بیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشدبیات مستعلی بیگ
در مورد ایل بیات و تبار بیات ها می باشداجاق بیات
اجاق بیات
در این مطلب به معرفی اجاق پرداخته و همچنین توضیحی در مورد
اجاق بیات مستعلی بیگ و اجاق مربوط به دیگر طوایف بیات می دهم
ابتدا بهتر است بدانیم جایگاه اجاق در میان ترکهای غزتبار چیست
اجاق در اصل در ترکی به معنای محل آتش می باشد
که از کلمه اوت یا اود به معنی آتش و پسوند اق تشکیل شده است
( اوت/اود+ اق) که معنی محل آتش می دهد و
در اثر تغییرات زبانی به شکل اجاق در آمده است اما
معنای دیگری نیز دارد که به معنای کانون و سرچشمه می باشد
چنانکه در طوایف ترک اشخاص را به اجاقشان قسم می دهند
اما اجاق به جز ارزش معنوی که دارد نماد بیرونی هم دارد
محلی را که هر خانوار در آن آتش روشن می کند
و نان می پزد با توجه به اینکه نان در ایل بیات جایگاه ویژه ای
دارد اجاق آن خانوار می گویند که نماد برکتی است که خداوند
به آن خانواده عنایت فرموده است
چنانکه در خانوارهای بیات وقتی عروس می خواهد از خانه پدر
به خانه داماد برود سه بار به گرد اجاق پدر می چرخد و مقداری از
خاکستر اجاق را به همراه نان به کمر می بندد تا زندگی پر برکتی
داشته باشد همچنین اجاق بعضی خانوارها و طوایف
در میان ترکان دارای شهرت بیشتری است از جمله این اجاقهای
مشهور اجاق مستعلی بیگ بیات است
که در منطقه سمیرم
در پشت روستای هوک در استان اصفهان که محل ییلاق بسیاری
از طوایف ترک می باشد قرار دارد
باور به این اجاق ها در بین طوایف ترک چنان قوی بوده و هست که
گاهی برای درمان بیماری خود از خاکسترهای باقیمانده آن می خوردند
و حتی برای حل مشکل خود خداوند را به این
اجاقهای معروف قسم میدادند
اهمیت اجاق در میان ایلات ترک چنان والاست که استاد بزرگ
محمد بهمن بیگی کتابی تحت عنوان " به اجاقت قسم "
را به نگارش در آورده اند
در ادامه به معرفی بیشتر اجاق مستعلی بیگ بیات می پردازیم
مستعلی بیگ نام یکی از خان های معروف اینطایفه بوده است
که هم اکنون اجاقی از او در سمیرم
در پشت روستای هوک به یادگار مانده است
که در میان طوایف ترک دارای حرمت زیادی است در باب علت حرمت
این اجاق در میان طوایف ترک نقل های زیادی است
مهمترین آن گفته شده است که:
گویا در سالی افراد این طایفه که در نزدیکی اجاق نام برده
اتراق کرده بودند در اثر سرمای ناگهانی هوا
و نبود آتشی گرم کننده اذیت می شوند و آتشزنه ای هم
نداشتند که از آن استفاده نمایند
از مستعلی بیگ تقاضای چاره ای می نمایند که
مستعلی بیگ می گوید خاکسترهای مربوط به
آتش بجای مانده از سال قبل را بهکناری بزنند
آنها از این حرف مستعلی بیگ تعجب می کنند
اما مستعلی بیگ دوباره حرف خود را تکرار می نماید و
آنها با ناباوری خاکسترهای مربوط به سال قبل را کنار
میزنند و می بینند
هنوز مقداری آتش در خاکسترهای آن باقی است و با استفاده
از آن آتش بزرگی درست می نمایند
در بین طوایف ترک اجاق بیات مستعلی بیگ به عنوان
تنها اجاقی که همیشه روشن است مشهور بوده است
البته من از یکی از بیاتهای تیره مستعلی بیگ که
ساکن منطقه باغناری شیراز بودند شنیدم بعد از سکونت گروهی
از افراد طایفه بیات مستعلی بیگ در منطقه باغناری شیراز
پدربزرگشان در منزل خویش اجاقی برپا کرده بودند که در نزد اهالی
ترک منطقه باغناری شیراز دارای احترام زیادی بود که آن نیز متاسفانه
به دلیل ساخت و ساز منزل از بین رفته است
و در ادامه به معرفی دیگر اجاق های بیات می پردازیم :
بیات های روستای اشکفتک یا اشگفتک :
روستای اشگفتک یا اشکفتک نیز در غرب شهرکرد قرار دارد و
طایفه ای ازایل بیات نیز در آنجا سکونت دارند آنها نیز در گذشته
در روستایشان اجاق بیات داشته اند
بیات های روستای یاتان :
ابتدا به معرفی روستای یاتان بپردازم روستای یاتان روستایی در نزدیکی
شهر ساوه در استان مرکزی می باشد
به مانند مورد قبل چندی قبل نوشته ای از یکی از افراد
این روستا را در جایی خواندم که اصالتشان طبق گفته
اجدادشان به ترکهای بیات می رسید
طبق گفته ایشان در آن روستا هم اجاق بیات داشته اند که
آن نیز به مرور زمان از بین رفته است
بیات های منطقه سرولایت :
اجاقی از ترکان بیات در نزدیکی روستای چکنه در بخش سرولایت
از شهرستان نیشابور قرار دارد که در مجاورت روستای چکنه در
محلی به اسم " دره اجاق چکنه " می باشد
دره اجاق با طبیعت زیبا و سرسبز همراه با رودخانه دائمی
در طول سال همه ساله پذیرای گردشگران متعددی از سراسر
نقاط خراسان رضوی و شمال بوده و
از نقاط جاذب گردشگری شهرستان نیشابور محسوب می گردد.
لازم به ذکر است اهالی منطقه سرو لایت نیشابور و
روستای چکنه از ایل ترک بیات هستند
تصویر نامه صولت الدوله قشقایی در مورد اجاق
بیات مستعلی بیگ
گفتن این نکته ضروری است که صولت الدوله قشقایی نامه را
با نام اصلی خویش یعنی اسماعیل قشقایی به تاریخ
12 ربیع الثانی 1351هجری قمری نوشته است
که موارد ذکر شده و عبارت" اجاق بیات که مشهور است "
در تصویر با خط قرمز مشخص شده است
تصویر زیر متعلق به اجاق بیات در " دره اجاق چکنه " در نزدیکی روستای چکنه
واقع در بخش سرولایت شهرستان نیشابور می باشد
