بیات ترک یا بیات زند یا بیات شیراز؟

بیات ترک یا بیات زند یا بیات شیراز؟

این سوالی است که در ذهن اکثر اساتید و هنرجویان موسیقی سنتی

وجود دارد

در موسیقی سنتی بیات ترک یا بیات زند یا بیات شیراز نام آوازی در

دستگاه شور می باشد

در مطالب قبلی به معرفی طایفه بیات آغ اولی پرداختیم

و توضیح دادیم که در بافت قدیمی شیراز در

محله ای به نام خودشان یعنی محله بیات ساکن بوده اند

تعدادی از آن ها در زمان کریمخان زند در دربار او رفت و آمد می کردند

و در موسیقی هم تبحر داشتند

آواز بیات ترک از ابداعات آن ها می باشد

چون شیراز شهری بود که جمعیت عمده آن غیر ترک بودند اهالی شیراز

با تاکید به بیات ترک به ترک بودن آنها اشاره داشتند

و چون چندین طایفه از بیات ها در استان فارس وجود دارد به علت این

که در بین طوایف بیات موجود در استان فارس

فقط این طایفه ساکن شیراز بودند به بیات شیراز در میان

ترک ها مشهور گردیدند

همچنین به دلیل رفت و آمدی که به دربارکریمخان زند داشتند به بیات زند

هم مشهور می باشند

البته در جایی هم خوانده ام یکی از علت های نام گذاری آواز بیات ترک

به بیات زند این بوده است که خوانندگان طایفه بیات آغ اولی که آن زمان

به دربار کریمخان زند رفت و آمد داشتند این سبک جدید آواز را به

عنوان هدیه به کریم خان زند به بیات زند نامگذاری کرده اند

در واقع نام های بیات ترک یا بیات شیراز که بر این آواز گذاشته شده درست می باشد

در بحورالالحان فرصت شیرازی آمده است:

«بیات نام قبیله ای از قبایل ترکمن است و مقام بیات یا بیاتی

در موسیقی ایرانی و ترکی مقتبس از آهنگ های این قبیله است»

سبک آوازی بیات ترک چنان مورد استقبال قرار گرفت که خود تبدیل

به مکتبی در موسیقی شد و از آن آواز بیات اصفهان و...  و بیات تهران

منشعب شده است

لازم به ذکر است که به خاطره ای در این زمینه بپردازم

در سال 1395 گروه موسیقی ائلشن  در شیراز برنامه داشت

در شب اول اجرایشان شرکت داشتم

در اواسط برنامه نوازنده چیره دست کشور آذربایجان

بهبودآقا کیشی اف ایستاد وگفت من به علت آشنایی به آواز بیات شیراز از

حضور ترک ها در شیراز آگاه بوده ام و علاقمند بودم آن ها را ببینم

من در آن وقت بسیار احساس سربلندی کردم که  عموزادگان ما از

طایفه بیات آغ اولی نام بیات ها را در موسیقی بلند آوازه کرده اند

چنان که در خارج از مرزها باعث درخشیدن نام ایل بیات شده اند

بسیار برای بنده مشعوف کننده بود

در موسیقی ترکی به خوانندگان آواز سنتی آشیق می گویند

تعدادی از آشیق های بیات شامل هنرمندان زیر هستند :

1_ آشیق مرحوم فرج الله بیات از بیات های منطقه فارس

2_ آشیق مرحوم بالاخان دانش بیات از بیات های منطقه ساوجبلاغ

در نزدیکی کرج

3_ آشیق علی بیات از بیات های منطقه همدان

لازم به ذکر است دکتر محمد خالقی مقدم پژوهشگر بزرگ در زمینه اقوام ترک

کتابی به اسم  " آواز بیات ترک و موسیقی افشاری " را به چاپ رسانده است