ایپکلو (ایپکلو بیات)

ایپکلو (ایپکلو بیات) :

ایپکلو بیات یکی از بنکوه های طایفه بیات مستعلی بیگ بوده

که امروزه به علت کثرت جمعیتی که دارد به تیره تبدیل شده است

طایفه بیات مستعلی بیگ از شاخه شاملو بیات و یکی از طوایف ایل بزرگ بیات است

که از زمان شاه عباس اول صفوی به دستور شاه عباس اول صفوی

به عنوان شاهسون جهت حفاظت از پایتخت جدید صفویه در کمربند موسوم

به شاهسون های محافظ پایتخت ، مستقر شدند

بخشی از ایل بیات نیز همراه با طوایفی از ایلات بیگدلی ، بهارلو ، اینانلو و...

در نوار غربی اطراف شهر اصفهان که از شمالغرب اصفهان یعنی گلپایگان و خوانسار شروع

و به منطقه جنوبغرب اصفهان یعنی سمیرم ختم می شود مستقر شدند

بخشی از بیات ها در شمالغرب کمربندی یعنی نقاط گلپایگان ، خوانسار ،

فریدن و چادگان ساکن شده و گروهی در جنوبغرب کمربندی یعنی منطقه سمیرم

مستقر شدند(1)(2) زمینهایی که به آنان تعلق گرفت تحت نظارت شاه عباس اول صفوی بوده

و به عنوان تویول شاه عباسی(هدیه شاه عباسی) نام برده می شود

از طوایفی که به عنوان شاهسون محافظ پایتخت به سمیرم منتقل شدند

می توان به موارد زیر اشاره کرد :

بیات ، چولمغانی ، بهارلو ، ترکمان عراقی

چون ریاست طایفه بیات سمیرم را مستعلی بیگ بیات به عهده داشت

بیات سمیرم به طایفه بیات مستعلی بیگ مشهور گردید

از میان طوایف شاهسون محافظ پایتخت در سمیرم

طایفه چولمغانی به عنوان حاکم صفویه در منطقه سمیرم تعیین

و پل ارتباطی بین طوایف ترک در سمیرم با دربار صفویه بودند

در زمان شاه سلیمان صفوی و شاه سلطان حسین صفوی

این دو شاه بسیاری از مقامات را در ازای پول به افراد مختلف واگذار میکردند

لذا خاندان چولمغانی که اقتدار خود را در زمان شاه سلطان حسین صفوی در خطر دیدند

بعضی از املاک خویش را به فروش گذاشتند

و بیات ها و بهارلوها زمینهایی را از آنها خریداری کرده و به زمینهایی که از قبل

از شاه عباس اول صفوی هدیه گرفته بودند اضافه نمودند(3)

در سال 1204 هجری در کشاکش جنگ بین قاجار و زندیه ، قاجارها که از قبل

میدانستند ایلات ترک مقتدر در منطقه اصفهان حضور دارند و ممکن است

روزی رقیب آنان شوند لذا در اقدامی پیشگیرانه به طوایف ترک حمله کردند

از جمله در منطقه کهرویه سمیرم قاجارها به فرماندهی فتحعلی خان قاجار به طوایف ترک

از جمله بیات های مستعلی بیگ حمله کردند که تعدادی از افراد طوایف ترک کشته شده

و طوایف از هم پاشیده شدند و به صورت دسته های مجزا برای حفظ جان به نقاط مختلف رفتند

گفته شده مدت ها سپاه قاجار در منطقه حضور داشته تا طوایف مجددا

به ساختار قبلی خود تبدیل نشوند

بطور مثال در اثر این حمله بهارلوها دیگر هیچ زمان به ییلاق خود در سمیرم برنگشتند

و پراکنده شدند

بیات های مستعلی بیگ نیز پراکنده گشته عده ای در نقاط مختلف چهارمحال بختیاری

و اطراف اصفهان همچون روستای لایبید و مناطق اطراف آن در بخش باغ بهادران از
منطقه لنجان اصفهان  وهمینطور روستاهای منطقه کردعلیا و میر آباد در تیران و کرون ساکن شدند

عده ای به سمت شمالغرب رفته و در منطقه اسدآباد همدان ، فش و کنگاور و عده محدودی نیز

به اطراف قزوین رفته ودیگر هیچ زمان برنگشتند

عده محدودی از جمعیت بیات مستعلی بیگ سالهای بعد به ییلاق خود در سمیرم مجددا برگشتند

اما گروه هایی از آنان در طوایف و ایلات دیگر ادغام شدند

از جمله گروهی به ایل بختیاری و ایل سرخی پیوستند که دیگر قادر به تکلم به زبان ترکی نیستند

گروه های دیگری از بیات مستعلی بیگ به دیگر تیره های ترک از جمله صفی خانی ، سکیزلی

و طایفه قرایی ملحق شدند

بنکوهی از بیات های مستعلی بیگ در این سالها وارد طایفه تازه شکل گرفته دره شوری شده

آنان توانستند زمینهای اجدادی خود را در نزدیکی منطقه مهرگرد که در جنوب ییلاق تاریخی

طایفه بیات مستعلی بیگ قرار دارد حفظ نمایند

(مناطق سولک و شنلی است که شنلی را هنوز حفظ کرده اند ولی منطقه سولک

در اختیار تیره قورد قرار گرفته و آن را از دست داده اند)

آنان در طایفه دره شوری ادغام شده و به ایپکلو مشهور گشتند

علت شهرت آنان به ایپکلو در میان طایفه دره شوری

به پوشش خاص و متفاوت بانوان آنان در مقایسه با دیگر بانوان ترکان طایفه دره شوری بر میگردد

از آنجا که بانوان ایلات ترکمان از جمله بیات ها از قارا یاغلوق(به لهجه ترکی ترکمانی)

/ قارا یایلوق (به لهجه ترکی آذربایجانی) استفاده میکردند

که دستمالی سیاه رنگ است که معمولا در حاشیه آن نوار قرمز و سبز

یا قرمز و آبی و گاهی هم پارچه سیاه رنگ ساده است و این جنس پارچه تماما از ابریشم می باشد

به ایپکلو در میان طایفه دره شوری مشهور شدند

استفاده از قارا یایلوق در میان بانوان طایفه بیات مستعلی بیگ تا دهه چهل خورشیدی

در منطقه اکبرآباد دروازه قرآن شیراز هنوز مرسوم بود اما به مرور در بین طایفه بیات مستعلی بیگ منسوخ شد

هنوز بانوان مسن از ایلات بهارلو ، نفر و  افشار کرمان که ریشه ترکمانی دارند از قارا یاغلوق استفاده می کنند

فرم بستن قارا یاغلوق به گونه ای است که در جلوی آن گره ای زده می شود که به گره تعهد مشهور است

و نشان از تعهد زن به شوهر خود دارد

ایپکلوها برای اوجاق بیات مستعلی بیگ که در سمیرم پشت روستای هوک و در دشت اوجاق قرار دارد

احترام خاصی قایل هستند و داستان اوجاق بیات مستعلی بیگ در میان آنان رواج دارد

ایپکلوها به دلیل شهرت و محبوبیت اوجاق بیات مستعلی بیگ در بین ترکان منطقه سمیرم

از جمله ترکان طایفه دره شوری مورد احترام کلانتران ، خوانین همچون ایازکیخا ، حسین خان و زیادخان

و مردم طایفه دره شوری بودند

همچنین به دلیل پاکدستی و صداقتی که در زندگی داشتند مورد توجه خوانین دره شوری قرار گرفتند

و جزو معتمدین و نزدیکترین افراد به خوانین دره شوری بودند

از جمله می توان به مرحوم کربلایی خداکرم ایپکلو که بسیار مورد اعتماد ایازکیخا دره شوری بود اشاره کرد

وی دست راست کلانتر طایفه دره شوری بوده و مالیات طایفه دره شوری را جمع

و گاها به نیابت از کلانتر دره شوری ، طایفه دره شوری را نیز اداره میکرده است

در هنگام نیابت از کلانتر طایفه دره شوری جهت نظارت و اداره ، بر گستره ای از مناطق

شامل سمیرم و وردشت تا منطقه فلارد تا لردگان زیر نظر او بوده است

از جمله پسرهای او می توان به مرحومین رستم ، حسین ، سوسن ، شهنواز ،

مرحوم کربلایی دستان کرمی که استاد و مدرس قرآن و معلم مکتبی عشایر بوده

و مرحوم استاد بهمن بیگی در زمان کودکی نزد وی شاگردی کرده است

و مرحوم حسن کرمی که در سال 1313 به همراه حسین خان دره شوری

در تهران در زمان رضاشاه پهلوی تیرباران شده و به شهادت رسیدند

از جمله برادرهای مرحوم خداکرم ایپکلو بیات می توان به شاه کرم ، الله کرم ،

علی کرم ، بهزاد و ظهراب اشاره کرد

ایپکلوها در اثر مسایل و کشمکش های درون طایفه دره شوری 

و بعد از مرگ مرحوم خداکرم  ایپکلو بیات یکپارچگی خود را از دست دادند

و در نقاط مختلف پراکنده شدند آنان امروزه در مناطق زیر ساکن شده اند :

بروجن محلات نقنه و عطا کولا ، شهرضا محله اسلام آباد ، فولادشهر ، شاهین شهر و بهارستان اصفهان 

فیروزآباد ، نورآباد ممسنی ، منطقه خان احمدی در باشت گچساران و محله آب شیرین گچساران ، دودج زرقان ،

اهواز ، هفتکل در خوزستان ، چنارشاهیجان و شیراز

آنان امروزه با نام های خانوادگی :

کرمی ، کرمی فرد ، کرمی نیک ، الیاسی ، الماسی ، انوشیروانی ، رسولی مقدم ، صفایی ،

بهزادپور(منطفه فیروز آباد و نورآباد ممسنی) ، دره شوری ، ظهرابی ،

قشقایی ، شاه کرمپور ، مکرمتی (هفتکل و اهواز) شناخته می شوند

ایپکلوبیات ها از قدیم در چوب بازی ، تیراندازی روی اسب ، چرخیدن به دور اسب در حال حرکت و چابکی

که داشتند در میان ترکان شهره بودند

همچنین علاقه فراوانی به شعر و موسیقی ترکی در میان ایپکلوها وجود داشته و دارد

و هنرمندان بزرگی چون مرحوم سوسن دره شوری ، مرحوم سیامک کرمی و اسفندیار بهزادپور

را تقدیم جامعه هنری ترک کرده اند

دختران و بانوان ایپکلو نیز در صنابع دستی ترکی همچون قالی بافی ، جاجیم بافی ،

گلیم بافی و ... زبر دست بوده و هستند

نویسنده محمدرضا احمدی

محقق : آقای محسن انوشیروانی(ایپکلو بیات)

منابع :

1_ کتاب اصفهان نوشته دکتر لطف الله هنرفر صفحه 56 

2_ (ملاجلال الدین محمد منجم یزدی ، تاریخ عباسی یا روزنامه ملاجلال(تهران : وحید ، 1366) ، ص 201)

3_ کتاب از خراسان تا تختگاه اصفهان(تاریخ پانصد ساله طایفه چوله) ،

نویسنده دکتر عیسی شجاعی ، اسناد معاملاتی طوایف بیات مستعلی بیگ و بهارلو