تقسیمات و سلسله مراتب در قوم بیات

تقسیمات و سلسله مراتب در قوم بیات

 تقسیمات در قوم بیات :

قوم بیات به بخش های زیر تقسیم می گردد در واقع در این مطلب صرفا

یک نگاه کلی بر تقسیمات و سلسه مراتب در قوم بیات خواهیم داشت

گاهی این تقسیمات بر اساس واحدهای جمعیتی است و گاهی بر اساس 

مناطق تحت سکونت(جغرافیای)

1- قوم(به ترکی بودون - budun)(تقسیم بندی بر اساس واحد جمعیتی) :

مردم ترک بیات چون دارای جمعیت چندین میلیونی هستند و از گروه های پرجمعیت ترک اوغوز

به حساب می آیند لذا از نظر جامعه شناسی قوم(بودون) به حساب می آیند

(برای آشنایی به کلمه بودون مراجعه شود به تاریخ اوغوزها نوشته فاروق سومر 

ترجمه آنا دردی عنصر ص 7)

2- ایل( کلمه ترکی (el (تقسیم بندی بر اساس واحد جمعیتی):

هر قوم(بودون) ترک به ایلات (اللر)مختلفی تقسیم میگردد لذا قوم بیات نیز به ایلات مختلف 

تقسیم میگردد

ایلات بیات بر حسب جغرافیای مکانی متفاوت که به آنجا رفته اند برای اسکان یا ادامه

زندگی عشایری تقسیم و نامگذاری می شوند مانند ایل بیات شاملو

(بیات هایی که در سرزمین شام(سوریه) بوده اند)

گاهی وقتها نیز اسم ایلات از بزرگان آنها گرفته شده

مانند ایل بوزچه لو(برگرفته شده از نام بزرگشان بوزچه لو بیات)

یا داشتن ویژگی خاصی مثل ایل قارا پاپاق(کلاه سیاه)

قاراپاپاق بخشی از ایل بوزچه لو بیات بوده اند که بعد از جنگ ایران و روس در زمان

عباس میرزا قاجار برای مدتی به سرزمین عثمانی میروند و به علت داشتن کلاه سیاه(قار پاپاق)

در سرزمین عثمانی به قارا پاپاق مشهور می شوند و امروزه ایلی مجزا از ایل بوزچه لو هستند

و از ایلات بیات به حساب می آیند

(رجوع شود به مقاله مربوط به ایل بوزچه لو نوشته آقای علی قاسمی)

3ـ طایفه-قبیله(به ترکی اوق)(تقسیم بندی بر اساس واحد جمعیتی):

ایلات بیات به طوایف مختلفی تقسیم می شوند

مانند آغ اولی بیات ، قارا اولی بیات ، بیات ایناللو( بیات و ایناللو ) ، بیات شاهسون

(برای آشنایی به کلمه اوق مراجعه شود به تاریخ اوغوزها نوشته فاروق سومر 

ترجمه آنا دردی عنصر ص 7)

4- بلوک(تقسیم بندی بر اساس واحد جغرافیایی):

سرزمین های وسیعی که در اختیار یک طایفه ترک قرار داشته باشد

مانند بلوک بوزچه لو بیات(امروزه به شهر کمیجان در استان مرکزی در ایران مشهور شده) 

یا بلوک بزرگ بیات در منطقه سمیرم در اصفهان

5ـ تیره(تقسیم بندی بر اساس واحد جمعیتی):

هر طایفه از چندین تیره تشکیل شده است گاه چندین تیره ممکن است 

دارای جد مشترک باشند

6ـ یورد (تقسیم بندی بر اساس واحد جغرافیایی):

گاها مناطق ییلاقی و قشلاقی هر طایفه به چند یورد تقسیم می گردد 

که خانوارهای هر تیره در این یوردها سکونت می کنند

معمولاً هر فرد عشایر تا آخر عمر به خاطر دارد که در کدام یورد به دنیا آمده‌است. 

همچنین هر کدام از این یوردها دارای القاب یا عناوین قراردادی به خصوص هستند 

که ممکن است برخی از اسامی یادآور یک جریان تاریخی یا واقعه و پیشامدی نیز باشد

7- اوبا(اوبه) (تقسیم بندی بر اساس واحد جغرافیایی):

هر یورد به اوباهای مختلفی تقسیم می شود که در هر اوبا چند آلاچیق(مسکن عشایر) 

وجود دارد

سلسه مراتب در قوم بیات :

1ـ ایلخان :

ایلخان وظیفه اداره ایل را به عهده داشته بالاترین سلسله

مراتب در ایل سمت ایلخانی است دیگر مقامات پایین تر می بایست

به ایلخان جوابگو می بودند ایلخان نقطه ثقل ایلات بیات بوده است

2ـ بیگ :

هر طایفه برای خود بیگی داشته است که به اداره طایفه و

ایجاد نظم بین تیره های طایفه می پرداخته است افراد تیره و خان های هر تیره به او 

جوابگو بوده اند

مانند مستعلی بیگ رییس طایفه بزرگ بیات در منطقه سمیرم در اصفهان او 

در عهد صفویه میزیسته است

(بر مبنای اسناد بجای مانده از بلوک سمیرم)

3ـ خان(گرقته شده از کلمه خاقان):

هر تیره برای خود خانی داشته که وظیفه هماهنگی بین افراد تیره را به عهده داشته است

مانند خان احمد بیات رییس تیره خان احمدلی از تیره های طایفه بزرگ بیات 

در منطقه سمیرم در اصفهان

خان احمد معاصر با شاه سلطان حسین صفوی میزیسته است

(بر مبنای اسناد بجای مانده از بلوک سمیرم)

4- آقا (معادل بزرگ و ریش سفید):

هر یورد و اوبا برای خود آقا (بزرگی) دارد که برای بهتر انجام شدن امور با خان هر تیره

همکاری می کنند

در اسناد مربوط به دوره صفویه پسوند بسیاری از بزرگان عشایر ترک " آقا  " بوده است

کلمه آقا کلمه ای ترکی است که وارد زبان فارسی شده ، حتی در اسناد مربوط به دوره صفویه

دیده شده کلمه آقا هم برای مرد و هم برای معدود زنانی که دارای مقامی بالا بوده اند 

استفاده شده و فقط مخصوص مردان نبوده است

 مانند مرادقلی آقا از بزرگان طایفه بزرگ بیات در منطقه سمیرم در اصفهان

مراد قلی آقا معاصر با نادرشاه افشار بوده است(بر مبنای اسناد بجای مانده از بلوک سمیرم)

مراد قلی آقا فرزند خان احمد(رییس تیره خان احمدلی از تیره های طایفه بزرگ بیات) 

در منطقه سمیرم بوده است