صاحب منصبان قوم بیات

 
صاحب منصبان قوم بیات

در این مطلب به معرفی افرادی از قوم بیات خواهیم پرداخت که در

سلسله های صفویه تا قاجار دارای مقامات کشوری و لشکری بوده اند

سلسله صفویه :

لازم است بدانید قزلباش و شاهسون فقط یک عنوان نظامی

در عصر صفوی است

و معنای قومیت را نمی دهند متاسفانه به اشتباه در کشور افغانستان

قزلباش را به عنوان قومیت در نظر می گیرند

در صورتی که از نظر تاریخی در بین ترکها قومیت قزلباش نداشته و نداریم

1_ عزیز آقا بوزچه لو بیات :

عزیز آقا از فرماندهان شاه اسماعیل اول صفوی بود که بعد از شکست

شیبیک خان ازبک و کشته شدن او در جنگ سر او را بریده و به شاه اسماعیل

هدیه می دهد نقل است که شاه اسماعیل اول صفوی با گفتن جمله

" بو چوخ بهادور " از این هدیه ابراز خوشحالی کرده بعد از این واقعه

به لقب " آدی بهادور " مشهور می گردد و شاه اسماعیل منطقه شمال فراهان

یعنی جنوب کهستان درگزین که امروزه شهر کمیجان می باشد را به

عنوان تیول به او و طایفه بوزچلو می بخشد لازم به ذکر است

منطقه کمیجان تا پیش از این به عنوان بلوک بوزچه لو شناحته می شد

(اسکندر منشی/ج1/ص33)

لازم به ذکر است طایفه بوزچه لو یکی از طوایف قوم ترک بیات است

که در دفاتر مالیاتی مربوط به دوره عثمانی به عنوان اولین طایفه از

بیست طایفه قوم بیات که ساکن در سرزمین های امپراتوری عثمانی بوده اند

از آن نام برده شده است بعد از ورود آن ها به ایران دوره آغ قویونلو ها

و یخصوص صفویه تحت عنوان ایل بوزچه لو شناخته شده اند
برخی از امرای خاندان بوزچه لو با قدرت گیری

اوزون حسن به آغ قویونلوها پیوستند(طهرانی 1978:148)

صحیح این است که از آن ها تحت عنوان " بوزچه لو بیات " نام برده شود

(مقاله بررسی نقش ایل بزچلو در عصر صفویه

علی ابوالقاسمی/تاریخنامه خوارزمی/شماره بیستم/ زمستان 1396)

(سومر 329_1390:328)

2_ سلیمان بیگ بیات :

از بزرگان دولت صفویه و امرای ارتش صفوی در زمان شاه طهماسب اول بود

(نویدی ص 111 تاریخ قزلباشان ص 24)

3- حسن بیگ بیات یوزباشی :

برادر سلیمان بیگ بیات و از سرداران

دولت صفویه در زمان شاه طهماسب اول بود
(نویدی ص 111 تاریخ قزلباشان ص 24)

4_ امیرشاه بیگ بیات :

از سرداران ارتش صفوی در زمان شاه طهماسب اول صفوی 

و از بزرگان بیات ها بود

(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ص 130)

( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

5_ سیف بیگ بیات :

از سرداران ارتش صفوی در زمان شاه طهماسب اول صفوی 

و از بزرگان بیات ها بود

(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ص 130)

( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

6_ حاج اویس بیگ بیات :

از سرداران ارتش صفوی در زمان شاه طهماسب اول صفوی 

و از بزرگان بیات ها بود

(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ص 130)

( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

7_ علی سلطان بیات :

از سرداران و حکام صفویه در زمان شاه طهماسب اول صفوی 

و از بزرگان بیات ها بود

(نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی/ نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی/ص 130)

( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

8ـ سلطان علی بیگ بیات :
از فرماندهان ارتش صفوی و سرداران شاه محمدخدابنده از

سلاطین صفوی بود که در جنگ با عثمانی در سال 993 هجری قمری کشته شد

(کتاب دون ژوئن ، تالیف اروج بیک بیات ، ترجمه مسعود رجب نیا ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ،

تهران 1338 ، صفحه 209 ، 218 ، 225 ، 226 )

9ـ حسینعلی بیگ بیات :

برادر سلطان علی بیگ و از امرای شاهسون و نخستین سفیر شاه عباس اول صفوی به اروپا بود

تصویر بالا متعلق به حسینعلی بیگ بیات است که در جریان

سفرش به اروپا از او در شهر پراگ به سال 1601 میلادی

کشیده شده است

( او در این نقاشی ملبس به لباس بزرگان دربار صفویه است )

(اروج‌بیگ، ص 268ـ269؛ فلسفی، ج 4، ص 1475ـ1477)

10ـ اروج بیگ بیات :
از اعضای گروه اعزامی شاه عباس اول به اروپا بود وی فرزند

سلطان علی بیگ بیات می باشد

همچنین از فرماندهان شاهسون شاه عباس اول درجنگ با ازبکان بود

(کتاب  اثر اروج بیگ بیات  Relaciones

اروج‌بیگ‌بن‌سلطان‌علی‌بیگ، دون ژوان ایرانی، ترجمه مسعود رجب‌نیا)

11_ علیقلی بیگ بیات :

از فرماندهان شاهسون شاه عباس اول درجنگ با ازبکان

و از اعضای گروه اعزامی توسط شاه عباس اول صفوی به اروپا بود
(رجوع کنید به اروج‌بیگ، ص326ـ340؛ فلسفی، ج4، ص1484)

12_ محمود سلطان بیات :

محمودسلطان بیات از فرماندهان  شاهسون شاه عباس اول بود که درحمله

عبدالمومن خان ازبک به خراسان کشته شد

در زمان شاه عباس اول صفوی حاکم شاهسون اسفراین  ، 

سبزوار و نیشابور بود
(اسکندر منشی ص ۳۳۳- ۳۳۷ -۳۳۹ - ۷۹۴)

13_ محمد سلطان بیات :

محمد سلطان بیات در زمان شاه عباس اول صفوی حاکم شاهسون اسفراین  ، 

سبزوار و نیشابور بود ( اسکندربگ صفحه 1035 )

وی فرزند بابا الیاس بیات و برادر محمود سلطان بیات از

بزرگان بیات های خراسان بود
(اسکندر منشی ص ۳۳۳- ۳۳۷ -۳۳۹ - ۷۹۴)

14_ اغورلو سلطان بیات :

از سرداران شاهسون شاه عباس اول صفوی و حاکم  شاهسون کزاز و کرهرود(اراک) بود

ایشان همچنین حکومت منطقه بروجرد و لرستان را نیز بر عهده

داشته است ( به نقل از تاریخ مسعودی  و تاریخ سردار اسعد )

در آخرین منصب حکومتی از طرف شاه عباس اول به سمت حاکم

همدان منصوب شد و با حمله شاهوردی خان لر به مقر حکومت

اوغورلو سلطان او کشته شد و شاه عباس اول شخصا برای انتقام

همراه با سپاهش راهی لرستان شد و سپاه شاهوردی خان لر را

نابود و او را کشت
(اسکندرمنشی ص ۳۵۲ـ۳۵۳ بدلیسی ص ۸۱ـ۸۲ تاریخ قزلباشان همانجا)

15_ شاهقلی سلطان بیات :

برادر اغورلو سلطان بیات بود که بعد از مرگ برادرش

شاه عباس اول صفوی تمام مناصب موروثی برادرش را به او تفویض کرد

و بجای او حاکم شاهسون مناطق تحت حاکمیت برادرش شد
(اسکندرمنشی ص ۳۵۲ـ۳۵۳ بدلیسی ص ۸۱ـ۸۲ تاریخ قزلباشان همانجا)

16_ طهماسب قلی سلطان بیات :

پسر محمد سلطان بیات است و در روزگار شاه عباس حاکم شاهسون شوشتر ،

دزفول و خوزستان بود (همو ، 3/1809)(اسکندر بیگ ترکمان)

17_ محمد بیک بیات :

از فرماندهان قزلباش صفوی و فرمانده قشون بیات ها

در منطقه قندهار بوده است (سال1002  هجری قمری)

همچنین سمت للگی ( سرپرستی ) مظفر حسین میرزا

پسر سلطان حسین میرزا برادرزاده شاه طهماسب را نیز

بر عهده داشته است (همو ، 2/755-764)

لازم به ذکر است للگی عنوان شغلی در دربار صفوی

بوده است که به سرپرستان شاهزادگان صفوی

گفته می شده است آنها وکیل شاهزادگان نابالغ بودند

مقام للگی همیشه در اختیار قزلباشان بوده است و

نسبت به آن حساسیت ویژه ای داشتند

18_ فرخ سلطان بیات :

او حاکم شاهسون دربند و شابران شیروان (در کشور روسیه فعلی )

در زمان شاه عباس بود و فرماندهی

شاهسونهای بیات را در آن منطقه بر عهده داشته است

(همو ، 3/1812)

(اسکندر بیگ ترکمان ص 1088/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

19_ بیرام(بایرام) علی سلطان قرا بیات :

بیرام علی سلطان قرا بیات بعد از مرگ محمد سلطان بیات به سمت

حاکم شاهسون نیشابور منصوب گردید

( اسکندر بیگ ترکمان _تاریخ شاه صفی / ص 268)

20_ یارعلی سلطان بیات :

از امرای شاهسون در زمان شاه عباس اول صفوی

و حاکم شاهسون در قلعه بایزید بود امروزه قلعه بایزید

به شهر بایزید تبدیل گشته است

و در کشور ترکیه در جنوب غربی منطقه آرارات قرار دارد
(غیاث الدین بن همام الدین خواندمیر، تاریخ حبیب السیر،

چاپ محمد دبیرسیاقی، تهران ۱۳۶۲ ش)

(اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

21_ گداعلی سلطان بیات :

از امرای شاهسون در زمان شاه عباس اول صفوی

و حاکم شاهسون در منطقه ماکو بود

شاه عباس اول برای تثبیت جایگاه صفویان در منطقه سیصد خانوار از ایل بیات

را از اطراف کزاز و کره رود واقع در جنوب شرقی همدان به این شهر کوچاند

(اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

(ترکمان 1387 :741/1-742 ؛ عزیز السلطان ، 1376 :3287/4-3288 ؛

نصرت ماکویی 1373 : 3-4 ؛ افتخاری بیات 1381 : 26)

22_ بدر سلطان بیات :

از امرای شاهسون در زمان شاه عباس اول صفوی

و حاکم شاهسون در منطقه چخورسعد(ایروان در ارمنستان)بود

(اسکندر بیگ ترکمان ص 1086/

نقش ترکان آناطولی در تشکیل و توسعه دولت صفوی نوشته فاروق سومر

ترجمه دکتر اشراقی و دکتر امامی ص 230)

( کتاب ایل اینانلو در گذر زمان جلد دوم/ص496/خرم احسانی)

23_ حاجی اویس بیگ بیات :
از بزرگان  در زمان شاه اسماعیل دوم صفوی بود
(حک : ۹۸۴ـ ۹۸۵)  (اسکندرمنشی ص ۱۴۳ منجم یزدی ص ۲۹ـ۳۰ حسینی استرآبادی ص ۵۵)

24_ فتح علی خان بیات :

حاکم شهر نیشابور در زمان شاه طهماسب دوم صفوی بود 

( یاته صفحات 84-86 )

25_ حیدرخان بیات :

از فرماندهان شاه سلطان حسین صفوی بود

(مرعشی صفوی صص 127- 128)

26_ محمدعلی خان بیات :

از فرماندهان شاه سلطان حسین صفوی بود

(مرعشی صفوی صص 127- 128)

27_ بابا الیاس بیات : 

بنا به نوشته افضل التواریخ،

در حدود سال 933ق/1527م باباالیاس بیات حاکم نیشابور بوده است

( M. B. Dickson, op. cit., pp. 19, et 102, note l)

(فهرستی از امرای شورشی استاجلو/تاریخ پژوهان 1384شماره 3)

سلسله گورکانیان (بابریان) :

این سلسله معاصر سلسله صفویه در منطقه افغانستان امروزی

تشکیل گردید بعد از گسترش و قدرت گرفتن این سلسله

هندوستان را هم فتح کرد و بعدها به کشور هندوستان منتقل گردید

ترک های بیاتی که قبل از دوران نادرشاه افشار و

احمد شاه درانی(ابدالی) در این منطقه زندگی می کردند توانستند

صاحب منصب شوند
1_ بهرام سقای بخاری :
شاه یردی بیات معروف به بهرام سقای بخاری از بزرگان  سلسله گورکانی(بابری)

در افغانستان بود

میرزا کامران فرزند بابر اداره شهرهای گَرْدیز، نَغَر، بَنْگَش ، غوربند،

ضحاک و بامیان را به شاه یردی بیات سپرده بود بعد از فتح هند توسط گورکانیان

و انتقال گورکانیان به هند او نیز عازم هندوستان شد

مقام و منصبی در سپاه جلال الدین محمداکبرشاه (حک‌: ۹۶۳-۱۰۱۴ق/۱۵۵۶-۱۶۰۵م) داشت

پیس از تحول روحی و معنوی دربار و حکومت را رها کردو به پیشۀ سقایی روی آورد

(قدوسی، اعجازالحق، ج۱، ص۹۷-۹۸، تذکرۀ صوفیایی بنگال، لاهور، ۱۹۶۵م)
2_ بایزید بیات :

بایزید بیات برادر بهرام سقای بخاری بود او از بزرگان دربار همایون و

اکبرشاه گورکانی در هندوستان گردید

هر دو برادر زیر نظر میرزا کامران حکومت گردیز و نَغَز و بَنْگَش را به دست گرفتند.
در رمضان ۹۵۲ که همایون شاه (حک: ۹۳۷ـ۹۴۷، ۹۶۲ـ۹۶۳) وارد کابل شد، کامران با منصبداران خود، که بایزید و بهرام نیز جزو آنان بودند، به خدمت همایون درآمد

ابوالفضل علاّمی او را جزو منصبداران سه صدی (فرمانده واحد سیصد نفری) به شمار آورده

 و از او با عنوان بایزیدبیگ  یاد کرده است

(بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۶۳، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته.

/بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۸۱، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته)
3_ افتخار بیگ بیات :

فرزند بایزید بیات و از سرداران اکبرشاه گورکانی بزرگ از پادشاهان هندوستان بود

ابوالفضل علاّمی او را در فهرست منصبداران دو صدی (فرمانده واحد دویست نفری) 

ثبت کرده است

(بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۶۳، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته

/بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۸۱، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته)

سلسله افشاریه :
در این دوره بیات های منطقه خراسان به خصوص اطراف نیشابور

نقش پررنگی داشتند
1ـ حاج سیف الدین بیات :
از سرداران نادرشاه افشار بود (کتاب عالم آرای نادری)
(مرعشی صفوی ص ۱۳۱)

2ـ حسن خان بیات :

از سرداران نادرشاه افشار بود (کتاب عالم آرای نادری)در منابع تاریخی

از فردی به نام حسن خان بیات به عنوان والی کابل

در زمان نادرشاه نام برده شده دقیقا معلوم نیست آیا این دو

حسن خان بیات دو شخص متفاوت بوده اند یا یک نفر بوده است

(گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸ اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵ ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

3ـ محمد تقی بیگ بیات :

از سرداران نادرشاه افشار بود (کتاب عالم آرای نادری)

4ـ مظفر خان بیات :

از سرداران نادرشاه افشار بود

5ـ عبدالغفار بیگ بیات :

از سرداران نادرشاه افشار بود

6ـ محمد صالح بیگ بیات :

از سرداران و درباریان مورد اعتماد نادرشاه بود

7ـ صالح خان بیات :

فرمانده کل ارتش نادرشاه افشار در زمان نادرشاه

و از سرداران عادلشاه افشار (برادرزاده نادرشاه افشار) بود که به

مقام فرماندهی سپاه افشاریه در منطقه جنوب ایران

(استان فارس امروزی) و والی منطقه فارس منصوب گردید

و همراه گروهی از بیات ها رهسپار شیراز شد

 که در منطقه فارس به بیات آغ اولی  مشهورند

صالح‌‌خان‌ بیات (قرن ۱۲ق) دولتمرد ترک و بَیْگْلَربَیگی فارس. عادل‌شاه افشار صالح‌خان را

به بَیْگْلَربَیگی (امیر امیران) فارس منصوب، ولی بعد از چند ماه عزل کرد، و او از این فرمان اطاعت نکرد. شاهرخ افشار دوباره صالح خان بیات را به حکومت فارس رساند(2). علی‌مرادخان بختیاری در جنگی وی را شکست داد و شیراز را تصرف کرد، صالح‌خان اطاعت وی را پذیرفت و حکومت فارس بار دیگر به وی واگذار شد.(3) آزادخان افغان نیز او را شکست داد و شیراز را تصرف کرد، ولی حکومت فارس را بدو سپرد

قبلا در مورد این تیره از بیات ها مطلبی در وبلاگ گذاشته ام

1_ (مرعشی صفوی ص 121 / کلانتر ص 48/ فسایی ج 1 ص 583-596)

( فارسنامه ناصری جلد اول ص 569)

(روزنامه کلانتر ص 31)

2-(فارسنامه ناصری جلد اول ص 570)

منبع : ترک های خراسان http://kh-turks.ir

http://salariyan.arzublog.com/post/65214 نوشته :آقای سالاریان
8ـ  فتحعلی خان بیات :

از سرداران نادرشاه افشار بود ( کتاب نادر قهرمان بی آرام پادشاه ناکام )

9ـ بهرامعلی خان بیات :

از سرداران نادرشاه افشار بود

( کتاب نادر قهرمان بی آرام پادشاه ناکام )

10_ احمد سلطان(احمد خان) بیات :

از بیات های منطقه ماکو بود که بعدا به ارتش نادرشاه افشار ملحق

می شود و یکی از سرداران نادر شاه افشار می گردد

بعد از مرگ نادرشاه افشار به ماکو بر می گردد

و منطقه ماکو را بصورت خان نشین اداره می کند

بعد از او حسن خان بیات و حسین خان بیات این خان نشین را اداره کردند

امور این خان نشین تا به انتهای دوران قاجاریه در دست بیات های ماکو

بود مرتضی قلی خان اقبال السلطنه ماکویی آخرین حاکم بیات

در منطقه ماکو بود

11ـ عباس قلی قارا بیات :
فرزند حسن خان بیات بود در انتهای دروان افشاریه والی نیشابور گردید

بعد از ایجاد پادشاهی در افغانستان احمد شاه درانی(ابدالی)

پادشاه افغانستان شهر نیشابور را تصرف کرد ولی عباس قلی قارا بیات را

دوباره والی نیشابور کرد

(گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸ اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵ ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

12ـ احمد خان بیات :
از سرداران شاهرخ میرزا افشار از پادشاهان افشاریه بود
( کتاب از گوشه و کنار تاریخ )
13_ هاشم خان بیات :

رییس قوای بیات ها در منطقه شیراز در عهد عادلشاه افشار بود

در آن زمان صالح خان بیات حاکم منطقه فارس بود و

و هاشم خان بیات به نیابت از صالح خان بیات شهر شیراز را اداره میکرد "

"هاشم خان بیات سردار لشکر بیات ها(نیروی دولت افشاریه) در منطقه فارس بود"

(;کتاب فارسنامه ناصری جلد اول ص 577)

14_ جعفر خان بیات :

جعفر خان بیات فرزند عباس قلی قارا بیات والی نیشابور

در سالهای انتهایی سلسله افشاریه بود

(گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸ اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵ ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

15_ احمد خان بیات ارومی :

در منابع تاریخی از احمد خان بیات ارومی به عنوان حکمران نیشابور ،

سبزوار ، جوین و اسفراین نام برده شده است متاسفانه دقیقا

معلوم نیست در چه دوره زمانی زندگی می کرده است

و همچنین معلوم نیست آیا او همان احمد خان بیات(شماره 12)

می باشد که در بالا اسمش به عنوان سردار شاهرخ میرزا افشار

آمده است یا دو شخص متفاوت هستند

16_ محمد علیخان شامبیاتی : 

یکی از فرماندهان بزرگ نادرشاه بوده است 

(رجوع به مجمل التواریخ گلستانه ص 21 - 22 شود)

همچنین نام و مهر محمد علی بیک(خان) شامبیاتی

در سند تاریخی تفویض سلطنت ایران به نادرشاه افشار

که در دشت مغان به تاریخ چهارم ماه شوال سال 1148 هجری قمری تهیه شد

و مورد تایید سران ایلات ترک حاضر در آن مجلس گردید آمده است

17_  حسین خان بیات : از بزرگان در دولت افشاریه در خراسان

 و برادر صالح خان بیات حاکم شیراز است

(فارسنامه ناصری جلد اول ص 571)

سلسله درانی :

بعد از مرگ نادرشاه افشار قلمرو او بین طایفه افشار و دو تن از سرداران

وی یعنی کریم خان زند و احمد شاه درانی(ابدالی) تقسیم گردید

احمد شاه درانی اولین سلسله پادشاهی را در کشور افغانستان امروزی

بنیان گذاشت که به سلسله درانی معروف است

بیات های منطقه خراسان و افغانستان امروزی مورد توجه این سلسله

بوده و نقش پررنگی در زمان آنها داشتند

1ـ  خدیجه سلطان بیات :

خدیجه سلطان بیات همسر تیمورشاه درانی از پادشاهان

درانی افغانستان و ملکه این کشور بود وی دختر

عباس قلی قارا بیات والی نیشابور بوده است

(مرکز مطالعات و تحقیقات تاریخی - جغرافیایی و مردم شناسی شاه محمود محمود

- زندگی و سرگذشت تیمورشاه)

2ـ محمود خان قارا بیات :
از درباریان احمد شاه درانی و تیمور شاه درانی بود وی همچنین برادر

عباس قلی قارا بیات والی نیشابور و عموی خدیجه سلطان ملکه و

همسرتیمور شاه درانی بود

پل محمود خان و قلعه محمود خان در کابل توسط وی ساخته شده است

(مرکز مطالعات و تحقیقات تاریخی - جغرافیایی و مردم شناسی شاه محمود محمود

- پل محمودخان کابل)

3ـ محمد خان بیات :

از فرماندهان ارشد و فرمانده گارد تیمور شاه درانی بود

4_ غلام حیدرخان بیات

5_ علیرضا خان بیات

6_ میرزا آقاسی بیات

7_ میرزا فیض علی بیگ بیات

8_ حاجی سیف الدین بیات

سلسله زندیه :

مهر علی خان بیات اسلاملو :

از درباریان کریم خان زند بود

منبع : (غفاری کاشانی ص ۱۶۵ ۱۸۸ ۱۹۱ ۴۷۶)
نبی خان بیات :

در 1168ه. ق هنگام محاصرۀ شیراز به دست کریم خان زند، دروازۀ شهر را به روی قوای او گشود

و از سرداران کریم خان شد(فارسنامه ناصری)

سلسله قاجاریه :
1_ علیقلی خان بیات :
علیقلی خان بیات حاکم شهر نیشابور از طایفه بیات تا اوایل
سلطنت فتحعلی شاه قاجار است او فرزند جعفر خان بیات

حاکم نیشابور بود

(گلستانه ص ۶۹ ـ۷۱ ۷۵ طرب نایینی ص ۱۰۷ـ ۱۰۸ حکیم ص ۷۵۷ـ ۷۵۸ اعتمادالسلطنه ۱۳۶۲ـ۱۳۶۳ ش ج ۳ ص ۹۱ بامداد ج ۱ ص ۲۳۳ـ۲۳۴ ج ۵ ص ۱۳۲ـ ۱۳۵ ییت ص ۳۴۳ـ۳۴۴)

اسمعیل بیگ بیات :

ایلچی(سفیر)  فتحعیلشاه قاجار نزد سلیمان پاشا والی بغداد

جهت سرکوب حمله وهابیت به عتبات عالیات

(میرخواند، روضة الصفا، تهران، اساطیر، 1380 ص 1465-1466)

2- حاج میرزا آقاسی :

حاجی ملا عباس بیات ایروانی  معروف به حاجی میرزا آقاسی

صدر اعظم محمد شاه قاجار بود

با انتصاب ملا عباس بیات ایروانی ملقب به میرزا آقاسی

به سمت صدر اعظم محمدشاه قاجار بر افزایش نقش

بیات های شهر ماکو در سلسه قاجار افزوده شد

لازم به ذکر است ملا عباس از بیاتهای شهر ایروان بودند

که بعد از تصرف ایروان به دست قوای روس مجبور به ترک آنجا شدند

و چون با بیات های ماکو از یک ایل و طایفه بودند علاقه خاصی به آنها داشت

آنچنان که نصرت ماکویی در مورد نقش بیات های شهر ماکو در سلسله قاجار

در زمان صدارت ملاعباس بیات ایروانی  می نویسد :

" همه سردار و امیر تومان وسرتیپ و سرهنگ وحکام ولایات ایران بودند

مردمان رشید و سرکرده های جسور در جنگ روسیه و عثمانی و خراسان و ترکمن ها...

جنگ کرده فتوحات نمودند " (نصرت ماکویی 1373 : 12)

موسوی ماکویی هم جایگاه بالای خوانین بیات ماکو را در زمان محمدشاه قاجار

به خاطر لیاقت و کاردانی آنها دانسته است

(موسوی ماکویی 1376 : 103-105)

لازم به ذکر است شهر ماکو از زمان شاه عباس اول صفوی تا آخر قاجار

در دست خوانین و حکام بیات بوده است که بصورت خانشین منطقه ماکو

را اداره میکردند

لذا هرجا در منابع تاریخی سخن از خوانین ماکو آمده ،

نظر به خوانین قدرتمند بیات در منطقه ماکو است

علی خان بیات ماکو :

حاکم شهر ماکو بود(حکومت 1238-1284 هجری قمری)

(فراهانی 1359 :41-42 ؛ کرزن ، 1349 :676/1)

همچنین دو ماه مانده به فوت محدشاه قاجار به عنوان حاکم تبریز منصوب شد

(سپهر 1390 : 964/3)

و  از طرف محمدشاه قاجار به لقب " سردار آذربایجان " مفتخر

و شمشیر مرصع به الماس به او عطا شد

(هدایت 1380 : 8403/10 ؛ سپهر 1390 : 964/3)

محبعلی خان بیات سرتیپ ماکویی :

حاکم کرمانشاهان در زمان محمدشاه قاجار بود

(اعتماد السلطنه ،1367 الف : 1656/3-1660 ؛

سپهر ، 1390 : 777/2-778)

افتخاری بیات قلمرو حکومت محبعلی خان بیات را شامل

کرمانشاهان ، خرم آباد و حفظ سرحدات عراق دانسته

(افتخاری بیات ، 1380 : 27 )

اعتماد السلطنه و سپهر هم حکومت وی در کرمانشاهان را مقتدرانه توصیف کردند

و او را برقرار کننده امنیت مناطق خرم آباد ، دزفول و الشتر دانسته اند

(اعتماد السلطنه ، 1367 الف : 3 / 1661 ؛سپهر ، 1390 : 2 / 778)

او قبل از والی شدن از سرداران محمدشاه قاجار بود که به همراه شاه قاجار

در محاصره هرات شرکت کرده بود

(اعتضاد السلطنه ، 1370 : 483 ، 490 ؛

هدایت ، 1380 : 10 / 8151 ، 8152 ؛ سپهر ، 1390 : 721/2)

همچنین برخی از خوانین بیات ماکو در این جنگ کشته شدند

محبعلی خان بیات همچنین داماد فتحعلیشاه قاجار بود

بدرجهان دختر فتحعلشاه قاجار ملقب به ماه باجی به عقد محبعلی خان بیات درآمد

(عضدالدوله 1376 : 332 ، 359 ؛ اعتماد السلطنه 1367 الف : 167/3 ؛

نظام السلطنه مافی ، 1362 :63/1)

محمد علی خان بیات سرتیپ ماکویی :

برادر محبعلی خان بیات ماکویی است که بعد از تسلط

محبعلی خان بیات ماکویی بر لرستان به حکومت لرستان

در زمان محمدشاه قاجار منصوب شد

(افشار ، 1375 : 3 / 314 ؛ نصرت ماکویی ، 1373 : 16)

او قبلا از سرداران دوره قاجار در منطقه آذربایجان بود

و نقش مهمی در سرکوب اکراد جلالی که به غارت

کاروان ها می پرداختند داشت( همو ، همان ، 204 -205)

همچنین از سرداران محمدشاه قاجار بود که به همراه شاه قاجار

در محاصره هرات شرکت کرد

(اعتضاد السلطنه ، 1370 : 483 ، 490 ؛

هدایت ، 1380 : 10 / 8151 ، 8152 ؛ سپهر ، 1390 : 721/2)

همچنین برخی از خوانین بیات ماکو در این جنگ کشته شدند

(افتخاری بیات ، 1381 : 27)

محمدعلی خان بیات همچنین داماد فتحعلشاه قاجار بود

رخساره بیگم دختر فتحعلشاه قاجار معروف به زینت الدوله با محمد علی خان ماکویی

ازدواج کرد(خاوری شیرازی ، 1379 :61 ؛همو ،1380 :61/2 ؛

عضد الدوله ، 1376 : 197 ،332 ،358 - 359)

جمشید خان بیات ماکویی :

فرزند محمد علی خان بیات ماکویی بود

که بعد از مرگ پدرش در سال 1263 هجری قمری ،

محمد شاه قاجار تمام مناصب و اختیارات پدر را به جمشید خان بیات اعطا کرد

و به این ترتیب به حکومت لرستان منصوب شد(نصرت ماکویی ، 1373 : 15)

همچنین به دستور حاجی میرزا آقاسی(ملا عباس بیات ایروانی)

بروجرد نیز ضمیمه حکومت جمشید خان بیات شد

(افشار ، 1382 : 31/1 ،77 ، 178)

علی اشرف خان بیات ماکویی :

حکومت زنجان را در زمان محمدشاه قاجار به عهده داشت

(سپهر ، 1390 : 913/2 - 914)

محمدعلی خان بیات ماکویی امیرتومان :

در سال 1263 هجری قمری به خراسان اعزام  و حاکم بجنورد شد

(اعتماد السلطنه ، 1367 ب ، 1 / 946 ؛ جهانگیر میرزا 1384 : 296)

رضاقلی خان هدایت حکومت محمدعلی خان بیات ماکویی امیرتومان را

از بجنورد تا شیروان و خبوشان دانسته و او را

 " سرتیپی ... متهور و دلیری متنمر " معرفی کرده است(هدایت 1380 : 8363/10)

محمد تقی سپهر تدابیر محمدعلی خان بیات در نظم بخشی به بجنورد

و مناطق اطراف و ایستادگی ماکوییان در دفاع از این شهر را ستوده است

(سپهر ، 1390 : 884/2 ، 886)

محمد علی خان بیات در شهر بجنورد کشته شد

محمدعلی خان بیات جایگاه ویژه ای نزد محمد شاه قاجار داشت

و خبر " کشته شدن او به ملامت و رنجش خاطر خاقان غازی

(محمدشاه قاجار) بیفزود " (هدایت  1373 : 460)

امام قلی خان بیات ماکویی :

فرماندهی ارگ شهر بجنورد پس از مرگ محمدعلی خان بیات ماکویی

بر عهده امامقلی خان بیات ماکویی بود (افتخاری بیات 1381 : 28)

محمدخان بیات ماکویی امیرتومان :

از سرداران محمدشاه قاجار بود که به همراه شاه قاجار

در محاصره هرات شرکت کرد

(اعتضاد السلطنه ، 1370 : 483 ، 490 ؛

هدایت ، 1380 : 10 / 8151 ، 8152 ؛ سپهر ، 1390 : 721/2)

همچنین برخی از خوانین بیات ماکو در این جنگ کشته شدند

3ـ محمد مراد خان بیات :
از بیات های منطقه زرندیه در استان مرکزی و فرمانده نیروهای قاجاریه

در آنجا در زمان سلطان محمد قاجار بود قبلا مطلبی در مورد وی نوشتم و

در وبلاگ قرار دادم
4_ علینقی خان بیات :
علینقی خان بیات ملقب به نظام لشکر و صمصام الملک یکی از بزرگترین

مالکان در منطقه اراک و از سرداران ناصرالدین شاه قاجار بود
(اعتمادالسلطنه ۱۳۶۷ ش ج ۲ ص ۱۶۱۵ وکیلی طباطبائی تبریزی ص ۳۸۸ ۴۵۳)

5_ امام وردی خان بیات :

در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه قاجار به سمت حاکم نیشابور منصوب شد
او آخرین حاکم نیشابور از طایفه بیات بود

(سپهر ج ۳ ص ۴۷ ۱۳۸)

6_ میرزا جعفرخان بیات سلطان آبادی :

در زمان ناصرالدین شاه قاجار و مظفرالدین شاه قاجار میزیست

از طرف شاهان قاجار به القابی چون :

خان ، مقرب الخاقان(مقرب به سلطان منظور است) ،

معتمد السلطان ملقب گردید

ایرج افشار در کتاب خود ، "مخابرات استرآباد " به استناد گزارشات 

وزارت خارجه ایران ،خدمات ایشان را متذکر شده است

همچنین دارای چندین مدال سلطنتی است

و نویسنده دو کتاب در زمینه طب و نجوم به خط خود و ممهور به مهر خود است

7_ تیمور تیموری بیات ماکویی:

والی منطقه ماکو در عهد مظفرالدین شاه قاجار بود

8_ سردار ماکو :


مرتضی قلی خان اقبال السطنه بیات ماکویی ملقب به سردار ماکو والی

منطقه ماکو و آخرین حاکم منطقه ماکو از طایفه بیات بود
او فرزند تیمور تیموری بیات ماکویی والی منطقه ماکو می باشد

بیات های  ماکو به دستور شاه عباس اول صفوی

برای تامین امنیت  ماکو به این منطقه منتقل شدند

خاندان بیات ماکو همیشه نقش مهمی

درتاریخ ماکو که منطقه ای استراتژیک به دلیل همجواری با عثمانی 

و روسیه تزاری بود داشته اند و در سلسله های صفویه تا قاجاریه والی

این منطقه بوده اند ابنیه زیادی از آن ها در این منطقه بجا مانده است

 که به تعدادی از آنها در مطلبی تحت عنوان ابنیه بیات ها که

در وبلاگ قرار دادم اشاره نموده ام

بخشی از شجره نامه ایشان را در زیر می خوانید که همگی از

حاکمان ماکو بوده اند :

احمد خان بیات_حسین خان بیات_ حسن خان بیات_ علی خان بیات

اسماعیل خان بیات_ تیمور پاشا خان_ مرتضی قلی خان بیات

همچنین مصطفی بیگ بیات جد حکام موروثی ماکو بود (نصرت ماکوئی ص ۳ـ۴۸)

بیات های ماکو با شاهزادگان قاجار ازدواج کردند و از این طریق

بر نفوذ و قدرتشان در سیاست افزوده شد

بدرجهان دختر فتحعلشاه قاجار ملقب به ماه باجی به عقد محبعلی خان ماکویی درآمد

(عضدالدوله 1376 : 332 ، 359 ؛ اعتماد السلطنه 1367 الف : 167/3 ؛

نظام السلطنه مافی ، 1362 :63/1)

رخساره بیگم دختر فتحعلشاه قاجار معروف به زینت الدوله با محمد علی خان ماکویی

ازدواج کرد(خاوری شیرازی ، 1379 :61 ؛همو ،1380 :61/2 ؛

عضد الدوله ، 1376 : 197 ،332 ،358 - 359)

9_ پیر قلی خان (قاجار) شامبیاتی :

گروهی از طوایف بیات دو قرن بعد به آقامحمدخان قاجار (حک : ۱۲۱۰ـ۱۲۱۱) پیوستند

و سرانشان در زمره بزرگان دربار قاجار درآمدند (سپهر ص ۲۶ وکیلی طباطبائی تبریزی ص ۳۷۳)

پیرقلی‎خان شامبیاتی قاجار از سرداران دوره سلطنت فتحعلی‎شاه قاجار 

بوده که

در سال 1214 ﻫ . ق پس از فرار و عزل جعفرقلی‎خان دنبلی ، 

حاکم خوی و سلماس منصوب گردید

محمودخان نواده شهبازخان دنبلی نیز بعدا به جای او منصوب گردید

پیرقلی‎خان نیز به فرماندهی قوای آن حدود تعیین گردید

لکن در سال 1215 ﻫ . ق مهدیقلی خان دولو به جای وی منصوب

و پیرقلی‎خان به همراه ابراهیم خان قویونلو (ظهیرالدوله) با 20 هزار سوار

مأمور گرفتن سبزوار و دفع الله‎یار خان قلیچی گردید

(شام بیاتی تیره ای از ایل بیات می باشد

بعد از ورود ایل بیات به همراه دیگر ایلات ترک اوغوز

به غرب رودخانه جیحون و فلات قاره ایران در زمان سلجوقیان

ایل بیات بنا به عواملی دچار فروپاشی گردید بخشی از بیات ها

به منطقه شام(دمشق) رفتند که به شام بیاتی مشهور هستند

بخشی از آنها در لبنان(شهر طرابلس) و بعضی در سوریه باقی مانده اند

که هنوز فرزندان آنها در این کشورها زندگی می کنند قبلا به آنها

در مطلبی تحت عنوان مناطق بیات نشین اشاره نموده ام

(لازم به ذکر است به ترکها در کشور های عراق ، لبنان و سوریه

ترکمان یا ترکمن می گویند) گروهی از بیات های شام به سمت آناطولی

برگشتند که بخشی از آنها امروزه در استان غازی عینتاب ترکیه 

زندگی می کنند 

اما بخشی از آنها نیز دوباره وارد سرزمین ایران شدند

شام بیاتی ها بعدا از متحدین ایل قاجار گشتند بطوری که بعضی از 

بزرگان این تیره در منابع تاریخی تحت نام " قاجار شام بیاتی " 

اسم برده شده اند

با تاسیس سلسله قاجار در تهران بخشی از تیره شام بیاتی در

شهر تهران ساکن شدند

هم اکنون تیره شام بیاتی در استان های گلستان و گیلان و مازندران 

زندگی می کنند)

10_ محمد خان شامبیاتی

11_ محمد علی خان قاجار شامبیاتی

12_ محمد قلی خان (قاجار) شامبیاتی

13_ اسماعیل خان قاجار شامبیاتی

14_ امام قلی خان شام بیاتی

سلسله بارکزایی :

آخرین سلسله پادشاهی در کشور افغانستان بود

تعدادی از ترکان بیات افغانستان توانستند در این سلسله صاحب منصب شوند

1_ عبدالرزاق خان وزیر :

از صاحب منصبان دربار بود

2_ میرزا عبدالسمیع خان وزیر :

از صاحب منصبان دربار بود

3_ محمود خان بیات :

از بزرگان بیات های افغانستان و عضو شورای رهبری قیام

ضد انگلیس در رمضان1297(1841 میلادی) بود

4_ تاج محمد بیات :

از فرماندهان سوار نظام بیات ها بود که در جنگ امیر شیرعلی خان

با امیر محمد اعظم خان در شش گاو غزنی کشته شد

5_ مسجدی خان بیات :

 از فرماندهان سوار نظام بود که امیر حبیب الله خان به او مقام

سرهنگی داد او از بیات های غزنی بوده است

6_ ابوالقاسم بیات :

از فرماندهان شرکت کننده در جنگ استقلال افغانستان از

انگلستان بوده است

7_ شیر احمدخان بیات :

حاکم جاغوری و مالستان بود که در جنگ استقلال همراه با بیات ها شرکت داشت

8_ سردار عبدالواحدخان بیات

9_ سردار محمدعسکر خان بیات

10_ سردار محمد ابراهیم خان بیات

11_ سردار عسکرخان بیات

12_ سردار غلام حیدرخان بیات و دیگران اشاره نمود

(منبع :  معرفی قوم بیات افغانستان تهیه شده توسط

بیات های افغانستان)

علاوه بر اسامی نام برده شده در این مقاله همانطور که 

قبلا در مقاله ای تحت عنوان " ایلات و طوایف منشعب شده از قوم بیات "

توضیح دادم بعضی طوایف قوم ترک بیات به مرور زمان از این قوم

دچار انشعاب شده و دچار تغییر نام گردیدند 

لذا بزرگان و صاحب منصبان این ایلات و طوایف منشعب شده

با نامهای ایلات و طوایف منشعب شده از قوم بیات در منابع

تاریخی ذکر شده اند برای آشنایی با آنها می توانید به لینک

زیر مراجعه کنید

http://bayatlar.blogsky.com/1397/02/05/post-54/%D8%B7%D9%88%D8%A7%DB%8C%D9%81-%D9%88-%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D8%B4%D8%B9%D8%A8-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D9%88%D9%85-%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA

قوم بیات افغانستان

 قوم بیات افغانستان

 همانطور که قبلا در مطالبی که تحت عنوان های " فروپاشی قوم بیات "

و " مناطق بیات نشین " توضیح و در وبلاگ قرار دادم

توضیح دادم بعد از ورود طایفه ترک بیات به غرب رودخانه جیحون و فلات قاره

ایران در زمان سلجوقیان طایفه ترک بیات بنا به عواملی دچار فروپاشی گردید

و در نقاط مختلف پراکنده گردیدند یکی از کشورهایی که جمعیت زیادی

از بیات ها در آنجا زندگی می کنند کشور افغانستان امروزی است

در این مطلب به بررسی قوم بیات افغانستان و سپس به تاثیر آنها بر شبه قاره هند

و حتی کشور آفریقای جنوبی خواهم پرداخت

گویا مهاجرت بیات ها به کشور افغانستان در سه دوره تاریخی

روی داده است

1ـ اولین مهاجرت ترکان بیات به این سرزمین بعد از ورود ترکان بیات به غرب

رودخانه جیحون در زمان سلجوقیان بوده است که از میان آنها

افرادی مانند بایزید بیات و بهرام سقای بخاری را می توان نام برد

که در زمان سلسله بابریان(گورکانیان) بودند 

2ـ دومین مهاجرت ترکان بیات در زمان نادرشاه افشار اتفاق افتاد که جمعیت

زیادی از ترکان بیات منطقه کرکوک عراق را به منطقه خراسان بزرگ

(شامل افغانستان امروزی و شمال شرق کشور ایران به خصوص اطراف نیشابور) منتقل کرد

قبلا در مطلبی تحت عنوان "قره بیات " در این مورد توضیح داده ام

در آن زمان نادرشاه افشار هنوز سلسله افشاریه را تاسیس نکرده بود

و نایب السلطنه شاه طهماسب دوم صفوی بود و عملا بجای او حکومت را

اداره می کرد

3ـ سومین مهاجرت ترکان بیات به کشور افغانستان در زمان سلطنت

احمدشاه درانی اولین پادشاه افغانستان روی داد که پس از جدایی

کشور افغانستان از ایران به مناطقی مانند نیشابور حمله می کرد

و تعدادی از افراد قوم بیات را به کشور افغانستان منتقل نمود

جمعیت کنونی قوم بیات در افغانستان حاصل انتقال آن ها در این

سه دوره زمانی است

بجز معدود بیات هایی که در شهر شبرغان  مرکز جوزجان ، ولسوالی آقچه

و ولایت کندز که به زبان تورکی  صحبت می کنند

متاسفانه عمده جمعیت قوم ترک بیات در کشور افغانستان دیگر قادر به تکلم به زبان ترکی

که زبان اجدادی آن ها می باشد نیستند اما با این وجود در کشور

افغانستان جزو گروه های قومی ترک محسوب می شوند

خوشبختانه بیات های افغانستان از گذشته تاریخی خویش آگاه می باشند

و از وحدت و انسجام خوبی برخور دارند که حاصل تلاشهای

بزرگان و جوانان آگاه این قوم است  بعد از سقوط طالبان

اقوام مختلف در کشور افغانستان اقدام به ایجاد شورای طایفه ای نمودند

بیات های کشور افغانستان هم در سال 1384 هجری شمسی

اقدام به تاسیس شورای قوم بیات در افغانستان نمودند

دکتر محمد اسماعیل قاسم یار اولین رییس شورای قوم بیات بودند

( دکتر محمد اسماعیل قاسم یار اولین رییس شورای قوم بیات افغانستان)

پس از ایشان انجینر(مهندس) حاج اسدالله سحاب 

به ریاست شورای قوم بیات افغانستان برگزیده شدند

( انجینر(مهندس) اسدالله سحاب 

دومین رییس شورای قوم بیات افغانستان در سمت راست عکس)

ازحدود پنج سال قبل که شناسنامه های الکترونیکی(تذکره)

برای اتباع کشور افغانستان مطرح شد

قرار شد نام قوم هر فرد در شناسنامه اش ثبت شود

و چون نام قوم بیات جزو اقوام رسمی و تایید شده در کشور افغانستان نبود

امکان ثبت نام قوم بیات در شناسنامه های بیات ها وجود نداشت

لذا با خواست جمعی و همکاری افراد قوم بیات افغانستان با هم 

رایزنی های زیادی با مقامات کشور افغانستان انجام شد

در این مدت قوم بیات افغانستان بیشتر با داشته های فرهنگی

اجدادشان آشنا شدند از جمله می توان به تامغای(علامت) قوم ترک بیات

اشاره کرد که نشان چند هزارساله ترکان بیات بوده است

و در دانشکده های تاریخ  کشورهای ترک شناخته شده است

و بیات های افغانستان تامغای بیات را در طراحی نشان قوم بیات افغانستان 

بکار بردند که در پایین مشاهده می نمایید

( تامغای بیات( علامت باستانی قوم ترک بیات))

(نشان قوم بیات افغانستان که بر اساس تامغای بیات

(علامت باستانی قوم ترک بیات) طراحی شده است)

خوشبختانه تلاش های قوم بیات افغانستان نتیجه داد

و در سال 1399 هجری شمسی رییس جمهوری افغانستان

جناب آقای اشرف غنی طبق فرمانی قوم ترک بیات در افغانستان را

به عنوان یکی از اقوام کشور افغانستان به رسمیت شناختند

و دستور به ثبت نام قوم بیات در شناسنامه هایی افراد قوم بیات دادند 

در مطلب زیر به بخشی از مناطق بیات نشین افغانستان اشاره
شده است نه همه مناطق بیات نشین ،
نویسنده آن را به زبان فارسی کشورخود نوشته است
شاید خواندن آن مقداری برای خوانندگان مشکل باشد

مساحت جغتو 1217 کیلو متر مربع محاسبه شده که درآن بر مبنای احصائیه شورای نماینده گان مردم ولسوالی ،در جغتو یکصدو ده هزار نفوس ساکن بوده ودر 334 قریه حیات به سر می برند این ارقام در منابع رسمی از 27 هزار تا 54 هزار نفر در نوسان می باشد .

تراکم نفوس در هر کیلو متر مربع 86 نفر بوده وترکیب قومی نفوس جغتو شامل اقوام بیات و هزاره و قطغن می باشد که همه پیرو مذهب اثنا عشری اند.

از مجموع نفوس ولسوالی جغتو ، 30 فیصد ان بیات ها اند که تعداد آن به 35 هزار نفر می رسند و در 56 قریه در دره های گلبوری ،قیاق ،ترگن ،اوج  وسراب زیست دارند که به توضیح مختصری مناطق وقریه های بیات نیشین ولسوالی جغتو پرداخته می شود .

گلبوری حدود 16 کیلو متر طول دارد و در غرب شهر غزنی افتاده است و انجام آن به آغاز دره سراب وصل میگردد .در نقشه ای که هند بریتانوی در سال 1940 به چاپ رسانیده ،بیات های گلبوری را چهل قریه قلمداد نموده است .اما فعلاِ بیات ها در ساحات انجام دره گلبوری در قریه های ده علیداد ،ده عباس ،قاش ،ده نوری َ،ده میرک ، قریه سردار محمد حسن خان ،ده خواجه ،سرخده ،دهخدای بخش و گدول حاجی ساکن اند. دره قیاق منطقه بیات نیشین ولسوالی جغتو است که به فاصله ده کیلومتری شهر غزنی و در غرب آن واقع شده است . و از شرق به غرب امتداد دارد .قیاق واژه ترکی است ونام علقی است شبیه نی که در منطق مرطوب وچمنزار ها میروید . احتمالا در آغاز این ساحه چمنزار بوده ومردم بیات با رساله های سوار خویش در آن دره متوطن شده اند . قیاق دارای 22 قریه است که با اعمار قلعه های جدا گانه در کنار قریه های اصلی تعداد آن به 26 قریه میرسد . این قریه ها عبارتند : از پیرکه بالای پیرکه پائین ، قریه نظر و قریه شکر ،قریه عبدالله شامل قلعه های سبزی ،نوروزس خان ،و قلعه بلند ،قریه ملا،قریه بختیار( شامل سه قلعه ) قریه تات خیل ،شامل قلعه نجف ،بختیار و گدول حاجی قلندر، قریه اوته (اوته وجانا ) پاره ((زن آباد )) آهنگر خیل ، نوقلعه ، قلعه شاه محمد و قریه بوچه خری .

بیات ها همچنان در دره ترگن که در جنوب دره گلبوری از شرق به غرب افتاده است در قریه های گنداب ،قول بیان، ده محمدیار ،نوقلعه ، کوشه ودر 4 قریع بیدقول ودر سه قریه سرترگن قلعه ولی خان ، قلعه شفیع خان و قلعه کاظم خان زیست دارند ودر امتداد این قریه ها  به سوی غرب قریب دره سراب: قریه های اوج ،عطامیر ،تالاب بیگم ،نو ده ،گدول های علی مسجد ،ده ولیداد و ده دل محمد ،مناطق بیات نشین ولسوالی جغتواست

منبع :

http://naqshqadam.blogfa.com/post-8.aspx

 همچنین باید به محله قزلباش در کابل اشاره نمود 

(فیض محمد صفحه 144-143)

در دورانی که شاهزاده تیمور والی هرات بود جمعی از بیات ها

در آن ولایت ساکن شدند بعد ها احمد شاه ابدالی حضور آن ها

را در هرات به علت نزدیکی به مشهد ، سبزوار و نیشابور

که جمعیت زیادی از بیات ها را دارا می باشند به مصلحت ندید 

و گروهی از بیات ها را از هرات به غزنی و کابل انتقال داد

هنوز هم در هرات تعداد از بیات ها زندگی می کنند

پس از به سلطنت رسیدن تیمور شاه ابدالی  پایتخت

افغانستان به کابل منتقل گردید در این دوره نیز تعدادی از

بیات ها به کابل نقل مکان کردند  از جمله می توان به

محمود خان قارا بیات اشاره کرد که زمینی به او در

شمال دریای کابل(رود خانه کابل)  در ساحه (منطقه)

ششدرک  اعطا گردید

محمود خان قارا بیات قلعه و پلی را در کابل ساخت که به

نام او شناخته می شوند

پس از افزایش  جمعیت ترکان بیات در کابل آنان در مناطق مختلف

شهر کابل  مانند وزیر آباد ، چنداول ، مراد خانی  و در یک قرن اخیر

در دامنه کوه سخی(کارته سخی) ، کارته چهار ، قلعه شهاده

، دشت برچی و در ساحات افشار تپه و افشار ، دارالامان ،

کلوله پشتی ، شهرآرا ، پغمان و سایر مناطق پراکنده شده اند

تعدای از بیات ها در ولسوالی جغتو و خواجه عمری می باشند

هم اکنون بیات ها در 56 روستا در دره های قیاق ، گلبوری ،

ترگان ، سرآب ولسوالی جغتو ساکن اند و تعدادشان به

35 هزار نفر می رسد همچنین  حدود 15 تا 20 درصد جمعیت

ولسوالی خواجه عمری بیات هستند که در هشت روستای

آن ولسوالی ساکن اند در ولسوالی مالستان روستاهای

سرخک بوم ، آبی ، یلوغو ، پای جلگه و قجغتو و در تعدادی

از روستاهای بزرگ اطراف شهر غزنی مانند

بکاول ، لشمک ، مونگور ، نوغی ، قره باغی و اخیرا منطقه

خاک غربا ، حیدر آباد و شهرک مهاجرین هم چنین در منطقه

زرک ولسوالی قره باغ نیز بیات ها حضور دارند

بیات ها همچنین در مناطق خیتایان ، بیشباتر ، سرای سنگ ،

 شهر تخار و ولسوالی های گلفگان و ینگی قلعه ولایت تخار

ساکن هستند بیات ها در ولسوالی های کشم ، دروازه بالا ،

شغنان و درایم ولایت بدخشان سکونت دارند

ترکان بیات همچنین در چهار روستا در مناطقی چون کشکک ،

چارتوت ، تخت جوی ، تاقچی خانه ، سراولنگ ، زیره کی جالا ،

دهن تور ، چار قشلاق ، رشک ، ولسوالی دره صوف ولایت

سمنگان حدود هفت هزار خانواده و در برخی مناطق ولایت سرپل ،

شهر مزار شریف ، بغلان ، دویست خانوار در شهر کندز ، جوزجان ،(حدود چهار هزار خانواده)

شبرغان مرکز جوزجان ، در شهرک جبرئیل ، جوی نقره و ساحه عقب اول ولی

و داخل شهر هرات در منطقه کولاب ، پای منار ، کوچه میرزاخان ،

زرگرها و درب خوش و مناطق دیگر شهر هرات ساکن هستند

بیات ها همچنین در نواحی اول و ششم شهر قندهار و در برخی

از ولسوالی های ولایت فراه و نیمروز و به تعداد چهار صد خانوار

در مرکز ولایت هلمند و تعدادی نیز در شرن ، مرکز ولایت پکتیکا

همچنین به تعداد دو هزار خانوار در ولایت جوزجان می باشند

در قریه (روستای) قلعه نو واقع در شهر غزنین ، ولسوالی امام صاحب در کندز

نزدیک به سیصدخانوار ،بلخ و لوگر هم بیات ها حضور دارند

مناطقی که نام برده شد تعداد کمی از مناطقی هستند که ترکان

بیات در آنها زندگی می کنند

قوم بیات در کشور افغانستان بر مناطق همجوار از جمله شبه قاره هند

و حتی سرزمینی دورتر یعنی کشور آفریقای جنوبی تاثیر گذاشته اند که

ادامه خواهید خواند

 بعد از اینکه سلسله ترکان گورکانی(بابری)  که بر افغانستان حکومت میکردند

موفق به فتح شبه قاره هند شدند  پایتخت جدیدشان را به هند منتقل کردند

لذا تعدادی از ترکان بیات افغانستان به شبه قاره هند نقل مکان کردند

که می توان به موارد زیر اشاره کرد
1_ بهرام سقای بخاری :
شاه یردی بیات معروف به بهرام سقای بخاری از بزرگان  سلسله گورکانی(بابری)

در افغانستان بود

میرزا کامران فرزند بابر اداره شهرهای گَرْدیز، نَغَر، بَنْگَش ، غوربند،

ضحاک و بامیان را به شاه یردی بیات سپرده بود بعد از فتح هند توسط گورکانیان

و انتقال گورکانیان به هند او نیز عازم هندوستان شد

مقام و منصبی در سپاه جلال الدین محمداکبرشاه (حک‌: ۹۶۳-۱۰۱۴ق/۱۵۵۶-۱۶۰۵م) داشت(1)
پیس از تحول روحی و معنوی دربار و حکومت را رها کردو به پیشۀ سقایی روی آورد
بهرام سقا در ۹۶۷ق به لاهور و سپس به دهلی رفت و در مزار خواجه نظام الدین اولیا

( ۷۲۵ق/۱۳۲۵م) اقامت گزید.وی در این شهر سقایی می‌کرد، درمجالس سماع حضور می‌یافت

و در حالتِ وجد و جذبه شعر نیز می‌سرود(2)
او پس از یک سال با برادر کوچک خود، بایزید بیات (ه‌ م)، به اکبرآباد (آگره) رفت

و در آن‌جا سقاخانه‌ای بنا نهاد؛ اکبرشاه نیز گاه به سقاخانۀ وی می‌آمد و به اشعار او

گوش می‌داد(3) شاه یردی بیات بعد از مدتی اکبرآباد(آگره) را ترک کرد
برخی از منابع محل وفات و دفن بهرام را سراندیب(4) و برخی دیگر بردوان می‌دانند(5)

آرامگاه او زیارتگاه مردمان است(6)

2_ بایزید بیات : بایزید بیات برادر بهرام سقای بخاری بود او از بزرگان دربار همایون و اکبرشاه گورکانی در هندوستان گردید هر دو برادر زیر نظر میرزا کامران حکومت گردیز و نَغَز و بَنْگَش را به دست گرفتند. در رمضان ۹۵۲ که همایون شاه (حک: ۹۳۷ـ۹۴۷، ۹۶۲ـ۹۶۳) وارد کابل شد، کامران با منصبداران خود، که بایزید و بهرام نیز جزو آنان بودند، به خدمت همایون درآمد ابوالفضل علاّمی او را جزو منصبداران سه صدی (فرمانده واحد سیصد نفری) به شمار آورده  و از او با عنوان بایزیدبیگ  یاد کرده است(7) اکبرشاه به منظور جمع آوری و تدوین اخبارِ وقایع روزگار پدرش فرمانی صادر کرده بود که منصبدارانی که از روزگار پادشاهی همایون خاطره ای دارند آن را بنویسند. ابوالفضل علاّ می متن فرمان را به بایزید، که در آن زمان پیر شده و حمله فلج او را از نوشتن ناتوان ساخته بود، ابلاغ کرد و کاتبی در اختیار او گذاشت. بایزید در ۹۹۹ هجری قمری، در لاهور ، خاطرات خود را به کاتب املا کرد و گرچه جسماً ضعیف و معلول بود، به کمک حافظه قوی توانست آنچه در گذشته دیده و شنیده بود بازگو کند(8) (لازم به ذکر است پاکستان و هند قبلا هردو یک کشور بودند که بعد از جنگ جهانی دوم  ازهم جدا شدند لذا شهر لاهور که امروزه در پاکستان قرار دارد ، جزو شهرهای هند بوده است) 3_ افتخار بیگ بیات : فرزند بایزید بیات و از سرداران اکبرشاه گورکانی بزرگ از پادشاهان هندوستان بود ابوالفضل علاّمی او را در فهرست منصبداران دو صدی (فرمانده واحد دویست نفری)  ثبت کرده است(9) لازم به ذکر است امروزه تعدادی از ترکان بیات در شبه قاره هند(کشور هند و پاکستان) زندگی می کنند که قادر به تکلم به زبان ترکی که زبان اجدادشان است نیستند اکثر خانواده های بیات در استان گجرات هند ساکن شدند خانواده های بیات در سوره(surat) ، ورواد ، نوساری(navasrai) یافت می شوند بعد از سقوط سلسله باشکوه گورکانی در هندوستان و  ورود نیروهای استعمارگر بریتانیایی به هندوستان و اشغال شبه قاره هند گروهی از هندی ها را برای زندگی و کار  به یکی دیگر از مستعمراتش یعنی آفریقای جنوبی اعزام کرد که تعدادی از ترکان بیات هندوستان که تجار بنامی در هندوستان بودند  به کشور آفریقای جنوبی رفتند و جزو افراد مشهور و شناخته شده در تاریخ کشور آفریقای جنوبی هستند  امروزه از نسل ترکان بیات در کشور آفریقای جنوبی زندگی می کنند و قادر به تکلم به زبان ترکی که زبان اجدادشان است نیستند در زیر با چند شخصیت معروف ترک بیات در کشور آفریقای جنوبی آشنا خواهید شد  1_  آمود بیات(amod bayat) : از ترکان بیات متولد در سال 1859 میلادی در منطقه سورات surat در کشور هند می باشد در آن زمان کشور هند مستعمره بریتانیا بود تعدادی از هندی ها به تشویق بریتانیا برای کار و زندگی  به آفریقای جنوبی مهاجرت کردند آمود بیات و تعدادی از بیات ها نیز برای زندگی و کار به کشور آفریقای جنوبی مهاجرت کردند آمود بیات در آفریقای جنوبی یک تجارتخانه بزرگ ایجاد کرد و به مسجد مسلمانان در آفریقای جنوبی هم خدماتی داد با تاسیس کنگره هندی ها در آفریقای جنوبی natal indian congress  به عضویت در این کنگره درآمد و با مهاتماگاندی که در آن زمان در آفریقای جنوبی ساکن بود  و در این کنگره عضویت داشت همکاری داشت وی در سال 1939 میلادی در شهر Pietermaritzburg در آفریقای جنوبی درگذشت 2_ اسماعیل ابراهیم بیات : متولد سال 1871 میلادی در شهر surat  در هندوستان و فوت شده در سال 1932 میلادی در شهر durban در کشور آفریقای جنوبی است او تاجر و از چهره های برجسته مسلمان در کشور آفریقای جنوبی بود 3_ یوسف علی شاه : محل تولد navasari در هند ؛ مرگ durban  در آفریقای جنوبی ظاهرا صوفی مسلک و مرید شاه غلام محمد صوفی صاحب بوده است 4_ جولیکا بیات(julieka bayat) : خانم جولیکا بیات از نسل ترکان بیات در کشور هند است  که در زمان استعمار وارد آفریقای جنوبی شدند ایشان از چهره های سرشناس و موفق در زمینه ساختمانسازی در کشور آفریقای جنوبی می باشد همچنین تعدادی از ترکان بیات در کشور پاکستان زندگی می کنند اینان از گروه ترکان بیات هستند که به هندوستان مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شدند (قبلا کشور پاکستان جزو هندوستان بود که بعد از جنگ جهانی دوم و استقلال از بریتانیا از هم جدا شدند) ترکان بیات در پاکستان نیز امروزه قادر به تکلم به زبان ترکی که زبان اجدایشان است نیستند این مطلب را تقدیم می کنم به هم تباران بیاتم در کشور افغانستان

منابع : 1- قدوسی، اعجازالحق، ج۱، ص۹۷-۹۸، تذکرۀ صوفیایی بنگال، لاهور، ۱۹۶۵م 2_ عبدالقادر بدائونی، منتخب‌التواریخ، ج۳، ص۲۴۳-۲۴۴، به کوشش احمدعلی صاحب، کلکته، ۱۸۲۹م 3_ بایزید بیات، تذکرۀ همایون و اکبر، ج۱، ص۲۴۲، به کوشش محمدهدایت حسین، کلکته ، ۱۳۶۰ق/۱۹۴۱م 4_ نظام‌الدین احمد، طبقات اکبری، ج۲، ص۵۰۹، کلکته، ۱۹۳۵م 5_ قدوسی، اعجازالحق، ج۱، ص۱۰۴، تذکرۀ صوفیایی بنگال، لاهور، ۱۹۶۵م 6_ سعید نفیسی، تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، ج۲، ص۸۲۲، تهران، ۱۳۴۴ش. /احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، ج۲، ص۸۵۴، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۷۰م / احمد، گلچین معانی، تاریخ تذکره‌های فارسی، ج۲، ص۸۲۷، تهران، ۱۳۵۰ش)

7_ بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۶۳، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته.

/بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۸۱، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته

8_ بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر ، ابوالفضل بن مبارک علامی ، ج۲، ص۲۰۰، اکبرنامه ، کلکته

/بایزید بیات ، تذکره همایون و اکبر ، ابوالفضل بن مبارک علامی ، ج۲، ۲۵۹، اکبرنامه ، کلکته

/آفتاب اصغر، تاریخ نویسی فارسی در هند و پاکستان ، ص۱۰۳ـ۱۰۶، لاهور ۱۹۸۵.)

 9_ بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۶۳، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته

/بایزید بیات، تذکره همایون و اکبر، ج۱، ص۵۸۱، ابوالفضل بن مبارک علامی، اکبرنامه، کلکته.