایف مختلف بیات می پردازیم :
1_ بیات ها دراستان فارس و منطقه باشت
گچساران
بیات ها در استان فارس و منطقه باشت گچساران رسم
مربوط به اجاق را در هنگام ازدواج مانند دیگر طوایف ترک
برگزار می نمایند که به صورت زیر می باشد :
در خانوارهای ترک عروس وقتی می خواهد از خانه پدر
به خانه داماد برود سه بار به گرد اجاق پدر می چرخد و مقداری از
خاکستر اجاق را به همراه نان به کمر می بندد تا زندگی پر برکتی
داشته باشد
2_ بیات های روستای سیراوند در منطقه اسدآباد همدان
گروهی از بیات ها در روستای سیراوند در منطقه اسد آباد همدان ساکن
شده اند که آنها رسم مربوط به اجاق را در هنگام ازدواج به صورت دیگری
برگزار می نمایند که در زیر بیان می شود :
بیاتها رسومی در عروسیها دارند که در میان سایر مردم روستا و همچنین سایر ترکهای منطقه دیده نمی شود در پایان عروسی مسابقه ای ترتیب داده می شود که بیشتر جوانان روستا که از آمادگی بدنی بر خوردارند شرکت می کنند به اینصورت که داماد با ساز و دهل به محلی تخت و هموار میرود در آنجا با طناب شکلی شبیه به گل شش برگ یا ستاره شش پر بر روی زمین توسط ریش سفید طایفه ساخته می شود که به آن اوجاق یا بیات اوجاقی گفته میشود} زمانی که این ایل در ترکستان می زیسته بدین صورت که داماد وسط پره های آن ستاره و یا گلبرگ آن گل را بوسیده و در مرحله آخر وسط آن را نیز بوسیده و دستش را بالا می برد و سپس گروهی از جوانان که حدود 400متر دور تر در یک صف ایستاده اند با بالا رفتن دست داماد یا کوره کن با صدای قاچ (بدو) که در گذشته از صدای تیر استفاده می شد به سمت اوجاق که داماد در نزدیک آن است می دوند و شخصی که اول به خط پایان برسد یک خروس چاق و چله از داماد به صورت هدیه و پیشکش دریافت می کند و نفر دوم و سوم هم به تناسب پارچه یا دستمال و هدیه دیگری دریافت می کنند که این مراسم با شور و هیجان خاصی بر پا میشود گفته می شود در گذشته به صورت مسابقه سوارکاری با اسبهای ترکمنی ایل بیات بوده واکنون به علت یکجا نشینی این طایفه و نبود اسب به صورت مسابقه دو برگزار میگردد.
مطلب فوق برگرفته از وبلاگ زیر به نویسندگی آقای مجید بیاتی
می باشد
http://www.asadabadsiravand.blogfa.com/?p=3
3_ بیات های روستای خوی در نزدیکی شهرکرد
زمانی با دوستی به اسم آقای حبیبی خویی آشنا گردیدم که آنها نیز از
بیات ها هستند که گویا جدی به نام حبیب بیات داشته اند
آنها به علت گذر زمان و دوری از دیگر مردم ترک زبان قادر به تکلم
به زبان ترکی نیستند ولی جالب این است که رسم اجاق را هنوز
به هنگام ازدواج برگزار می نمایند چنانکه مانند بیات های روستای
سیراوند اقدام به رسم شکل ستاره چند پر می نمایند که عروس
به اطراف آن می گردد و نمادی از اجاق ایل بیات می باشد
گفتن این پرسش ضروری است که این ستاره چند پر چگونه
و از کجا به رسم اجاق بیاتهای روستای سیراوند و روستای خوی
راه یافته است ؟
آیا اجاق ایل بیات به این شکل در زمانهای بسیار قدیم
ساخته می شده است
که در میان بیاتهای این دو روستا باقی مانده است؟
یا صرفا نمادی از خورشید به عنوان زاینده نور و گرما به عنوان
نماد اجاق بیات است؟
یا ستاره را به عنوان نماد اجاق بیات گرفته اند؟
جالب است بدانید در شجره نامه طوایف ترک اوغوز که در
کتاب دیوان لغات الترک نوشته محمود کاشغری آمده است
جد اعلای ترکان بیات(بایات) به شخصی به اسم بایات می رسد
که او هم فرزند گون خان(یعنی خورشید خان) است
گفتن این نکته خارج از لطف نیست که بدانید در باور ترکان باستان
جهان به دور ستاره قطبی می چرخیده است
که احتمالا علت اهمیت ستاره قطبی برای آنان در کمک گرفتن
از آن برای مسیریابی بوده است پس احتمال اینکه این
شکل ستاره که توسط ترکان بیات سیراوند و خوی ساخته می شود
اشاره به ستاره قطبی باشد زیاد می باشد
در قدیم ستاره هشت پر از علایم مورد علاقه ترکها بوده است
آقای زائور حسن اف در کتاب " سکیف های امپراطور "
دلیل علاقه و شکل گیری ستاره هشت پر را ریشه در آیین کهن
ترکهای آسیای میانه و قبل از تشرف آنها به دین مبین اسلام می داند
ستاره هشت پر در قالی های ترکی و در کاشی کاری آثار تاریخی
ساخته شده به وسیله سلسله های ترک زیاد دیده می شود
در زیر یک قالی ترکی بافته شده در منطقه شیروان در کشور آذربایجان
با ستاره های هشت پر و هچنین یک کاشی به شکل ستاره هشت پر
را مشاهده می کنید
امروزه ستاره هشت پر در پرچم کشور جمهوری آذربایجان هم وجود دارد
اما ستاره پنج پر هم در کاشی کاری ابنیه تاریخی که در زمان
سلسله های ترک ساخته شده اند هم دیده می شود
محققین بر این باورند که
ستاره پنج پر از ستاره هشت پر اقتباس شده است
در قرن هجدهم دولت عثمانی تصمیم به انتخاب یک پرچم ملی گرفت.
این پرچم انتخابی ,در سال 1793 ,ستاره ای هشت گوشه و هلال ماه داشت.
در سال 1844,در دوره تنظیمات , ماه و ستاره پنج پر به عنوان پرچم ترکیه انتخاب شد
4_ بیات های چمن سلطان
لازم به ذکر است که بیات های منطقه چمن سلطان تا دوران قاجار
رسم اجاق را اجرا می کردند5_ بیات های اشکفتک
بیات های منطقه اشکفتک در مجاورت شهرکرد در استان
چهارمحال و بختیاری در گذشته این رسم را اجرا می کردند
اجاق بیات
اجاق بیات
در این مطلب به معرفی اجاق پرداخته و همچنین توضیحی در مورد
اجاق بیات مستعلی بیگ و اجاق مربوط به دیگر طوایف بیات می دهم
ابتدا بهتر است بدانیم جایگاه اجاق در میان ترکهای غزتبار چیست
اجاق در اصل در ترکی به معنای محل آتش می باشد
که از کلمه اوت یا اود به معنی آتش و پسوند اق تشکیل شده است
( اوت/اود+ اق) که معنی محل آتش می دهد و
در اثر تغییرات زبانی به شکل اجاق در آمده است اما
معنای دیگری نیز دارد که به معنای کانون و سرچشمه می باشد
چنانکه در طوایف ترک اشخاص را به اجاقشان قسم می دهند
اما اجاق به جز ارزش معنوی که دارد نماد بیرونی هم دارد
محلی را که هر خانوار در آن آتش روشن می کند
و نان می پزد با توجه به اینکه نان در ایل بیات جایگاه ویژه ای
دارد اجاق آن خانوار می گویند که نماد برکتی است که خداوند
به آن خانواده عنایت فرموده است
چنانکه در خانوارهای بیات وقتی عروس می خواهد از خانه پدر
به خانه داماد برود سه بار به گرد اجاق پدر می چرخد و مقداری از
خاکستر اجاق را به همراه نان به کمر می بندد تا زندگی پر برکتی
داشته باشد همچنین اجاق بعضی خانوارها و طوایف
در میان ترکان دارای شهرت بیشتری است از جمله این اجاقهای
مشهور اجاق مستعلی بیگ بیات است
که در منطقه سمیرم
در پشت روستای هوک در استان اصفهان که محل ییلاق بسیاری
از طوایف ترک می باشد قرار دارد
باور به این اجاق ها در بین طوایف ترک چنان قوی بوده و هست که
گاهی برای درمان بیماری خود از خاکسترهای باقیمانده آن می خوردند
و حتی برای حل مشکل خود خداوند را به این
اجاقهای معروف قسم میدادند
اهمیت اجاق در میان ایلات ترک چنان والاست که استاد بزرگ
محمد بهمن بیگی کتابی تحت عنوان " به اجاقت قسم "
را به نگارش در آورده اند
در ادامه به معرفی بیشتر اجاق مستعلی بیگ بیات می پردازیم
مستعلی بیگ نام یکی از خان های معروف اینطایفه بوده است
که هم اکنون اجاقی از او در سمیرم
در پشت روستای هوک به یادگار مانده است
که در میان طوایف ترک دارای حرمت زیادی است در باب علت حرمت
این اجاق در میان طوایف ترک نقل های زیادی است
مهمترین آن گفته شده است که:
گویا در سالی افراد این طایفه که در نزدیکی اجاق نام برده
اتراق کرده بودند در اثر سرمای ناگهانی هوا
و نبود آتشی گرم کننده اذیت می شوند و آتشزنه ای هم
نداشتند که از آن استفاده نمایند
از مستعلی بیگ تقاضای چاره ای می نمایند که
مستعلی بیگ می گوید خاکسترهای مربوط به
آتش بجای مانده از سال قبل را بهکناری بزنند
آنها از این حرف مستعلی بیگ تعجب می کنند
اما مستعلی بیگ دوباره حرف خود را تکرار می نماید و
آنها با ناباوری خاکسترهای مربوط به سال قبل را کنار
میزنند و می بینند
هنوز مقداری آتش در خاکسترهای آن باقی است و با استفاده
از آن آتش بزرگی درست می نمایند
در بین طوایف ترک اجاق بیات مستعلی بیگ به عنوان
تنها اجاقی که همیشه روشن است مشهور بوده است
البته من از یکی از بیاتهای تیره مستعلی بیگ که
ساکن منطقه باغناری شیراز بودند شنیدم بعد از سکونت گروهی
از افراد طایفه بیات مستعلی بیگ در منطقه باغناری شیراز
پدربزرگشان در منزل خویش اجاقی برپا کرده بودند که در نزد اهالی
ترک منطقه باغناری شیراز دارای احترام زیادی بود که آن نیز متاسفانه
به دلیل ساخت و ساز منزل از بین رفته است
و در ادامه به معرفی دیگر اجاق های بیات می پردازیم :
بیات های روستای اشکفتک یا اشگفتک :
روستای اشگفتک یا اشکفتک نیز در غرب شهرکرد قرار دارد و
طایفه ای ازایل بیات نیز در آنجا سکونت دارند آنها نیز در گذشته
در روستایشان اجاق بیات داشته اند
بیات های روستای یاتان :
ابتدا به معرفی روستای یاتان بپردازم روستای یاتان روستایی در نزدیکی
شهر ساوه در استان مرکزی می باشد
به مانند مورد قبل چندی قبل نوشته ای از یکی از افراد
این روستا را در جایی خواندم که اصالتشان طبق گفته
اجدادشان به ترکهای بیات می رسید
طبق گفته ایشان در آن روستا هم اجاق بیات داشته اند که
آن نیز به مرور زمان از بین رفته است
بیات های منطقه سرولایت :
اجاقی از ترکان بیات در نزدیکی روستای چکنه در بخش سرولایت
از شهرستان نیشابور قرار دارد که در مجاورت روستای چکنه در
محلی به اسم " دره اجاق چکنه " می باشد
دره اجاق با طبیعت زیبا و سرسبز همراه با رودخانه دائمی
در طول سال همه ساله پذیرای گردشگران متعددی از سراسر
نقاط خراسان رضوی و شمال بوده و
از نقاط جاذب گردشگری شهرستان نیشابور محسوب می گردد.
لازم به ذکر است اهالی منطقه سرو لایت نیشابور و
روستای چکنه از ایل ترک بیات هستند
تصویر نامه صولت الدوله قشقایی در مورد اجاق
بیات مستعلی بیگ
گفتن این نکته ضروری است که صولت الدوله قشقایی نامه را
با نام اصلی خویش یعنی اسماعیل قشقایی به تاریخ
12 ربیع الثانی 1351هجری قمری نوشته است
که موارد ذکر شده و عبارت" اجاق بیات که مشهور است "
در تصویر با خط قرمز مشخص شده است
تصویر زیر متعلق به اجاق بیات در " دره اجاق چکنه " در نزدیکی روستای چکنه
واقع در بخش سرولایت شهرستان نیشابور می باشد
